A gaf i groesawu rheolwr busnes y Llywodraeth yn ôl o’r toriad yr ydym ni i gyd wedi’i gael. Rwyf i’n credu bod y rhan fwyaf ohonom wedi cael amser gwirioneddol brysur yn dilyn canlyniad y refferendwm, a bod angen siarad a delio â'n hetholwyr a busnesau a phobl sydd â diddordeb mewn gwybod sut y byddwn yn cynllunio’r ffordd ymlaen yma yn y Cynulliad. Rhyfeddais i weld pa mor ddigyfeiriad oedd arweinyddiaeth y Llywodraeth ar y pryd, mae’n rhaid i mi ddweud, ond mae gennym ni ddatganiad heddiw a fydd yn rhoi cyfle i ni holi’r Prif Weinidog ychydig yn fwy ynglŷn â ble y maen nhw am fynd yn y dyfodol. Felly, trof i ofyn i'r rheolwr busnes am ddatganiad neu ddau ar fater mwy brys, gan fod Tŷ’r Cyffredin neithiwr wedi cwblhau ei waith ar Fil Cymru a'i anfon i fan arall. Nawr, disgrifiodd y Prif Weinidog y Bil hwn ym mis Gorffennaf, i'r Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol, yn rhywbeth na allai fyth fod yn gytundeb parhaus, nac yn darparu sylfaen ar gyfer cyfansoddiad i Gymru. Ac rwy'n siŵr y byddai'r Llywodraeth yn cytuno â mi nad yw'r Bil wedi ei newid yn sylweddol i amau ​​geiriau'r Prif Weinidog bryd hynny. Rydym ni, felly, wedi colli cyfle yn awr i roi terfyn ar y chwarae cyson â'r setliad datganoli, mae San Steffan unwaith eto wedi methu â rhoi setliad parhaol i bobl Cymru ac mae gennym setliad disymud, israddol o hyd. Cawsom gyfle i roi eu senedd eu hunain i bobl Cymru â'r offer angenrheidiol i fynd i'r afael mewn ffordd addas â'r heriau mawr sy'n wynebu ein heconomi, y GIG, y system addysg ac, wrth gwrs, Brexit. Nawr, nid oedd yn syndod i mi bod Ysgrifennydd Gwladol Cymru ar ran y Ceidwadwyr-rhywun sydd i fod i gynrychioli Cymru yn y Llywodraeth-yn aml yn pleidleisio yn erbyn buddiannau Cymru, gan bleidleisio dros Faes Awyr Bryste yn lle Maes Awyr Caerdydd, er enghraifft, a phleidleisio yn erbyn buddiant Cymru o ran cyfoeth naturiol, plismona, meysydd awyr, fel y dywedais, a chyfrifoldeb ariannol. Ond, yn rhyfeddol, pleidleisiodd plaid seneddol Llafur hefyd yn erbyn buddiannau Cymru. Rwy'n credu bod yna blaid seneddol Llafur o hyd, am bythefnos arall o leiaf. Ac o ran yr egwyddorion y bu’r Prif Weinidog yn ymladd drostynt, megis toll teithwyr awyr, awdurdodaeth gyfreithiol, datganoli plismona a sail gyfreithiol ar gyfer cyllid teg i Gymru, gwnaeth ei fainc flaen ei hun naill ai eu gwrthwynebu, ymatal arnynt neu eu gwrthod, neu eu cefnogi ar y funud olaf oll. Gallai Plaid Lafur unedig fod wedi cael gwell bargen o lawer i Gymru o’r Bil Cymru hwn, ac mae'n beth da nad yw’n weithredol a’i bod yn diflannu’n gyflym.

Felly, a oes modd i ni gael datganiad llawn a dadl ar y dull gweithredu y bydd y Llywodraeth yn ei ddefnyddio yn awr i geisio diwygio'r Bil Cymru hwn yn Nhŷ'r Arglwyddi, os yw'r Llywodraeth yn bwriadu ceisio gwneud hynny, neu sut y mae'n bwriadu gweithredu'r Bil, drwy'r Cynulliad hwn, a goblygiadau gweithredu’r Bil diffygiol hwn ar gyfer y Cynulliad? A all y ddadl a’r datganiad hefyd ystyried sut y gallwn ni edrych ar oblygiadau cysylltiedig adolygiad y Comisiwn Ffiniau o’r etholaethau? Mae’n siŵr bod yn rhaid cydbwyso toriad yn y gynrychiolaeth o Gymru â throsglwyddo’r meysydd polisi pwysig hynny i Gymru, er mwyn i ni gael cyfrifoldebau polisi cyfartal â'r Alban a Gogledd Iwerddon. Y rheswm dros leihau’r gynrychiolaeth yn y gwladwriaethau hynny oedd trosglwyddo cyfrifoldebau pwysig, ac nid yw hyn wedi digwydd yng Nghymru hyd yma. Mae’r un cyfrifoldebau a drosglwyddwyd yn y gwledydd hynny yn cael eu gwrthod i ni, ac eto bydd ein cynrychiolaeth yn cael ei lleihau o chwarter. Byddwn i’n dychmygu y bydd diddordeb mawr gan y Blaid Lafur mewn trafod yr agwedd arbennig hon ar y Bil Cymru a goblygiadau'r Comisiwn Ffiniau.

Gan fod etholiadau'r Cynulliad am gael eu trosglwyddo o dan Fil Cymru, mae gennyf ddiddordeb arbennig i gael gwybod, drwy ddatganiad gan y Llywodraeth, sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu ymateb i sefyllfa lle na fydd ffiniau ac etholaethau yn cyfateb yn San Steffan a'r Cynulliad. A fydd hyn yn golygu newid sut yr ydym yn ethol Aelodau? A fydd hyn yn cynyddu nifer yr Aelodau neu leihau nifer yr Aelodau? A fydd hyn golygu newid ein system bleidleisio? Byddai datganiad gan y Llywodraeth am ei hegwyddorion ar y mater hwn yn cael ei groesawu, oherwydd bod angen i’r Llywodraeth, yn amlwg, ennill cefnogaeth dwy ran o dair o’r man hwn er mwyn pasio unrhyw newidiadau o'r fath.

Rwy’n credu bod y rhain yn faterion pwysig sydd wedi codi ers ein toriad ac rwy'n credu y byddai datganiad cynnar a dadl gan y Llywodraeth yn ddefnyddiol.