Part of the debate – Senedd Cymru am 5:26 pm ar 13 Medi 2016.
Hoffwn ddiolch i'r Aelod am ei gyfraniad gwybodus a byddwn yn cytuno’n llwyr ag ef. Rwy’n meddwl, o ran triongl symudiad y gemau, mae'n hollol gywir; mae angen rhoi sylw i hynny. Yn fy marn i, fel yr wyf eisoes wedi’i ddweud, ond byddaf yn ailadrodd, yn fy marn i, mae uchelgais mawr yn fater o fod yn benderfynol i arloesi. Dyna pam yr hoffwn weld newid yn digwydd, nid dim ond fel y gallwn ni gynnal y gemau unwaith mewn bywyd, ond o bosibl ar sawl achlysur mewn bywydau.
Mae’r Aelod hefyd yn gywir wrth sôn am y gemau—neu o ran hynny, am chwaraeon elît yn gyffredinol—nad ydynt yn arwain o reidrwydd at gynnydd mewn lefelau gweithgarwch corfforol ar draws y boblogaeth. Er mwyn cyflawni hyn, mae angen newid ein diwylliant yn llwyr, a dyna pam rydym yn datblygu'r strategaeth gweithgarwch corfforol Cael Cymru i Symud a pham mae cadeirydd Chwaraeon Cymru hefyd yn dymuno adolygu cylch gwaith y sefydliad i wneud yn siŵr nad yw’r sefydliad yn canolbwyntio ar gyfranogiad mewn chwaraeon yn unig, ond ar weithgarwch corfforol cyffredinol.
Mae rhai o'r gweithgareddau y soniodd yr Aelod amdanynt yn rhai yr ydym yn eu cefnogi ar hyn o bryd. Drwy'r rhaglen lywodraethu newydd, byddwn yn treialu bond lles Cymru, yn ogystal â phresgripsiwn cymdeithasol, ac wrth gwrs gronfa her. Mae'r gronfa her yn cael ei chynllunio’n benodol ar gyfer sefydliadau celfyddydau cymunedol a chwaraeon cymunedol.
Ond i’r rheini sy'n dweud y dylem fod wedi bwrw ymlaen â chais o £1.5 biliwn am Gemau'r Gymanwlad, byddwn yn dweud, 'Cymerwch un cam yn ôl; efallai eich bod wedi siarad ag athletwyr elît, ond a ydych wedi siarad â'r plant hynny nad ydynt yn gallu defnyddio’r cyfleusterau chwaraeon hynny?' Byddwn yn sicr yn mynd i’r cyfleusterau chwaraeon hynny gydag unrhyw Aelod ac yn eich gwahodd i egluro iddynt pam fyddai'n well gennych weld gwario £1.5 biliwn ar gyfleusterau a gynlluniwyd nid ar gyfer pobl y wlad, ond ar gyfer digwyddiad sy'n para dim ond pythefnos. Yn ein barn ni, yn gyntaf oll mae angen edrych yn strategol ar yr hyn sydd ei eisiau ar y genedl o ran cyfleusterau ac yna siapio’r gemau o gwmpas y cyfleusterau sydd gennych. Nid ydych yn ei wneud o chwith.
Gan fod gormod o enghreifftiau o gemau, boed yn gemau’r Gymanwlad neu Olympaidd, sy’n frith â chyfleusterau a oedd yn grand pan gawsant eu hagor, ond sydd erbyn heddiw’n pydru. Pam? Gan iddynt gael eu cynllunio nid o reidrwydd ar gyfer y boblogaeth, ond ar gyfer y digwyddiad. Mae'n rhaid ichi wneud hyn y ffordd iawn, a dyna pam y cyhoeddais strategaeth cyfleusterau gan ddweud bod cynnig am Gemau'r Gymanwlad yn y dyfodol yn bendant yn rhywbeth y byddwn yn ei ystyried. Ond mae angen inni hefyd, fel yr wyf yn ei ailadrodd, mae angen inni hefyd weld, yn fy marn i, rywfaint o arloesi a newid ar y lefel uchaf er mwyn galluogi, o bosibl, gynigion ar y cyd neu gynigion lluosog i'w derbyn, a hefyd gynigion cenedlaethol. Rwyf wedi clywed rhai’n dweud ei bod yn anghywir y dylai’r Llywodraeth Cymru hon fod wedi ystyried cynnig i Gymru gyfan neu gynnig gogledd-de. Pam? Os ydych yn mynd i wario £1.5 biliwn fel Llywodraeth ar ddigwyddiad, dylai fod o fudd i'r boblogaeth gyfan ac i bob cornel o'r wlad a phobman yn y canol. Felly, nid ydym yn ymddiheuro am ddymuno gweld digwyddiad mawr sy’n fuddiol i Gymru gyfan.