Byddwn i’n dadlau y daeth y traed moch yng nghanol y 90au—gallwn ddadlau drwy’r prynhawn ynglyn â hynny—pan grëwyd y 22 awdurdod ac, yn wir, eu ffiniau. Pam byddai rhywun yn cymryd rhai o'n hawdurdodau tlotaf a'u gwneud mor fach â phosibl? Gwyddom fod y rhain yn broblemau, a gwyddom nad yw'r system yn gynaliadwy. Rwy'n siŵr y gallwn ni ddadlau, pan fo gennym sefyllfa pan fu’n rhaid cymryd un awdurdod lleol drosodd am beidio â gallu gwneud unrhyw benderfyniadau, pan oedd gennym chwe awdurdod lleol ar un adeg dan fesurau arbennig ar gyfer addysg, pan gawsom broblemau gyda gwasanaethau cymdeithasol—rydym wedi cael problemau penodol yn Sir Benfro, o ran sefyllfa’r prif weithredwr yno—nid yw’r system fel ag y mae, yn amlwg, yn gynaliadwy.

Sut ydym yn symud ymlaen? Mae'r map cyn yr etholiad yn amlwg wedi mynd. Gadewch i ni dderbyn hynny, ac rwyf wedi dweud hynny o'r blaen yn gyhoeddus ac yn y Siambr hon. Gwn fod Ysgrifennydd y Cabinet wedi treulio'r haf yn siarad ag awdurdodau lleol, gyda'r nod o gytuno ar ffordd ymlaen. I rai, bydd yn golygu uno gwirfoddol, ac mae diddordeb mewn gwneud hynny; i eraill, bydd yn golygu gweithio yn rhanbarthol wrth ddarparu gwasanaethau. Felly, bydd y cynghorau yn dal i fodoli; y nhw fydd y pwynt mynediad, fel petai, ar gyfer y cyhoedd, ond byddai gwasanaethau yn y dyfodol yn cael eu darparu yn rhanbarthol. Felly, byddai gennych un adran. Er enghraifft, nid oes rheswm pam na allwch gael un adran gwasanaethau cymdeithasol ar gyfer nifer o awdurdodau. Pam mae hynny yn beth da? Mae'n creu’r màs critigol y mae ei angen ar adran, fel nad yw’n broblem yn yr adran pan fo un neu ddau o bobl yn sâl. Rwyf wedi gweld hyn yn digwydd mewn awdurdodau llai. Gallwn wneud hynny drwy weithio gydag awdurdodau a’i wneud trwy gonsensws.

Rwy’n credu y dylai cynghorau tref a chymuned gael rhagor o bwerau, ac rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y mae’n rhaid i awdurdodau lleol, prif awdurdodau, ei ystyried hefyd. Ni ellir rhoi’r un pwerau i bob un oherwydd bod gwahaniaeth enfawr yn eu maint: mae rhai yn cynrychioli 100 neu 200 o bobl; mae eraill yn cynrychioli llawer o filoedd. Ond mae hynny'n rhywbeth yr ydym yn dymuno edrych arno.

Nid yw'r system bresennol yn gweithio, ond rydym ni eisiau gweithio gyda llywodraeth leol i sicrhau ein bod yn cael system lle gellir darparu gwasanaethau yn fwy cadarn, yn fwy cyson, ac, wrth gwrs, yn well.