Part of the debate – Senedd Cymru am 3:17 pm ar 21 Medi 2016.
Diolch yn fawr iawn, Ddirprwy Lywydd. Rwyf hefyd yn ychwanegu fy niolchiadau i Llyr a Phlaid Cymru am ffeindio’r amser i gynnal trafodaeth ar hyn y prynhawn yma. Mi fydd y Llywodraeth yn cefnogi’r gwelliannau i gyd y prynhawn yma, nid oherwydd yr ydym yn meddwl bod y rhain yn arafu’r ‘progress’ yr ydym yn ei weld, ond oherwydd ein bod ni eisiau pwysleisio ble mae yna gytundeb o gwmpas y Siambr y prynhawn yma. Rwy’n credu bod yna dipyn bach mwy o gytundeb nag efallai mae’r drafodaeth wedi ei adlewyrchu hyd yn hyn. Fe wnaf i drio y prynhawn yma, yn yr amser sydd gen i, bwysleisio ble mae’r cytundeb hynny.
Mae Sian Gwenllian a Suzy Davies wedi pwysleisio pwysigrwydd addysg yn y strategaeth newydd y byddwn ni yn ei lansio’r flwyddyn nesaf. Rwy’n cytuno â chi: mae addysg yn hanfodol o bwysig i gyrraedd y targed o filiwn o siaradwyr. Mae Sian Gwenllian wedi gofyn a fuaswn i yn ymyrryd petai yna gynlluniau yn dod gerbron sydd ddim yn ddigonol. Yr ateb yw: mi fyddaf i yn ymyrryd. Rwyf wedi gwneud hynny yn gwbl glir yn y Siambr yma, ac mi fydd Kirsty Williams yn gwneud hynny yn glir gydag awdurdodau lleol wrth gyfarfod â nhw yfory. Rydym ni o ddifri pan rydym ni’n sôn am greu miliwn o siaradwyr Cymraeg yn ystod y blynyddoedd nesaf, ac rydym ni o ddifri amboutu sut yr ydym yn mynd i wneud hynny. A phan rwy’n dweud ‘o ddifri’, rwyf yn gwrando ar eiriau Hefin David, a’n gwrando ar beth roedd e’n dweud amboutu’r diwylliant yr ydym yn gweithio ynddo fe. Mae’n bwysig iawn cydnabod nad yw Cymru fel buasem ni i gyd yn licio ei gweld, ond y Gymru fel y mae hi heddiw. Mae hynny’n meddwl symud o ble rydym ni, gyda’r math o gyflymder yr ydym eisiau symud ynddo, a’r cyflymder y gallwn ei gael, gan dderbyn lle’r ydym ni heddiw.
Nid oes anghytundeb yn y Siambr yma amboutu adroddiad Sioned Davies. Nid oes anghytundeb. Nid oes anghytundeb yn fan hyn bod rhaid inni symud o sefyllfa ble nad yw Cymraeg ail iaith yn llwyddo i greu siaradwyr Cymraeg. Ac mae’n rhaid symud i gontinwwm o ddysgu Cymraeg, o’r blynyddoedd cynnar at ddiwedd y cyfnod yn yr ysgol.
Mae’n rhaid inni symud o le’r ydym ni, i ble rydym eisiau bod. Y drafodaeth rydym angen ei chael, rwy’n meddwl, yw sut rydym ni’n gwneud hynny, nid, efallai, yr amserlen, achos rydym i gyd yn gwybod—ac i ateb cwestiwn Llyr yn ei araith agoriadol—y byddwn yn symud at gwricwlwm newydd yn 2021, ac y byddwn ni yn symud i edrych ar y math o gymwysterau sydd gyda ni ar y pryd i edrych ar ba fath o gymwysterau fydd eu hangen arnom ni ar gyfer y dyfodol. So, mi fyddwn ni yn ystyried hynny yn 2021.
So, beth ydym ni’n gwneud rhwng heddiw a 2021? Rwy’n meddwl bod rhaid inni ddatblygu’r gweithlu i’n galluogi ni i sicrhau ein bod yn gallu ymestyn ac ehangu dysgu Cymraeg yn fwy dwfn nag yr ydym wedi gwneud yn y gorffennol. Mae’n rhaid inni sicrhau bod gennym yr adnoddau—yr adnoddau yn y gweithlu a’r adnoddau yn yr ysgolion i wneud hynny. Mae’n rhaid inni newid y cwricwlwm a newid y ffordd rydym wedi bod yn dysgu. Rydym yn newid y cwricwlwm, ac rwy’n credu bod y llythyr rydym i gyd wedi derbyn gan Qualifications Wales yn ein helpu ni gyda hynny, achos mae’n dangos ein bod ni yn newid, a’n newid y flwyddyn nesaf, sut mae’r Gymraeg yn mynd i gael ei dysgu.
Mae pob un ohonom ni—. Rwy’n gwerthfawrogi geiriau Hefin. Ces i’r un fath o ddewis ag yr oedd gan Neil Hamilton yn yr ysgol. Gadewais i’r ysgol heb air o Gymraeg—heb allu canu ‘Hen Wlad fy Nhadau’. Ni fydd yr un plentyn, gobeithio, yn gwneud hynny ar ôl i’r newidiadau yma ddod i rym. Felly, rydym ni wedi symud ac rydym yn symud. Rydym yn mynd i sicrhau bod yna dargedau realistig. Fe allem ni ddechrau dadlau nawr am beth sy’n realistig a beth sydd ddim yn realistig. Rwy’n derbyn hynny ac rwy’n edrych ymlaen at y drafodaeth. Ond rwyf eisiau bod yn hollol glir: ni fydd Cymraeg ail iaith yn rhan o’r cwricwlwm newydd. Mi fydd continwwm o ddysgu Cymraeg yn y cwricwlwm newydd. Cyn y byddwn yn symud at hynny, rwy’n gobeithio na fydd plant Cymru yn cael eu methu yn ystod y cyfnod hwnnw, oherwydd rydym yn mynd i bwysleisio siarad a defnyddio’r Gymraeg, nid jest dysgu mewn llyfrau ond siarad Cymraeg, defnyddio’r Gymraeg, teimlo’n hyderus i ddefnyddio’r Gymraeg, a rhoi cyfle i bobl loywi eu hiaith a sicrhau bod pobl a phlant yn gadael yr ysgol yn teimlo fel eu bod yn gallu defnyddio’r Gymraeg. Rydym yn mynd i fod yn gwneud hynny y flwyddyn nesaf.
Ni fydd yr enw, efallai, yn plesio pob tro. Mi fyddwn yn gofyn i’r rhai sy’n becso am y peth yma i edrych ar y cynnwys ac edrych ar y cwricwlwm. Pan fyddwn yn gwneud hynny, rwy’n credu y bydd tipyn bach yn fwy o gytundeb nag efallai y byddai rhai yn meddwl.
So, rwy’n gobeithio’r prynhawn yma—. Rwyf yn falch ein bod wedi cael y cyfle i drafod ac ystyried y peth prynhawn yma. Ac rwy’n gobeithio y cawn y cyfle i wneud hynny yn fuan eto. Ond, plîs, peidied neb â gadael y drafodaeth yma yn meddwl nad oes ymrwymiad gan y Llywodraeth yma i newid y ffordd y mae’r Gymraeg yn cael ei dysgu yn ysgolion Saesneg Cymru. Nid oes unrhyw ffordd ein bod ni’n mynd i adael i blant Cymru adael yr ysgol os nad ydyn nhw’n gallu siarad Cymraeg.