Fel Cadeirydd y grŵp trawsbleidiol sydd newydd ei ethol ar faterion trawsffiniol hoffwn ganolbwyntio fy nghyfraniad a fy sylwadau heddiw ar heriau a chyfleoedd cydweithio trawsffiniol a’r angen am well cysylltedd rhwng gogledd Cymru a Phwerdy’r Gogledd sy’n datblygu yng ngogledd Lloegr. Trwy gadarnhau bod gogledd Cymru yn rhan bwysig o’r rhanbarth economaidd newydd hwn, mae gennym botensial, rwy’n credu, i weld twf sylweddol yng ngogledd Cymru ac ail-gydbwyso economi Cymru rhag gorddibyniaeth ar Gaerdydd a de Cymru.

Nid wyf yn ceisio bychanu neu anghytuno â’r sylwadau a wnaeth Dai Lloyd mewn perthynas â gwell cysylltiadau rhwng y gogledd a’r de ond, Lywydd, mae symudiadau trawsffiniol yn ffaith reolaidd, rwy’n meddwl, i bobl sy’n byw mewn llawer o rannau o Gymru. Yng ngogledd Cymru, mae’n hollol hanfodol i economi gogledd Cymru; ceir economi gyfunol ar hyd coridor yr M56 a’r A55 sy’n werth £31 biliwn—yn ôl adroddiad Hansard. Yn hytrach nag edrych i’r de tuag at Gaerdydd, y ffaith amdani yw bod pobl a busnesau canolbarth a gogledd Cymru yn tueddu i edrych tuag at Lerpwl, Manceinion a chanolbarth Lloegr, ac o ganlyniad, ni ddylai’r ffin fod yn rhwystr economaidd. Rwy’n gwybod y bydd y Gweinidog yn sicr yn cytuno â mi ar y pwynt hwnnw, gan ei fod yn byw lle mae’n byw yng Nghymru hefyd.

Ond bydd economi gogledd Cymru heb os yn parhau i elwa’n drwm o’r ffyniant a’r twf yng ngogledd Lloegr, gan gynnig cyfleoedd cyflogaeth a busnes i bobl yn rhanbarth gogledd Cymru. Mae’r aliniad economaidd agos yn golygu ei bod yn fwyfwy pwysig sicrhau bod cydweithredu trawsffiniol yn digwydd ar gyflawni prosiectau seilwaith. Nawr, mae llawer o bobl sy’n byw ger y ffin yn y gogledd yn cymudo ar draws y ffin bob dydd. Nodaf o waith ymchwil fod 85 y cant o’r teithiau trawsffiniol hyn yn digwydd ar hyd y ffyrdd. Felly, rwy’n meddwl y gellir priodoli hyn yn rhannol i’n gwasanaethau trên araf a gwael, ac annibynadwy yn aml, felly rhaid i seilwaith trafnidiaeth allu hwyluso llif pobl ar draws y ffin yn ddigonol, a nwyddau o ran hynny hefyd, os yw pobl yng ngogledd Cymru yn mynd i newid eu harferion teithio.

Nawr, mae’n iawn, rwy’n credu, fod Llywodraeth Cymru yn gweithio i gryfhau’r seilwaith trafnidiaeth o amgylch coridor yr A55 er mwyn sicrhau y gall cymunedau gysylltu â’r diwydiant a chyfleoedd buddsoddi yng ngogledd Lloegr, a fydd, yn eu tro, yn rhoi hwb i ffyniant a thwf cymdeithasol ac economaidd yng ngogledd Cymru. Ar ben hynny, mae’r rhwydwaith trafnidiaeth yng ngogledd Lloegr ar hyn o bryd yn elwa o gyfres o fuddsoddiadau Llywodraeth y DU, a bydd y gwelliannau hyn yn y rhwydwaith trafnidiaeth yn Lloegr yn sicrhau manteision sylweddol, rwy’n meddwl, i bobl sy’n byw yng ngogledd Cymru. Felly wrth gwrs, mae’n rhaid i Lywodraeth Cymru ymgysylltu’n effeithiol â’r datblygiadau hynny.

Yn fy marn a fy mhrofiad i, fel rhywun sy’n byw ac yn cynrychioli etholaeth drawsffiniol fy hun, neu etholaeth ar y ffin, rhaid i Lywodraeth y DU a Llywodraeth Cymru fynd ymhellach i adeiladu perthynas gryfach gyda’i gilydd. Byddai gennyf ddiddordeb mewn clywed barn Ysgrifennydd y Cabinet ar sut y mae wedi cryfhau’r berthynas hon yn dilyn pryderon a nodwyd gan y Pwyllgor Menter a Busnes blaenorol nad yw perthynas Llywodraeth Cymru gyda Transport for the North yn debyg i’r berthynas waith agos sydd rhwng Transport Scotland a’r corff hefyd. Rwy’n gobeithio y byddai’r Gweinidog yn gwneud sylwadau ar hynny.

Carwn ddweud yn ogystal fy mod wedi ysgrifennu yn ddiweddar, Ysgrifennydd y Cabinet, at ddau o’ch swyddogion i ofyn iddynt a fyddent yn mynychu’r grŵp trawsbleidiol ar faterion trawsffiniol er mwyn deall rhai o heriau gweithio’n drawsffiniol. Nid wyf wedi cael ateb eto; dim ond wythnos neu ddwy sydd ers hynny. Ond byddwn yn ddiolchgar pe gallech nodi eich parodrwydd iddynt fynychu’r grŵp trawsbleidiol, os yw hynny’n dderbyniol, Ysgrifennydd y Cabinet.

I gloi, Lywydd, mae gan ogledd Cymru gymuned fusnes uchelgeisiol ac mae angen gwelliannau seilwaith er mwyn helpu i gyflawni’r uchelgais a nodir gan Fwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru. Ychydig iawn o gig oedd ar asgwrn y rhaglen lywodraethu a amlinellwyd ddoe gan y Prif Weinidog, y tu hwnt i ymrwymiad llac i ddatblygu system metro gogledd Cymru. Ond rwy’n gobeithio y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn defnyddio’r cyfle yn ei ymateb i’n dadl heddiw i roi cnawd ar esgyrn rhai o’i gynlluniau.