Diolch, Lywydd. Fel y bydd yr Aelodau wedi gweld o’r datganiad busnes diweddaraf, byddaf yn gwneud datganiad llafar ar ddull newydd o ddileu TB ar 18 Hydref. Felly, nid wyf yn bwriadu rhoi gormod o fanylion heddiw. Fodd bynnag, ers i mi ddod yn Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ym mis Mai, rwyf wedi dweud yn glir iawn mai fy mwriad yw adnewyddu’r rhaglen TB yng Nghymru, er mwyn sicrhau ei bod yn gadarn ac yn addas i’r pwrpas, ac yn sicr ni fyddaf yn troi fy nghefn ar sector amaethyddol hynod o bwysig Cymru.

Cefnogaf y cynnig a argymhellir heddiw, ac rwy’n credu mai’r unig ffordd o fynd i’r afael â’r mater hwn yw defnyddio cyfuniad o’r mesurau mwyaf priodol ac effeithiol sy’n addas ar gyfer y gwahanol ardaloedd sydd mewn perygl yng Nghymru. Rhaid i bob dull a ddefnyddir fod yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn ac asesiad o risg milfeddygol, gan ganolbwyntio ar bob llwybr trosglwyddo, nid trosglwyddo o gronfeydd bywyd gwyllt yn unig, sydd i’w weld yn cael yr holl sylw. Mae ymateb yn synhwyrol i lefelau’r clefyd mewn gwahanol rannau o Gymru yn gam pwysig iawn tuag at ddileu TB. Ers i mi ddechrau yn y portffolio hwn ym mis Mai, rwyf wedi siarad â nifer sylweddol o ffermwyr, undebau ffermio, milfeddygon a chyrff eraill yn y diwydiant ar draws Cymru yn y sioeau amaethyddol ac ar ymweliad â ffermydd unigol. Hoffwn sicrhau pawb fy mod yn gwrando ar yr holl bryderon a ddaeth i fy sylw, ac wrth gwrs, bydd fy natganiad y mis nesaf yn rhoi rhagor o fanylion ynglŷn â sut rwy’n bwriadu datblygu ein rhaglen dileu TB yn y dyfodol.

Hoffwn dynnu sylw at y ffaith fod nifer yr achosion newydd o TB wedi gostwng yn gyson yng Nghymru rhwng diwedd 2012 a chanol 2014, ac ar ôl cyfnod gwastad, mae’r nifer wedi gostwng unwaith eto. Bu gostyngiad o 29 y cant yn nifer yr achosion newydd o TB rhwng 2009 a 2015, ac mae’r ffigurau diweddaraf yn dangos bod y duedd yn parhau i’r cyfeiriad iawn, gyda gostyngiad o 16 y cant yn ystod y 12 mis hyd at fis Mehefin 2016. Mae hyn yn golygu, o’i gymharu â’r un cyfnod y llynedd, fod 66 yn llai o fuchesi dan gyfyngiadau oherwydd achosion TB yng Nghymru.

Mae’r darlun TB ledled Cymru yn un cymhleth. Rwy’n ymwybodol o ddiddordeb cynyddol nifer yn y Siambr hon a’r diwydiant ei hun yn nifer y gwartheg a laddwyd yn ystod y cyfnod diweddaraf. Fodd bynnag, hoffwn eich sicrhau nad yw hyn yn golygu bod y clefyd ar gynnydd: lladdwyd 9,476 o wartheg at ddibenion rheoli TB yn y 12 mis hyd at fis Mehefin eleni, sy’n gynnydd o 43 y cant o’i gymharu â’r 12 mis blaenorol, ond y rheswm dros y duedd gynyddol ddiweddar yn yr anifeiliaid a laddwyd oedd y niferoedd cynyddol o anifeiliaid adweithiol mewn buchesi a heintiwyd eisoes, yn hytrach na digwyddiadau newydd. Mae llawer o hyn yn deillio o dargedu profion yn well a darllen o dan amodau llym i gynyddu’r sensitifrwydd, ynghyd â’r defnydd o’r prawf gwaed gama interfferon yn y buchesi yr effeithir arnynt yn fwyaf cronig.

O ran bywyd gwyllt, rwy’n cytuno bod angen i raglen effeithiol dargedu pob llwybr trosglwyddo os oes tystiolaeth gadarn i gefnogi’r ymyrraeth honno. Mae fy swyddogion yn cysylltu gyda milfeddygon ac arbenigwyr bywyd gwyllt i ddatblygu ffyrdd o dorri’r cylch trosglwyddo mewn buchesi gydag achosion cronig, lle gellir dangos bod moch daear yn cyfrannu at y broblem. Ar hyn o bryd rydym yn cynnal arolwg moch daear marw i’n helpu i ddeall gwir lefel y clefyd yn y boblogaeth moch daear yng Nghymru. Bydd hyn yn ein helpu i ddatblygu polisi ar lefel leol a lefel genedlaethol lle mae’r clefyd yn endemig. Nid yw’r arolwg wedi’i gwblhau eto. Fodd bynnag, er mwyn rhoi syniad i chi o’r canfyddiadau hyd yn hyn, o’r 584 carcas a gasglwyd hyd yn hyn, roedd 40 wedi’u heintio, sy’n llai na 7 y cant, er bod y lefel hon yn amrywio ar draws y wlad. Mewn ymateb i bwynt a wnaeth rhywun yn flaenorol, nid yw DEFRA yn cynnal profion ar foch daear wedi’u difa yn Lloegr.