Rwy’n falch o gymryd rhan yn y ddadl hon gan y Ceidwadwyr y prynhawn yma. Pan fyddaf yn darllen rhaglen lywodraethu Llywodraeth Cymru, yr hyn rwy’n siomedig yn ei gylch yw ei bod yn methu’n glir â nodi’r hyn y byddant yn ei wneud yn wahanol—yn wahanol—y tro hwn er mwyn sicrhau bod eu nodau yn cael eu cyflawni’n effeithiol. Nid yw’r rhaglen lywodraethu’n cynnwys unrhyw dargedau cyflawni y gellid dwyn Llywodraeth Cymru i gyfrif yn eu cylch, nac unrhyw fanylion ynglŷn â pha bryd, ble a sut y maent yn mynd i gyflawni amcanion Llywodraeth Cymru mewn gwirionedd i gefnogi busnesau neu hyrwyddo cysylltedd digidol a darparu rhwydwaith trafnidiaeth sy’n addas i’r diben ar gyfer yr unfed ganrif ar hugain. Mae’r nodau’n dda; mae digon o nodau yn y ddogfen, ond nid yw nodau’n dda i ddim oni bai eu bod yn cynnwys y manylion sy’n dweud sut y cânt eu cyflawni. Julie Morgan, rwy’n derbyn nad yw maint y ddogfen yn bwysig i chi, ond mae’n rhaid ei fod yn bwysig, a dyna beth sy’n bwysig yma. Roeddwn yn meddwl bod Adam Price wedi tynnu sylw’n dda iawn at y cymariaethau rhwng rhaglenni llywodraethu’r gorffennol a rhaglenni llywodraethu mewn gwledydd eraill a’r ddogfen fach iawn a gyflwynwyd i ni yr wythnos diwethaf.

O ran busnes hefyd, ni chafwyd unrhyw ymrwymiad i godi’r trothwy—. Mae’n ddrwg gennyf, roeddwn yn mynd i ddweud mai’r hyn y mae Llywodraeth Cymru yn ei ddweud yn eu rhaglen lywodraethu, rhywbeth rwy’n ei groesawu’n fawr iawn, yw eu bod yn mynd i gyflwyno toriad treth ar gyfer busnesau llai o faint, er mwyn gostwng eu biliau, a byddant yn darparu hynny ar gyfer 70,000 o fusnesau. Wel, mae hynny’n wych, ond ni cheir unrhyw fanylion ynglŷn â sut y cyflawnir hynny ac ni cheir manylion nac ymrwymiad i godi’r trothwy ar gyfer y 100 y cant o ryddhad ardrethi i fusnesau bach o’r gwerth ardrethol o £6,000. Nawr, mae ardrethi busnes wedi cael eu datganoli ers mis Ebrill 2015, ond rydym yn dal i aros i rywbeth ddigwydd, ac mae ein busnesau bach yn crefu am gymorth.

Ar gysylltedd digidol, ni cheir fawr o sôn sut y mae Llywodraeth Cymru yn mynd i chwarae ei rhan yn ymestyn cysylltedd symudol i gymunedau sydd heb signal o gwbl, neu sut y mae’n mynd i gefnogi cysylltedd symudol 4G a 5G gwell. Yr hyn y byddwn yn ei awgrymu yw bod y Llywodraeth yn edrych ar Lywodraeth yr Alban. Mae ganddynt gynlluniau manwl yn y maes hwn ac efallai y gallent ddysgu gwers ganddynt hwy. Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn cynnig band eang cyflym da a dibynadwy, ond nid oes amserlen ynghlwm wrth hynny na diffiniad, yn allweddol, o’r hyn y mae ‘cyflym’ a ‘dibynadwy’ yn ei olygu. Gwn mai’r nod ar hyn o bryd yw sicrhau bod 96 y cant o eiddo yn cael band eang cyflym iawn erbyn mis Mehefin eleni, ond y gwir amdani yw bod 50 y cant o eiddo yng nghefn gwlad Cymru yn dal i fod heb fand eang cyflym iawn. 50 y cant. Cyhoeddwyd y gwerthusiad terfynol o genhedlaeth nesaf y rhaglen Band Eang Cymru yn gynharach heddiw, ac mae hwnnw’n amlygu pryderon sylweddol, gan gynnwys problemau gydag argaeledd gwybodaeth hanesyddol a gwybodaeth sy’n edrych tua’r dyfodol gan BT, a beirniadaeth fod y marchnata a gwaith cyfathrebu ar yr amserlen ar gyfer cyflwyno’r ddarpariaeth wedi bod yn anghyson. Felly, byddai’n ddefnyddiol gwybod sut y mae Llywodraeth Cymru yn bwriadu gweithredu pedwar argymhelliad yr adroddiad.

Byddai hefyd yn dda cael gwybodaeth a manylion am yr hyn y mae Trafnidiaeth Cymru yn mynd i’w wneud a sut y bydd yn gweithio gyda’r comisiwn seilwaith cenedlaethol sy’n cael ei sefydlu’n rhan o’r cytundeb rhwng Plaid Cymru a Llafur. Sut y mae’n mynd i weithio? Sut y mae’r comisiwn seilwaith cenedlaethol yn mynd i weithio gyda Trafnidiaeth Cymru, neu ai creu rhagor o weinyddiaeth yn unig yw hyn? Felly, sut y diffinnir pob un o’r rolau hyn?

Hefyd, sylwais fod rhai materion pwysig eraill ar goll o’r rhaglen lywodraethu. Mae Andrew R.T. wedi dweud nad oes sôn o gwbl am drechu TB gwartheg. Mae’n gywilyddus peidio â sôn am hynny yn y rhaglen lywodraethu, o ystyried cymaint y mae’n effeithio ar lawer o’n cymunedau ffermio ym mhob rhan o’r Gymru wledig. Nid oes fawr o sôn am y Gymru wledig yn y rhaglen lywodraethu. Rwy’n credu bod hynny’n arbennig o siomedig i rannau mawr o Gymru. A sylwais nad oes sôn am gefnogi’r diwydiant dur yn y rhaglen lywodraethu. Felly, i gloi, Ddirprwy Lywydd, mae’n ymddangos bod yna ddiffyg uchelgais. Os wyf yn anghywir, yn sicr ni allaf ei weld yn y ddogfen a gyflwynwyd i ni yr wythnos diwethaf.