Rwy'n croesawu'n fawr iawn ymrwymiad y Llywodraeth i ddatblygu atebion arloesol i'r heriau sy'n ein hwynebu. Mae'r heriau a wynebwn yn niferus ac amrywiol, yn enwedig y rhai a achosir gan y penderfyniad i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rwyf hefyd yn falch bod y Llywodraeth yn agored i syniadau newydd ac y byddant yn hapus i wrando ar bobl o bob un o'n cymunedau. Mae'r rhaglen lywodraethu yn cyfeirio'n berthnasol at bwysigrwydd Deddf cenedlaethau'r dyfodol, ac mae cwpl o bwyntiau yr hoffwn i weld rhywfaint mwy o fanylion arnynt yn hynny o beth.

Mae un yn ymwneud â’n targedau carbon, oherwydd yr unig darged sy'n gwbl gadarn ac yn y ddeddfwriaeth yw'r gostyngiad o 80 y cant mewn allyriadau carbon erbyn 2050, nad wyf yn credu sy’n sefyllfa gynaliadwy. Bydd hyd yn oed Aelod ieuengaf y Cynulliad, sef Steffan Lewis rwy’n meddwl, yn ystyried ei opsiynau ymddeol erbyn 2050, tra bydd y rhan fwyaf ohonom wedi hen fynd, dan y dywarchen ac yn sicr ddim mewn sefyllfa i fod yn dwyn y Llywodraeth i gyfrif, ar y pwynt hwnnw, ar y mater gwirioneddol bwysig hwn. Felly, rwyf wir eisiau pwyso ar y Llywodraeth i bennu rhai targedau interim, ac mae'n ymddangos yn briodol y dylid eu pennu ar gyfer 2021, oherwydd dyna raddau llawn ein mandad. Felly, mae angen i ni allu mesur pa mor dda yr ydym yn ei wneud ar hyn.

Fy nealltwriaeth i, o'r targedau a osodwyd yn 2010, yw bod y 3 y cant o leihad mewn allyriadau blynyddol ers 2011 flwyddyn ar ôl blwyddyn yn cael ei fodloni mewn meysydd datganoledig, ac mae hynny, wrth gwrs, yn cynnwys faint o drydan sy'n cael ei ddefnyddio ar draws Cymru gan ein cartrefi a’n busnesau. Byddai'n dda gwybod ein bod ni mewn gwirioneddol yn bodloni’r targed penodol hwnnw, ond pa mor hyderus ydym ni ein bod yn mynd i fodloni’r ail darged oedd yn nogfen 2010, sef gostyngiad o 40 y cant mewn nwyon tŷ gwydr ym mhob sector erbyn 2020 o lefelau 1990? Fy nealltwriaeth i yw ein bod yn disgyn yn fyr iawn o'r targed hwnnw a bod ein hallyriadau wedi codi mewn gwirionedd rhwng 2011 a 2013—ac mae hyn yn bennaf, fel y deallaf, oherwydd newid o nwy i lo mewn cynhyrchu trydan oherwydd newidiadau ym mhrisiau tanwydd y byd. Y cyfan y mae hynny’n ei wneud yw tanlinellu pa mor bwysig yw hi i ni achub ar y cyfleoedd i fanteisio ar ein hadnoddau ynni adnewyddadwy helaeth, i’n diogelu ni yn erbyn y newidiadau bydol hynny mewn prisiau.

Rwy’n meddwl bod pethau hynny yn bethau yr hoffwn i weld llawer mwy o fanylion yn eu cylch, er mwyn sicrhau ein bod yn gallu dwyn y Llywodraeth i gyfrif. Credaf fod Brexit yn amlwg yn creu heriau enfawr i ni yn y ffordd yr ydym yn mynd i ddatblygu dyfodol ffyniannus i amaethyddiaeth yng Nghymru. Fel y dywedodd y Prif Weinidog yn y Senedd yn gynharach heddiw, nid oes gennym unrhyw sicrwydd o gwbl bod y taliadau fferm yr ydym yn elwa arnynt ar hyn o bryd yn mynd i gael eu trosglwyddo o'r Trysorlys ar ôl 2020. Gan fod busnesau fferm yn dibynnu ar y taliadau fferm sylfaenol hynny ar gyfer 80 y cant o'u hincwm, ar gyfartaledd, gallai'r dyfodol yn wir fod yn hynod llwm ar gyfer ein sector amaethyddol.

Nawr, mae'r Brexiteers digyfaddawd, dan arweiniad cyn arweinydd UKIP, yn dweud nad oes angen i ni boeni am hynny, oherwydd gallwn ni fewnforio bwyd o dramor. Fy marn i yw bod honno’n agwedd gwbl drahaus, ac mae ansicrwydd y byd yr ydym yn byw ynddo a chyflymder newid yn yr hinsawdd yn golygu y gall ffynonellau o fwyd yr ydym ar hyn o bryd yn eu mewnforio sychu i fyny, yn llythrennol.

Mae ffigurau diweddaraf DEFRA yn dangos bod y DU yn mewnforio tua 40 y cant o'r bwyd yr ydym yn ei ddefnyddio. Nid wyf yn credu bod honno’n sefyllfa gynaliadwy. Mae naw deg pump y cant o'n ffrwythau yn dod o dramor a hanner ein llysiau yn cael eu mewnforio. Gallem, yn lle hynny, fod yn manteisio i’r eithaf ar y cyfleoedd carbon isel er mwyn hyrwyddo diogelwch bwyd gwell yng Nghymru, a helpu llawer o'n cynhyrchwyr cig ungnwd i arallgyfeirio, gan nad oes gennym sicrwydd y gall y cig eidion a’r cig oen rhagorol a allforir heddiw barhau os byddwn yn gweld tariffau wedi’u gosod o ganlyniad i Brexit llym.

Mae datblygiadau technolegol mewn hydroponeg yn ei gwneud yn gwbl bosibl i fod yn tyfu ffrwythau a llysiau ym mhob rhan o Gymru, gan ddefnyddio hanner y dŵr sy'n ofynnol gan arddwriaeth draddodiadol a haneru'r amser tyfu. Felly, byddwn yn wir yn hoffi gweld mwy o bwyslais ar hynny yn y rhaglen lywodraethu, oherwydd credaf ei fod yn beth arbennig o bwysig, nid yn unig ar gyfer allyriadau carbon ond hefyd o safbwynt iechyd y cyhoedd. Hoffwn i weld sgwrs genedlaethol ar fwyd, oherwydd yn sicr iawn mae’n agenda ddiwylliannol, yn ogystal â bod yn agenda economaidd ac iechyd.