Part of the debate – Senedd Cymru am 6:10 pm ar 12 Hydref 2016.
Diolch, Ddirprwy Lywydd. Weinidog, rydym bob amser yn aros. Yn bwysicach, mae’r bobl hyn bob amser yn aros. Nid oes neb byth yn dod i eistedd yn y Siambr hon ar yr adeg hon o’r nos a gwrando arnom yn siarad am unrhyw beth. Ond mae’r bobl hyn wedi gwneud hynny oherwydd ei fod o ddifrif yn fater personol iddynt ac un sy’n agos at eu calonnau. A’r rheswm pam ein bod wedi cyflwyno’r cynnig hwn heddiw yw oherwydd ein bod yn credu ei fod yn hwb bach i’ch gwthio dros yr ochr, oherwydd fe wyddom eich bod yn ceisio gwneud pethau da iawn mewn perthynas ag anghenion dysgu ychwanegol. Gwyddom fod hyn ym maniffesto Plaid Cymru. Gwyddom ei fod ym maniffesto’r Democratiaid Rhyddfrydol, mae UKIP o’i blaid ac roedd ym maniffesto’r Ceidwadwyr Cymreig. Gwyddom fod y Gweinidog dros y ddeddfwriaeth anghenion dysgu ychwanegol wedi dweud, ac rwy’n dyfynnu,
‘Mae angen i ni sicrhau bod Deddf awtistiaeth yn ymddangos ar raglen ddeddfwriaethol y Llywodraeth nesaf, ac mae angen i ni sicrhau bod dannedd gan y ddeddfwriaeth honno a’i bod yn cyflawni ar gyfer pobl a theuluoedd ledled Cymru.’
Rwyf hefyd yn gwybod fod y Prif Weinidog wedi dweud, mewn ymateb i Andrew R.T. Davies,
‘mae’n rhywbeth yr ydym ni’n rhoi ystyriaeth ymarferol iddo. Nid wyf yn dweud y byddwn yn ailadrodd yr hyn a ddigwyddodd yn San Steffan. Rwy’n credu bod angen ei ystyried ar wahân i ddeddfwriaeth arall, ond, yn sicr, mae’n rhywbeth yr ydym ni’n barod i’w drafod gyda phleidiau eraill er mwyn sicrhau bod y gwasanaethau sydd gennym ar gyfer awtistiaeth y gorau y gallant fod.’
Nid yw fy mhlaid wedi cael unrhyw drafodaethau o’r fath, na chynigion am drafodaethau o’r fath, i siarad ynglŷn â sut y gallwn wella gwasanaethau awtistiaeth ar gyfer pobl sydd â’r cyflwr yng Nghymru. Rydym wedi siarad am hyn ers cyhyd, a chredaf fod Suzy Davies wedi crisialu’r peth—pa bryd a beth yw’r amserlen? Ac os caf droi at Lee Waters am eiliad, oherwydd fe ofynnoch yr un cwestiwn dair gwaith. Rhoddodd Bethan ymateb da iawn i chi ac rwyf am ychwanegu ato: nid oes neb arall yn gofyn, ac mae maint y broblem gydag awtistiaeth yn aruthrol yma yng Nghymru. Mae’n broblem enfawr iawn. A gadewch i ni fod yn glir, fel y dywedodd Bethan, os gallwn gael rhywbeth sy’n gweithio ar gyfer awtistiaeth, bydd hwnnw o gymorth i bob cyflwr niwrolegol arall. Ac rwyf am gloi—oherwydd gwn mai ychydig iawn o amser sydd gennyf—gyda stori am ddau ddyn ifanc. Rwy’n adnabod y ddau ohonynt yn dda iawn. Ni all un ohonynt wneud paned o de heb orfod dilyn yr arwyddion sydd wedi’u gosod ar y cwpwrdd. Aeth y llall i’r brifysgol a chafodd radd dosbarth cyntaf, ond mae bellach yn gweithio’n rhan-amser mewn siop bwyd brys, oherwydd, cyn gynted ag y mae’n crybwyll y ffaith ei fod yn awtistig, mae pobl yn troi eu cefnau arno. Oherwydd yr hyn nad oes neb ohonom yn ei wneud, neb ohonom, na neb yn ein cymdeithas, yw gwerthfawrogi’r ffordd wahanol, arbennig, hudol, anhygoel y mae unigolyn awtistig yn edrych ar ein byd. Oherwydd, mawredd mawr, gellir edrych ar ein byd mewn llawer iawn o wahanol ffyrdd. Ac mae gennym gyfle i’w helpu, a charwn erfyn arnoch, Weinidog, i ailystyried hyn, ac rwy’n addo i chi, ac yn rhybuddio Llywodraeth Cymru, Ddirprwy Lywydd, y byddwn yma ymhen chwe mis, ymhen 12 mis ac ymhen 18 mis i sicrhau bod hyn yn digwydd yn y pen draw.