Rwyf wedi bod yn gobeithio gwneud yn well y flwyddyn nesaf trwy rhan fwyaf fy mywyd i, ond rwy’n falch iawn ein bod ni wedi taro nodyn o gytundeb yn hwyr y prynhawn dydd Mawrth yma wrth drafod yr adroddiad yma. Rwy’n croesawu ac rwy’n ddiolchgar i bob un Aelod sydd wedi cyfrannu at y drafodaeth.

Fel rydym wedi gweld sawl gwaith yn y gorffennol, mae’r drafodaeth yma wedi cytuno ar yr egwyddor ond hefyd wedi cael gweledigaeth glir a hirdymor. Nid yn aml iawn rydych yn gweld Sian Gwenllian yn gofyn i’r Llywodraeth newid gêr ond Jeremy Miles yn mynnu chwyldro. Rwy’n credu ei bod hi’n bwysig ein bod ni yn cyd-fynd ag uchelgais y ddau mewn ffyrdd gwahanol. Rwy’n tueddu i gytuno gydag un o gyfraniadau pwysig Suzy Davies, pan roedd hi’n sôn am broses symlach ar gyfer y safonau. Rwy’n credu ei bod hi’n bwysig bod hyrwyddo’r Gymraeg a hyrwyddo defnydd o’r Gymraeg yn rhywbeth sy’n digwydd yn naturiol, ac sy’n digwydd heb rywfaint o’r biwrocratiaeth yr ydym efallai wedi ei greu gyda’r Mesur presennol. Dyna un o’r pethau y byddaf yn ei ystyried pan mae’n dod i edrych ar ba fath o ddeddfwriaeth fydd ei angen arnom ni.

Wrth gloi y drafodaeth heddiw, a gaf i ddweud hyn? Rwy’n cytuno gyda beth roedd Sian Gwenllian yn ddweud amboutu addysg drwy gyfrwng y Gymraeg, addysg ar ôl 16 ac hefyd sut rydym yn cynllunio gweithlu ar gyfer delifro a darparu y math o wasanaeth rydym eisiau eu gweld yn y dyfodol. Dyna’r pwrpas, wrth gwrs, o gael strategaeth hirdymor. Nid yw’n ddigonol ac nid yw’n bosibl i gynllunio gweithlu ar gyfer y dyfodol mewn dwy flynedd neu bum mlynedd. Mae’n rhaid i ni edrych ar yr hirdymor ac edrych ar beth rydym yn gallu ei wneud ar gyfer y dyfodol, a dyna bwrpas a phwynt y drafodaeth rydym wedi trio ei chynnal ac wedi trio ei harwain yn ystod y misoedd nesaf—er mwyn creu strategaeth a fydd yn ein helpu ni i greu miliwn o siaradwyr a defnyddwyr y Gymraeg yn ystod y blynyddoedd sy’n dod.

A phan fydd Jeremy Miles yn sôn bod yr adroddiad yn edrych drwy lygad y defnyddwyr, mae hynny’n bwysig—mae’n gwbl bwysig. Mae pob un ohonom ni yn y fan hyn sydd yn siarad ac yn defnyddio’r Gymraeg yn ddefnyddwyr gwasanaethau Cymraeg lle bynnag rydym yn byw, ac rydym yn gwybod ein bod ni’n cael ein rhwystro rhag defnyddio ein hiaith ni yn y gwasanaethau cyhoeddus rydym eisiau eu gweld mewn rhannau gwahanol o Gymru. Ac rwy’n derbyn y pwyntiau sydd wedi cael eu gwneud bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau ei chyfrifoldebau hefyd, ac hefyd rôl Llywodraeth y Deyrnas Unedig. Yn aml iawn, rydym yn meddwl oherwydd bod gennym ni y sefydliad yma a sefydliadau cenedlaethol yng Nghymru, nad oes gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig ddim cyfrifoldebau bellach dros y Gymraeg. Rwy’n credu ei bod hi’n bwysig, fel mae’n digwydd, bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig a Gweinidogion yn San Steffan yn Llundain yn derbyn eu cyfrifoldebau nhw ar gyfer y Gymraeg. Rwy’n credu ei bod hi’n bwysig bod hynny yn cael ei gydnabod.

Wrth gloi, a gaf i jest ddweud hyn? Mae yna gonsensws fan hyn ac rwy’n gobeithio ei fod yn gonsensws byw. Rwy’n derbyn beth mae Neil Hamilton wedi ei ddweud amboutu beth sydd gennym ni i’w wneud ar gyfer y dyfodol, ond rwyf hefyd yn derbyn beth mae wedi ei ddweud amboutu y fath o ‘commitment’ mae ef a’i blaid ef yn fodlon ei wneud dros sicrhau dyfodol y Gymraeg fel ein hiaith genedlaethol ni. Ond a gaf i ddweud hyn? Mae’n bwysig bod y consensws sydd gennym ni yn gonsensws byw, yn gonsensws sy’n herio a chonsensws sydd yn gyrru y weledigaeth. Rwy’n gobeithio, os felly, y byddwn ni wedi llwyddo i wneud rhywbeth hynod o sbesial, a rhywbeth hanesyddol ar gyfer Cymru ac ar gyfer y dyfodol. Diolch yn fawr iawn i chi.