Mae’r cynnig yn cyfeirio at gomisiwn Williams yn disgrifio gwasanaethau cyhoeddus fel rhai a nodweddir gan ‘ddiffyg uchelgais’. Wrth gwrs, nododd adroddiad comisiwn Williams hefyd mai’r unig ffordd ymarferol i ateb anghenion a dyheadau pobl yw symud pwyslais gwasanaethau cyhoeddus tuag at gydgynhyrchu ac atal. Mae’r angen i wneud y newid hwn, meddent, yn cael ei rannu ar draws y byd datblygedig a democrataidd.

Fel y mae Cydgynhyrchu Cymru wedi dweud, nid atodiad bach cyfleus yn unig yw hyn, ond ffordd newydd o weithredu i Lywodraeth Cymru, yn ogystal ag i weithwyr proffesiynol y gwasanaethau cyhoeddus a dinasyddion eu hunain.

Mae’r adroddiad yn dweud bod angen i arweinwyr ar bob lefel fod yn agored i wahanol ffyrdd o weithio, gan gynnwys cydweithio neu gydgynhyrchu a bod angen ailddiffinio diben sylfaenol a natur gwasanaethau cyhoeddus. Nodweddion allweddol yr ailddiffiniad hwnnw yw: cydweledigaeth gliriach ac ymdeimlad o bwrpas cyffredin rhwng llywodraethau ar bob lefel, dinasyddion, a chymunedau; llawer mwy o ffocws ar gydgynhyrchu gyda dinasyddion a chymunedau i nodi a gweithredu dulliau o fynd ar drywydd y canlyniadau hynny; ac o ganlyniad, pwyslais llawer cryfach ar alluogi, grymuso ac atal wrth fynd ati i gynllunio a darparu gwasanaethau cyhoeddus.

Mae’n dweud y bydd modelau darparu newydd sy’n canolbwyntio ar atal, ymyrryd yn gynnar a rheoli galw drwy gydgynhyrchu ac ymgysylltu â dinasyddion yn hanfodol.

Mae rhwydwaith cydgynhyrchu Cymru a ariennir gan y Loteri Fawr, ac a lansiwyd yn ffurfiol ym mis Mai, yn dangos y ffordd gyda dwsinau, os nad cannoedd, o sefydliadau—cyhoeddus a thrydydd sector—wedi ymuno’n rhan o’r chwyldro. Mae’n galonogol fod Swyddfa Archwilio Cymru ar y blaen yn y gwaith o werthuso cydgynhyrchu a mentrau newid ymddygiad. Mae eu hadroddiad, adroddiad Archwilydd Cyffredinol Cymru, sef ‘Darlun o Wasanaethau Cyhoeddus 2015’, a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr y llynedd, yn dweud:

‘ceir cydnabyddiaeth lawer cliriach bellach nad yw dulliau gweithredu blaenorol wedi gweithio fel y bwriadwyd a bod angen newid radical. Gallai ffocws y naratif ar wneud diwygiadau lle mae’n bwysig gwneud hynny – sef yn rheng flaen y broses o ddarparu gwasanaethau – helpu i symud ymlaen o duedd i ystyried bod llunio strategaethau a chynlluniau yn ateb i broblemau ymarferol. Mae’r dull gweithredu hefyd yn gliriach wrth nodi’n benodol fod cydgynhyrchu yn ddull o ail-lunio ac ailgynllunio gwasanaethau yn y rheng flaen.’

Mae’r archwilydd cyffredinol yn dweud

‘Mae cydgynhyrchu a newid ymddygiad yn cynnig cyfleoedd i wella gwasanaethau cyhoeddus ond yn aml maent yn ei gwneud yn ofynnol i wasanaethau cyhoeddus fabwysiadu dulliau gweithredu hollol wahanol’.

Mae’n dweud bod Llywodraeth Cymru wedi datblygu ei gweledigaeth newydd ar gyfer y gwasanaethau cyhoeddus fel rhan o’i hymateb i adroddiad ac argymhellion comisiwn Williams gydag argymhelliad neu bwyslais cryfach ar gydgynhyrchu, cyfrifoldeb personol a chanolbwyntio ar atal. Yn wir, mae gweledigaeth Llywodraeth Cymru’n dweud:

‘Mae’n rhaid datblygu ein gwasanaethau cyhoeddus i adlewyrchu perthynas newydd rhwng y bobl sy’n darparu gwasanaethau a’r rheini sy’n elwa arnynt. Yn arbennig, mae angen i wasanaethau cyhoeddus gael eu darparu’n fwyfwy gyda phobl yn hytrach nag i bobl… cynnwys pobl yn y gwaith o gynllunio a darparu gwasanaethau, gan gydnabod cryfderau pobl ac addasu gwasanaethau’n briodol.’

Ond wrth gwrs, mae darparu, a’r neges, wedi bod yn llawer mwy amwys. Dangosodd arolwg yr archwilydd cyffredinol fod gwahaniaeth barn ynglŷn â phwysigrwydd cydgynhyrchu ar draws y gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru. Dywedodd fod ymatebwyr llywodraeth leol yn llawer llai tebygol o gynnwys hyn yn eu tri uchaf, a chyfeiriodd at felin drafod y gwasanaethau cyhoeddus yng Nghymru, a amlinellodd sut y gellid cyfuno cydgynhyrchu â dulliau system gyfan a diwastraff o ail-lunio gwasanaethau cyhoeddus. Hefyd, roedd yn dyfynnu Cyngor Sir Fynwy, a oedd yn dweud eu bod yn defnyddio dull o’r fath fel rhan o’r broses o drawsnewid eu dull o gefnogi pobl hŷn ac oedolion ag anabledd dysgu.

Ac fel y dywedodd aelod o awdurdod cabinet llywodraeth leol a ddyfynnwyd yn yr adroddiad:

‘Mae’r angen i gydgynhyrchu a chynnwys defnyddwyr gwasanaethau yn sylweddol ond ni ddeellir hyn yn dda yn y sector cyhoeddus ac mae’r buddsoddiad sydd ei angen mewn pobl, sgiliau a newid diwylliant yn ofyniad sylfaenol hirdymor.’

Felly, roeddent yn dweud:

‘Safon aur cydgynhyrchu yw bod pobl yn ymgysylltu’n fwriadus â gwasanaethau cyhoeddus ac yn croesawu’r cyfle i fod yn rhan ohonynt.’

Fodd bynnag, yn anffodus, mae ymateb Gweinidogion Llywodraeth Cymru, gyda rhai eithriadau nodedig, gan gynnwys, yn amlwg, Mark Drakeford—mae ymateb cyffredinol Gweinidogion Llywodraeth Cymru ac Ysgrifenyddion y Cabinet wedi bod yn anghyson, yn amwys, yn aml yn hierarchaidd, yn aml yn ddryslyd ac weithiau hyd yn oed yn ddiystyriol, ac eto roedd y llythyr a anfonwyd gan Cydgynhyrchu Cymru at y Prif Weinidog ar ddiwedd 2014, a gefnogwyd gan dros 130 o lythyrau, yn agor drwy ofyn i Lywodraeth Cymru gytuno ar yr hyn y mae cydgynhyrchu yn ei olygu mewn gwirionedd, gan gydnabod nad yw hyn yn ymateb i galedi, ond yn rhan o fudiad byd-eang sy’n ddegawdau oed bellach ac wedi gwneud gwelliannau sylweddol ar draws ein planed. Diolch.