Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 8 Tachwedd 2016.
Diolch ichi am y nifer fawr o gwestiynau cymhleth iawn a manwl iawn hynny. Rwy’n gobeithio eich bod wedi eu hysgrifennu nhw i gyd eich hun. Maent yn codi cyfres gyfan o bwyntiau pwysig, er hynny.
Y pwynt cyntaf, o ran sofraniaeth y Senedd—dyna’r union beth y mae’r achos hwn yn ymwneud ag ef. Mae sofraniaeth y Senedd a rheolaeth y gyfraith yn bwysig nid yn unig i Senedd y Deyrnas Unedig, ond hefyd i’r Cynulliadau datganoledig. Dyna pam y mae Gogledd Iwerddon mewn gwirionedd yn mynd i gymryd rhan yn yr achos hwn a dyna pam y mae’r Alban wedi cyhoeddi y bydd yn ymyrryd yn yr achos hwn, ac rwy'n falch y bydd gennym gefnogaeth yr Alban i'r penderfyniad sydd eisoes wedi'i wneud yng Nghymru i ymyrryd yn yr achos penodol hwn, oherwydd mae’n hanfodol bod gan y Llywodraethau datganoledig lais, llais clir, mewn proses enfawr sy'n mynd i achosi newid cyfansoddiadol sylweddol.
Gadewch i ni ymdrin â mater y Bil diddymu mawr i ddechrau. Byddwn yn amlwg yn adolygu hynny pan fyddwn yn gwybod mewn gwirionedd beth sydd yn y Bil diddymu; nid oes gennyf unrhyw wybodaeth o gwbl. Ond, gan ystyried y pwynt a wnaethoch am gynigion cydsyniad deddfwriaethol, wrth gwrs, os bydd y Bil diddymu mawr yn tresmasu ar feysydd sy'n ymwneud â'r setliad datganoledig ar gyfer Cymru, yna, yn amlwg, bydd angen cydsyniad y Cynulliad ac, yn amlwg, gyflwyno cynnig cydsyniad deddfwriaethol.
Os na fydd yn ymyrryd ar unrhyw beth sy'n ymwneud â chyfrifoldebau datganoledig, efallai y bydd cysylltiadau ac effeithiau cyfansoddiadol eraill sy'n peri pryder. Mae’n amhosibl dweud, nes fy mod yn gwybod mewn gwirionedd beth sydd yng nghynnwys unrhyw Fil diddymu mawr, beth yw ei strwythur, beth yw ei amcanion, a beth yw'r amserlen. Felly, yn sicr nid yw’n annilysu cymryd rhan, ac, yn wir, rwyf o’r farn y byddwn yn methu yn fy nyletswydd, fel swyddog y gyfraith ar gyfer Cymru, gydag un o'r prif gyfrifoldebau am reolaeth y gyfraith—os na fyddai llais clir o Gymru yn y Goruchaf Lys pan fydd yr holl faterion hyn sydd o bwysigrwydd cyfansoddiadol mawr yn cael eu hystyried. A dewch i ni fod yn onest am hyn—mae'n debyg mai dyma'r achos cyfansoddiadol pwysicaf ers achos llys a dienyddiad Siarl y Cyntaf.
O ran safbwyntiau Michael Keating a'r Athro Scully ynglŷn â gallu pobl i symud yn rhydd, nid oedd y problemau ynghylch natur unrhyw Brexit neu ganlyniad sbarduno erthygl 50 yn fater gerbron y llys, ac ni fydd yn fater yn y Llys Goruchaf ei hun. Mae hyn yn ymwneud â'r broses yn unig a phwy mewn gwirionedd sydd a’r awdurdod. Byddwn hefyd yn tynnu sylw'r Aelodau at y ffaith bod cwtogi’r uchelfraint frenhinol dros y 300 mlynedd diwethaf wedi bod yn un o'r datblygiadau cyfansoddiadol pwysicaf yn natblygiad sefyllfa gyfansoddiadol y Deyrnas Unedig, gan sefydlu sofraniaeth y Senedd a sicrhau bod Gweithrediaeth yn atebol i'r Senedd etholedig gynrychioliadol.