Part of the debate – Senedd Cymru am 4:10 pm ar 8 Tachwedd 2016.
Er bod y Cwnsler Cyffredinol yn rhestru'r cynsail hanesyddol, gadewch i ni fynd yn ôl at y Magna Carta, a oedd yn dweud y dylai cyfreithiau Cymru gael eu cymhwyso yn nhiroedd Cymru. Gadewch i ni gofio, felly, y bydd sbarduno erthygl 50 yn cael effaith wirioneddol ar gyfraith ddomestig Cymru. Felly, rwyf yn llwyr gefnogi ei benderfyniad i wneud cais i fod yn rhan o'r achos yn y Goruchaf Lys. Rwy'n credu ei fod wedi cymryd y cam cywir ar ran pobl Cymru, ac ar ran y Cynulliad hwn hefyd, fel Senedd yng Nghymru. Ac a gaf i ddweud pa mor wych yw hi ei fod wedi gwneud hyn cyn yr Alban? Oherwydd, fel arfer, rydym yn gwneud pethau ar ôl yr Alban, ond y tro hwn roedd yn arwain y ffordd. A wnaiff ef gadarnhau ei ddealltwriaeth, yr wyf yn meddwl ei fod yn ei ddatganiad, a’m dehongliad i o'r hyn yr oedd gan yr Uchel Lys i’w ddweud yn glir iawn—mai oherwydd bod hyn yn cael effaith ar gyfraith ddomestig y dylai fod yn benderfyniad a gymerir gan y Senedd? Byddwn wedi meddwl y byddai unrhyw un sydd wedi bod yn Aelod Seneddol am amddiffyn hynny i'r carn, p'un a ydynt yn Aelod o’r Senedd hon neu Senedd San Steffan nawr. Mae'n benderfyniad sydd wedi ei eirio'n glir iawn, a gallai gael ei wneud o bosibl gan gynnig gerbron y Senedd yn hytrach na Bil. Rydw i'n synnu braidd at frys San Steffan i ddweud bod yn rhaid i hwn fod yn Fil. A wnaiff ef gadarnhau mai cynnig, yn ei farn ef, oherwydd bod angen iddo gyflwyno dadl fanwl yn rhan o'r achos hwn nawr—a fydd e’n dadlau y gallai hyn gael ei wneud gan gynnig hefyd? Oherwydd rwyf i’n credu ei bod yn bwysig iawn fod yr ASau a alwodd y refferendwm yn refferendwm ymgynghorol nad oedd yn rhwym yn cymryd sylw o hynny ac yn dehongli’r refferendwm yn y modd gwleidyddol gorau, ond nid wyf i’n ystyried refferendwm gan San Steffan yn un sy’n fy rhwymo i fel Aelod o'r Cynulliad. Felly, rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni amddiffyn yr hyn sydd orau i Gymru yn y broses hon. Yn sicr, yr hyn sydd orau i Gymru, cyn sbarduno erthygl 50, yw bod craffu seneddol priodol ar waith o’r hyn fydd canlyniad tebygol y sbarduno, a beth fydd ei effaith ar ein deddfwriaeth ddomestig.
A wnaiff ef ddweud ychydig mwy am amddiffyniad y farnwriaeth? Darllenodd yn fyr o Ddeddf 2005, a oedd yn dweud bod yr Arglwydd Brif Ustus a’r swyddogion ac yn y blaen yn amddiffynwyr. Roedd ychydig yn anodd i'r Arglwydd Brif Ustus amddiffyn y farnwriaeth ar yr achlysur hwn, gan fod yr Arglwydd Brif Ustus yn un o'r tri barnwr a wnaeth y penderfyniad, mewn gwirionedd—ac yn benderfyniad da iawn gan Gymro da hefyd. Felly, rwy’n meddwl ei bod yn bwysig iawn ein bod yn clywed mwy o San Steffan. Yw e'n cynnal trafodaethau gyda phobl fel Liz Truss, a ddylai fod yn dweud llawer mwy am annibyniaeth y farnwriaeth? Dylai hi fod yn egluro i bobl. Efallai bod elfen addysgiadol yma. Mae angen i bobl ddeall pam mae gennym wahaniad o ran pwerau a pham mae’r farnwriaeth yn gweithredu yn y modd hwn i gynnal rheolaeth y gyfraith, oherwydd hebddo bydd gennym y sefyllfa sydd gennym nawr heddiw yn America gyda phobl fel Donald Trump yn dweud y dylai barnwyr Mecsico gael eu diswyddo oherwydd eu bod yn gwneud dyfarniadau sydd yn mynd yn erbyn ei fuddiannau gwleidyddol a masnachol ef ei hun. Dyna'r math o beth yr ydym eisiau amddiffyn yn ei erbyn, a dyna pam mae mor bwysig i ni gael cadarnhad o annibyniaeth y farnwriaeth.
Yn olaf, a wnaiff ef ddweud ychydig—rwyf yn meddwl ei bod yn bwysig ein bod yn gofyn y cwestiwn hwn iddo—beth fyddai cost debygol bod yn rhan o’r penderfyniad hwn, yr wyf yn ei gefnogi? Rwy'n credu bod angen i ni wybod beth yw'r gost, a beth fydd goblygiadau tebygol hynny. Pwy y mae’n debygol o’i ddefnyddio o ran ymgysylltu â CF amlwg er mwyn symud yr achos hwn yn ei flaen?