Diolch, Lywydd. Mae'r blynyddoedd diwethaf wedi bod yn anodd iawn i deuluoedd sy'n gweithio. Mae llawer wedi cael trafferth cael deupen llinyn ynghyd a rheoli canlyniadau’r llymder a osodwyd gan Lywodraeth y DU. Un o'r pryderon y mae rhieni sy'n gweithio wedi eu codi gyda ni dro ar ôl tro yw cost gofal plant a'r effaith y mae hynny’n ei chael arnyn nhw, eu harian ac ansawdd eu bywyd. Ers dechrau'r haf, rydym wedi bod yn siarad â rhieni. Ym mis Medi, lansiais ein hymgyrch Trafod Gofal Plant, ac rydym wedi cael adborth gan dros 1,500 o rieni hyd yn hyn. Rydym hefyd wedi cynnal grwpiau ffocws, a bydd yr ymgysylltiad hwn yn parhau hyd at y gwanwyn. O'r gwaith ymgysylltu hyd yn hyn, mae'n amlwg bod rhieni eisiau i ofal plant fod: yn llai o straen ar incwm y teulu, fel y gallant wneud i’w cyllidebau weithio; ar gael ar adegau ac mewn mannau sy'n ei gwneud yn haws iddynt weithio; ac yn fwy hygyrch, yn nes at y cartref a'r gwaith, gyda chefnogaeth ar gyfer anghenion eu plant.

Mae'r Llywodraeth hon wedi ymrwymo i gefnogi teuluoedd sy'n gweithio ar draws Cymru, ac, fel ymateb uniongyrchol i'r materion a’r pryderon y mae teuluoedd wedi eu codi gyda ni, byddwn yn rhoi 30 awr o addysg gynnar a gofal plant am ddim i rieni plant tair oed a phedair oed sy'n gweithio ar draws Cymru am 48 wythnos y flwyddyn—y cynnig gofal plant mwyaf hael ar gyfer rhieni sy'n gweithio yn unrhyw le yn y DU. Bydd hyn yn lleihau'r straen ar incwm y teulu ac yn helpu i sicrhau nad yw gofal plant yn rhwystr i rieni gael swydd neu barhau i weithio. Rwyf eisiau rhoi rhagor o fanylion am ein cynllun ar gyfer cyflwyno'r cynnig gofal plant newydd i Aelodau'r Cynulliad heddiw.

Bydd ein cynnig gofal plant newydd yn cynnwys ein darpariaeth cyfnod sylfaen lwyddiannus yn ystod y tymor, ynghyd â gofal plant ategol. Yn ystod yr wythnosau o'r flwyddyn pan nad yw'r cyfnod sylfaen yn cael ei ddarparu, bydd plant cymwys yn derbyn 30 awr o ofal plant, a fydd yn cynorthwyo teuluoedd sy'n gweithio â chostau gofal yn ystod y gwyliau. Dim ond rhan o’r darlun yw helpu rhieni i dalu costau gofal plant. Mae angen inni hefyd fynd i'r afael ag argaeledd a hygyrchedd, ac edrych yn benodol ar y gefnogaeth sydd ei hangen i helpu plant ag anghenion dysgu ychwanegol i fanteisio ar eu hawl o dan y cynnig hwn. Byddwn yn gweithio gyda darparwyr gofal plant er mwyn sicrhau cymaint o hyblygrwydd ag y bo modd wrth gyflwyno'r cynnig hwn. Er mwyn sicrhau bod hyn yn bosibl, rydym yn ystyried gallu'r sector a sut y mae'n mynd i gyflawni hyn.

Rydym yn gwybod bod prinder gofal plant eisoes mewn rhannau o Gymru, a byddwn yn gweithio gyda'r sector i'w helpu i dyfu ac i ffynnu. Rwyf wedi comisiynu gwaith ymchwil yn ddiweddar mewn partneriaeth ag Ysgrifennydd y Cabinet dros yr economi a’r seilwaith, sy’n edrych yn fanwl ar y sector gofal plant, y gefnogaeth sydd ei hangen arno, a'r costau sy'n gysylltiedig â darparu gofal o ansawdd. Rydym ni hefyd yn edrych ar ganlyniad yr adolygiad diweddar o'r sector gan Cymwysterau Cymru. Mae gofal plant da yn gofyn am weithlu cryf, medrus ac effeithiol, ac rydym eisiau sicrhau bod gennym lwybr clir a chynllun hyfforddi. I'r perwyl hwnnw, byddwn yn lansio cynllun 10 mlynedd ar gyfer y gweithlu y flwyddyn nesaf, a fydd yn nodi’r blaenoriaethau ar gyfer y sector yn y tymor byr, y tymor canolig a’r hirdymor. Mae gofal plant hygyrch hefyd yn golygu edrych ar ddewisiadau o ran gofal plant.

Ein cynllun yw gweithio gyda'r sector i sicrhau bod digon o ddarpariaeth ar gyfer rhieni sydd eisiau cael mynediad at ofal trwy gyfrwng y Gymraeg, ac i'w wneud yn ddewis mwy deniadol ar gyfer y rhai nad ydynt wedi ystyried hyn o'r blaen. Mae hyn yn bwysig yng nghyd-destun ein hymrwymiad i sicrhau 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.

Mae hefyd yn bwysig sicrhau bod digon o ddarpariaeth ar gyfer plant sydd angen cymorth ychwanegol i ddysgu a datblygu, gan eu helpu i ddatblygu a ffynnu. Ond, yn hyn oll, rhaid inni beidio â cholli golwg ar y plant eu hunain yn y cydbwysedd rhwng addysg, gofal, chwarae ac amser gyda'u teuluoedd. Bydd angen i ni weithio ar hyn gyda rhieni, darparwyr a rhanddeiliaid eraill er mwyn cael y cydbwysedd cywir, ond rwyf hefyd yn awyddus i gael y gwaith ar waith ar lawr gwlad. Felly, rwyf yn falch o allu dweud wrth yr Aelodau heddiw y byddwn yn dechrau profi’r cynnig hwn gyda chwe awdurdod lleol o fis Medi 2017 ymlaen.

Bydd profi’r cynnig yn ein galluogi i sicrhau ein bod yn alinio’r oriau gofal plant â chyfnod sylfaen y blynyddoedd cynnar mewn ffordd sy'n gweithio i rieni ac i blant, yn cael y nifer cywir o leoedd gofal plant yn y rhannau cywir o Gymru, yn datblygu ac yn ehangu'r gweithlu, gyda gwell hyfforddiant, yn cynorthwyo’r sector i dyfu, gan ddarparu’r hyblygrwydd sydd ei angen ar rieni, ac yn dysgu beth sy'n gweithio a beth nad yw'n gweithio, gan adeiladu ar brofiadau a thystiolaeth i ddarparu ar gyfer yr holl rieni sy'n gweithio yma yng Nghymru.

Bydd Ynys Môn a Gwynedd, Sir y Fflint, Blaenau Gwent, Rhondda Cynon Taf ac Abertawe yn ymuno â ni ar y daith hon o fis Medi 2017 ymlaen. Mae hyn yn rhoi cymysgedd o ardaloedd daearyddol ledled Cymru lle gallwn brofi’r cynnig hwn.

Hoffwn ddiolch hefyd i'r awdurdodau hynny a fynegodd eu diddordeb mewn gweithio gyda ni, ond nad ydynt wedi'u cynnwys ar hyn o bryd. Rwyf eisiau ehangu cyrhaeddiad mabwysiadwyr cynnar yn y dyfodol a byddaf yn dod â rhagor ohonoch a'r rhai â diddordeb gyda ni wrth i ni fynd. Bydd cyflawni’r ymrwymiad hwn yn heriol, ac nid wyf yn tanbrisio’r hyn sydd angen ei wneud. Mae angen i ni roi'r seilwaith cywir yn ei le, a bydd gwneud hynny yn cymryd amser.

Lywydd, byddwn yn gweithio gyda rhieni a darparwyr i sicrhau bod y system yn cefnogi ein plant, yn ogystal â helpu rhieni sy'n gweithio. Mae’n rhaid mynd i'r afael yn uniongyrchol â’r rhwystrau o ran gofal plant i rieni, sy’n eu hatal rhag cefnogi eu teuluoedd fel y maent yn dymuno. Nid yw'n gwneud unrhyw synnwyr i rieni fod yn ennill llai na'u costau gofal plant. Nid yw'n gwneud unrhyw synnwyr gorfod gwrthod dyrchafiad, neu swydd well, gan golli cyfleoedd i wella amgylchiadau eich teulu, dim ond oherwydd nad ydych yn gallu cael gofal plant pryd a ble y byddwch ei angen. Rydym eisiau i rieni gael dewisiadau o ran cyflogaeth. Drwy weithio gyda phartneriaid allweddol, a gwrando ar ein dinasyddion, byddwn yn gallu cyflawni newid gwirioneddol.