Rwy’n falch iawn o gymryd rhan yn y ddadl hon, ac rwy’n llongyfarch yr Aelodau sydd wedi ei chyflwyno, oherwydd credaf fod y materion sy’n codi yn gwbl allweddol, ac rwy’n meddwl mai’r rhain yw’r pethau bara a menyn y dylem fod yn eu gwneud yma yn y Cynulliad i warchod bywyd gwyllt Cymru. Mae’n fater o bryder mawr fod ein bioamrywiaeth wedi dirywio. Rhestrodd siaradwyr blaenorol y dirywiad, ac rwy’n credu y dylai fod yn bolisi allweddol gan Lywodraeth Cymru i leihau’r dirywiad—ac yn wir, i bob un ohonom. A soniwyd bod gennym offerynnau deddfwriaethol—Deddf yr amgylchedd a Deddf cenedlaethau’r dyfodol—ac mae gennym benderfyniadau allweddol i’w gwneud, fel y dywedodd John Griffiths yn ei gyfraniad, lle y mae’n rhaid i ni benderfynu beth sy’n rhaid i ni ei gadw a mesur hynny yn erbyn enillion eraill. Felly, mae yna benderfyniadau allweddol sy’n rhaid i ni eu gwneud.

Er bod fy etholaeth yn un drefol yn bennaf, mae rhywogaethau pwysig iawn i’w cael mewn ardaloedd trefol, ac mae clytiau gwyrdd o fywyd gwyllt y credaf ei bod yn gwbl hanfodol ein bod yn eu cadw, nid yn unig ar gyfer y bywyd gwyllt sydd yno, ond er mwyn iechyd a lles y boblogaeth, oherwydd credaf ei fod eisoes wedi cael ei grybwyll, y ffaith fod bywyd gwyllt a natur a’r amgylchedd yn gwella eich lles a’ch iechyd.

Fel John Griffiths, rwy’n hyrwyddwr rhywogaeth, a fi yw hyrwyddwr rhywogaeth y ffwng cap cŵyr, sy’n bwysig iawn i Ogledd Caerdydd. Mae’r glaswelltiroedd o amgylch cronfa ddŵr Llanisien yn gartref i’r ffwng cap cŵyr. Mae’n bosibl eich bod wedi clywed, gan fy mod wedi crybwyll y mater yn y Siambr gryn dipyn o weithiau, fod yna ymgyrch hir y mae fy nghyd-Aelod, Jenny Rathbone, a minnau wedi bod yn rhan ohoni i atal datblygu cronfa ddŵr Llanisien. Ein nod yw ei droi’n barc gwledig ac ail-lenwi’r gronfa ddŵr. Mae’r ymgyrch wedi para 15 mlynedd, a gwrthwynebodd Western Power Distribution ddymuniadau cyffredinol y cyhoedd yng Ngogledd Caerdydd yn ddiarbed a gwneud popeth a allai i adeiladu dros y gronfa ddŵr, gan gynnwys mynd i ddau ymchwiliad cyhoeddus. Roedd yn ymdrech enfawr i geisio cadw’r safle.

Ond beth bynnag, yn 2003, darganfuwyd ffwng cap cŵyr wrth y gronfa ddŵr, a chawsant eu darganfod gan grŵp gweithredu’r preswylwyr, sy’n cynnwys ecolegwyr a phobl sy’n arbenigwyr, ac yn 2005, cafodd ei ddynodi’n safle o ddiddordeb gwyddonol arbennig, a oedd yn destun gorfoledd mawr. Nawr, roedd ffwng cap cŵyr yn gyffredin ar un adeg ledled glaswelltiroedd gogledd Ewrop, ond oherwydd dulliau ffermio dwys, maent fwy neu lai wedi diflannu mewn nifer o leoedd. Ac mewn gwirionedd, darganfuwyd 29 o rywogaethau o ffwng cap cŵyr wth y gronfa ddŵr, sy’n golygu ei fod yn safle o bwysigrwydd rhyngwladol yn achos y mathau hyn o ffwng. Roedd yn ddarganfyddiad cyffrous iawn, ac rwy’n gwybod—. Rwy’n meddwl bod Simon Thomas wedi dweud ei fod eisiau bod yn gadarnhaol pan fyddwn yn trafod y materion hyn, ac roedd hyn yn gadarnhaol iawn, oherwydd cawsant eu darganfod yn ystod—wel, yn ystod yr ymgyrch honno mewn gwirionedd.

Y llynedd, cawsom y newyddion da iawn fod y safle bellach wedi ei brynu’n ôl gan Dŵr Cymru, ac mae Cyfoeth Naturiol Cymru a Dŵr Cymru wedi bod yn monitro’r capiau cŵyr yn ofalus iawn gydag ecolegwyr, ac rwy’n deall eu bod yn dal i wneud yn dda iawn ar y safle. Mae Dŵr Cymru yn bwriadu ail-lenwi’r gronfa ddŵr mewn gwirionedd a’i agor i’r cyhoedd, ond byddai’n rheoli ffyngau’r glaswelltir ac yn diogelu’r safle dinesig unigryw hwn ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol. Felly, dyna pam mai fy rhywogaeth i yw’r ffwng cap cŵyr. Ac rwy’n dathlu’r ffaith eu bod yn unigryw, ond hefyd eu bod wedi helpu i achub y gronfa ddŵr. Rwy’n credu ei bod yn hollol hanfodol, ar nodyn mwy cyffredinol, ein bod yn cadw mannau gwyrdd trefol ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol er mwyn hybu bioamrywiaeth ym mhob rhan o Gymru. Diolch yn fawr iawn.