Hoffwn ddiolch i’r Ceidwadwyr Cymreig am gyflwyno’r ddadl hon heddiw, yn enwedig wrth i ni baratoi i gofio’r aberth a wnaed gan gynifer o bersonél dewr ein lluoedd arfog. Mae gan ddinasyddion Cymru draddodiad hir o wasanaethu yn lluoedd arfog ein cenedl, ac maent wedi chwarae rhan allweddol mewn llawer o’r brwydrau yn y ddau ryfel byd. Mae poblogaeth Cymru oddeutu 5 y cant o faint poblogaeth y DU, ac eto mae’n cynnwys 7 y cant o gymuned cyn-filwyr y DU. Ar hyn o bryd mae gennym oddeutu 8,000 o ddynion a menywod o Gymru yn gwasanaethu yn ein lluoedd arfog—dynion a menywod sy’n barod i roi eu bywydau er mwyn amddiffyn y rhyddid beunyddiol rydym i gyd weithiau yn ei gymryd yn ganiataol. Oni bai am ymroddiad y dynion a’r menywod hyn, a rhai tebyg iddynt a aeth o’r blaen, ni fyddem yn cael y ddadl hon heddiw. Bu farw dynion a menywod o Gymru yn eu degau o filoedd er mwyn cadw ein cenedl yn rhydd rhag gormes. Mae arnom gymaint o ddyled iddynt: mwy nag y gallwn byth ei had-dalu. Y peth lleiaf un y gallwn ei wneud yw edrych ar ôl personél y lluoedd arfog sy’n gwasanaethu yn awr neu wedi ymddeol. Er ein bod wedi gwella llawer o ran cefnogi personél y lluoedd arfog a chyn-filwyr, mae gennym ffordd bell i fynd o hyd mewn perthynas ag anhwylder straen wedi trawma, a’r holl bethau eraill rydym yn dioddef ohonynt sy’n mynd gyda dychwelyd o ryfel.

Mae cyfamod y lluoedd arfog wedi helpu i fynd i’r afael â rhai o’r diffygion, ac mae UKIP yn rhannu cred y Ceidwadwyr Cymreig y dylai Cymru fod ar flaen y gad yn gweithredu’r cyfamod, a bod angen comisiynydd lluoedd arfog ar Gymru. Mae Llywodraeth Cymru wedi gwella’r gefnogaeth a roddir i’n lluoedd arfog, ond mae llawer mwy y gallwn ei wneud, yn enwedig y maes tai a lles i gyn-filwyr a’u teuluoedd. Dywedodd wyth y cant o gymuned y cyn-filwyr wrth y Lleng Brydeinig eu bod yn cael anhawster ym maes tai. Mae’n rhaid i ni warantu bod tai’n cael eu darparu ar gyfer personél y lluoedd arfog, yn enwedig pan ystyriwch fod cyn-filwyr yn llai tebygol o gael eu cyflogi na’r boblogaeth yn gyffredinol.

Mae’n rhaid i ni hefyd sicrhau bod cynlluniau fel gwasanaeth GIG Cymru i Gyn-filwyr yn cael eu cryfhau a’u hyrwyddo’n eang. Yn anffodus, mae’r wefan wedi dyddio’n fawr ac yn dal i gyfeirio at Lywodraeth Cynulliad Cymru. Bydd comisiynydd y lluoedd arfog a chyn-filwyr nid yn unig yn gallu ysgogi gwelliannau i wasanaethau ar gyfer personél y lluoedd arfog a chyn-filwyr, ond gallai hyrwyddo ein personél sy’n gwasanaethu hefyd. Mae gwledydd eraill yn trin personél eu lluoedd arfog â’r parch a’r ystyriaeth y maent yn eu haeddu. Mae angen i ni wneud yn llawer gwell. Nid yw esgus diolch ar Ddydd y Cofio unwaith y flwyddyn yn werth dim; dylem fod yn diolch i’r rhai sy’n gwasanaethu, a’r rhai sydd wedi gwasanaethu, yn ddyddiol, a hyd yn oed wedyn, ni allwn hyd yn oed ddod yn agos at gydnabod y ddyled sydd arnom i’r dynion a’r menywod dewr hynny. Diolch yn fawr.