Mae hon wedi bod yn ddadl ddiddorol iawn ac rwyf wedi dysgu cryn dipyn o’r areithiau a wnaed ar bob ochr i’r Siambr. Rwy’n falch iawn, ar ran fy mhlaid, o gefnogi cynnig Plaid Cymru heddiw.

Roeddwn yn falch iawn o glywed y nodyn o optimistiaeth gan Dai Lloyd funud yn ôl a’r pwynt a wnaeth am y cysylltiad rhwng y Gymraeg a’r iaith Fasgeg a’r Hebraeg a’r ffordd y mae’r sefyllfa wedi cael ei gwrthdroi yn y ddau achos arall hwnnw. Mae’n rhoi llawer iawn o obaith i Gymru hefyd. Rydym yn sicr wedi dod yn bell oddi wrth ‘Frad y Llyfrau Gleision’, pan oedd yn bolisi gan y Llywodraeth ar y pryd i geisio cael gwared ar yr iaith. Heddiw, yn ffodus, mae gennym agwedd hollol wahanol.

Rwy’n synnu, mewn gwirionedd, fod y Llywodraeth wedi ceisio diwygio’r cynnig hwn yn y modd y mae wedi gwneud oherwydd ceir consensws o gwmpas y tŷ y dylem gefnogi amcanion Llywodraeth Cymru. Rwy’n credu eu bod wedi ymrwymo i ymdrech glodwiw i gael y dyhead hwn am 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050, ac rwy’n meddwl y dylem gydnabod bod Llywodraeth Cymru wedi gwneud cyfraniad enfawr tuag at wrthdroi sefyllfa’r iaith. Rwy’n meddwl, ar ffurf y Gweinidog presennol, fel rwyf wedi dweud o’r blaen, nad oes neb yn fwy addas i hybu’r mesur hwn. Felly, nid wyf yn credu bod angen i’r Llywodraeth fod yn amddiffynnol mewn unrhyw ffordd ac nid wyf yn ystyried bod pwynt 2 yn y cynnig yn feirniadol o’r Llywodraeth. Rwy’n meddwl efallai fod Plaid Cymru yn ôl pob tebyg wedi penderfynu yn fwriadol i beidio â chyflwyno nodyn o wrthdaro i’r ddadl hon er mwyn annog y consensws sydd angen i ni i gyd ei ddangos i’r byd y tu allan. Oni bai bod y Llywodraeth eisiau dileu’r datganiad pur o ffaith ym mhwynt 2, yna gallem i gyd gymryd rhan yn y ddadl hon ar nodyn o gytundeb llawn. Felly, mae’n anffodus fod y math hwn o ddadlau pwynt wedi cael ei fabwysiadu. Ond rwy’n credu ein bod i gyd yn cytuno ar yr hyn rydym am ei gyflawni ac felly nid oes unrhyw anghytundeb yno.

Rwy’n credu bod yr hyn a ddywedodd Llyr Gruffydd yn ei araith agoriadol heddiw yn iawn. Rydym i gyd yn cydnabod anferthedd y dasg i gyrraedd 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050. Gall fod yn fwy o ddyhead na realiti, ar un ystyr, ond rwy’n meddwl os gallwn wneud camau sylweddol tuag at gyflawni hynny, yna byddai hynny ynddo’i hun yn werth ei wneud. Mae’n galw am y newid agwedd a ddisgrifiodd, am hyrwyddo’r defnydd o’r Gymraeg. Rwy’n credu bod yn rhaid i ni i gyd, fel unigolion, wneud ein rhan yn hynny o beth. Rwy’n straffaglu drwy’r llyfrau dysgu ar y funud am na chefais y fantais fawr a gafodd Dai Lloyd ac eraill o dyfu i fyny ar aelwyd Gymraeg—nid oedd y naill na’r llall o fy rhieni yn siarad Cymraeg. Roeddem yn byw yn Sir Fynwy, a oedd yn uniaith Saesneg ar y pryd, hyd nes fy mod yn 11 oed, ac yna symudais i Sir Gaerfyrddin. Roeddwn yn 11 oed cyn i mi gael unrhyw wersi Cymraeg o gwbl. Ddwy flynedd yn ddiweddarach, roedd rhaid i mi ddewis rhwng y Gymraeg a’r Almaeneg a dewisais Almaeneg. Felly, yn ystod fy ngyrfa ysgol, dysgais Ffrangeg ac Almaeneg a Rwsieg, ac fe astudiais Almaeneg a Rwsieg yn y brifysgol yn ogystal, ond yn anffodus ni fanteisiais ar y cyfle i ddefnyddio’r Gymraeg pan gefais ei gynnig. Ond rwy’n falch o ddweud—