Part of the debate – Senedd Cymru am 4:27 pm ar 15 Tachwedd 2016.
Diolch am y sylwadau a’r cwestiynau. O ran eich sylwadau agoriadol, nid wyf yn derbyn eich asesiad na cheir llawer o sôn am ofal cymdeithasol. Mae gofal cymdeithasol yn hanfodol i sicrhau bod y system gyfan yn gweithio. Nid yw’n ymwneud â gweithwyr cymdeithasol o fewn ysbytai yn unig—wrth feddwl am yr ICF a'r ffordd y mae’n gweithio, mae’n rhaid iddo fod yn bartneriaeth â gofal cymdeithasol. Ac, yn eich etholaeth eich hun, mae’r enghraifft benodol y gwnes i ei chrybwyll ynglŷn â’r gwasanaeth gofal uwch yn Ynys Môn, dim ond yn gweithio gan fod gennych chi ofal cymdeithasol, uwch-ymarferwyr nyrsio a meddygon teulu yn gweithio gyda'i gilydd. Ac, mewn gwirionedd, mae meddygon ymgynghorol yn Ysbyty Gwynedd yn gadarnhaol iawn, iawn ynglŷn â’r cynllun, oherwydd eu bod yn cydnabod y gwir fanteision a ddaw yn ei sgil. Ceir cynlluniau tebyg o amgylch y wlad sydd dim ond yn gweithio oherwydd bod gennych chi’r bartneriaeth system gyfan honno ar waith, a dyna beth y mae angen i ni weld mwy ohoni drwy gydol y flwyddyn, yn ogystal ag yn ystod cyfnod prysuraf y gaeaf wrth gwrs.
I fynd i’r afael â'ch pwynt ynglŷn â’r galw yn ystod yr haf a'r gaeaf, a pha un a oes gennym ni’r capasiti cywir, wel, mae’r proffil o ran galw yn wahanol. Ceir mwy o niferoedd yn ystod yr haf, ond, mewn gwirionedd, mae proffil y cleifion a ddaw i mewn yn ystod y gaeaf yn golygu, mewn gwirionedd, eu bod yn fwy tebygol o gymryd lle mewn ysbyty, gan ei fod yn fwy tebygol o fod y dewis cywir ar eu cyfer nhw, ac maen nhw’n fwy tebygol o aros am fwy o amser hefyd, oherwydd gwyddom eu bod yn fwy tebygol o fod yn bobl hŷn sy'n fwy sâl ac sydd â chasgliad mwy cymhleth o gyflyrau sydd angen sylw. Felly, dyna pam yr ydym ni’n gwybod bod y pwysau yn hollol wahanol yn y gaeaf, er bod y niferoedd eu hunain yn llai. Felly, dyna pam yr ydym ni’n ystyried yr ymchwydd mewn capasiti o fewn y system gofal difrifol. Mae hynny'n beth synhwyrol i gynllunio ar ei gyfer, o ran y ffordd y mae gennych chi’r cydbwysedd rhwng gofal heb ei drefnu a gofal wedi'i gynllunio yn y gaeaf hefyd: mae’r cydbwysedd yn newid. Ond hefyd, dyna pam y soniais i am y cyfleuster cam-i fyny a cham-i-lawr. Mae rhywfaint o hyn yn ymwneud â defnyddio ein casgliad o ysbytai cymunedol, ond mae hefyd yn ymwneud â chomisiynu capasiti’n fwy deallus o fewn y sector gofal preswyl. Gallem ni a dylem ni wneud mwy dros amser gyda'r sector annibynnol er mwyn ystyried pa gapasiti sy’n bodoli ac i wneud yn siŵr ei fod yn gweithio ar gyfer iechyd a gofal cymdeithasol, ac ynglŷn â sut yr ydym ni’n gwario’r arian cyhoeddus hwnnw, oherwydd gallai fod yn lle mwy priodol i rywun adfer y tu allan i’r ysbyty os yw’n feddygol iach i gael ei ryddhau.
Mae hynny'n fy arwain at eich pwynt olaf—soniaf eto am fferylliaeth—ynglŷn â chadw pobl i mewn os mai hynny yw’r dewis clinigol cywir. Nid oes gennyf lawer iawn o enghreifftiau o gwbl lle y mae pobl yn ysgrifennu ataf ac yn dweud, 'Dylai fy mherthynas neu fi fod wedi aros yn hirach mewn gwely ysbyty: dyna oedd y lle iawn i mi.' Bron bob amser, mae pobl yn dweud, 'Roeddwn i eisiau mynd, roeddwn i'n barod i fynd, ond roedd angen mwy o gymorth arnaf i’m galluogi i wneud hynny'. Ac rydym ni mewn gwirionedd yn credu mai’r broblem fwyaf o ran oedi wrth drosglwyddo gofal yw dewis y cleifion, lle nad yw pobl yn dymuno gadael am nad yw’r lle y maen nhw’n dymuno mynd iddo ar gael. Mae hynny'n golygu, wrth gwrs, eu bod yn aros mewn gwely ysbyty, gan olygu bod rhywun sydd â llawer mwy o angen ddim yn gallu ei ddefnyddio. Ceir heriau anodd yn y fan yma, ond nid wyf yn credu y ceir her ar draws y system o ran rhyddhau pobl o’r ysbyty cyn eu bod yn barod. Wrth gwrs, pe byddai hynny’n digwydd, byddai hynny'n destun pryder, ond mae’r her fawr sydd gennym o ran y system mewn gwirionedd yn helpu i ryddhau pobl pan fyddant yn barod i adael a’u lleoli mewn rhan fwy priodol o'r system ofal, naill ai i gael gofal gartref, gyda chymorth neu heb gymorth, neu i gael gofal mewn lleoliad gwahanol.
Yn olaf, gan na fyddaf yn anwybyddu'r pwynt ynglŷn â fferylliaeth, nid dim ond dolur gwddw y mae gennym ni ddiddordeb ynddo. Mae'r cynllun anhwylderau cyffredin sydd gennym yn llawer ehangach na hynny, ac rwy’n disgwyl, y gaeaf hwn, y caiff y cynllun anhwylderau cyffredin ei gyflwyno, ac y caiff hynny ei alluogi, wrth gwrs, o ganlyniad i’r buddsoddiad a wnaed gennym ni mewn seilwaith TG ac o ran rhannu cofnodion meddyg teulu.