Diolch i Darren Millar am ei sylwadau cadarnhaol ac adeiladol am y rhaglen hon. Wrth gwrs, rwy’n cofio canlyniad un o'i ymweliadau i Dde Affrica, pan ddychwelodd ag anaf sylweddol. Rwy’n meddwl bod llawer ohonom wedi mwynhau ei weld â’i goes yn yr awyr mewn cadair olwyn yn dipyn mwy nag y gwnaeth ef. Ond rydych chi’n iawn, yn enwedig—i gymryd eich pwynt cyffredinol cyntaf am swyddogaeth ffydd a chymunedau ffydd—roedd llawer o’r bobl y gwnaethom gwrdd â hwy a’u gweld yn cael eu sbarduno gan eu ffydd i wneud y peth iawn. Mae hynny'n cynnwys pobl sy'n mynd allan fel gwirfoddolwyr, yn ogystal â phobl sy'n arweinwyr lleol ar lawr gwlad. Yn wir, mae ein cyswllt allweddol yng Nghynghrair Mbale yn Erbyn Tlodi, y gweinidog Apollo Mwenyi—mae llawer o'i statws ef yn deillio o'r ffaith ei fod yn weinidog a bod llawer o bobl yn ei adnabod. Mewn llawer o'r ardaloedd yr aethom iddynt, roedd y gweinidog lleol yn berson allweddol o ran cadw pobl yn onest a chadw pobl i fynd, a dod â gwahanol bobl at ei gilydd. Felly, rwy'n hapus i gydnabod swyddogaeth bwysig cymunedau ffydd. Yn benodol, yn slym Namatala—y brif slym y cyfeiriais ati—mae’r ysgol Child of Hope yn cael ei chynnal gan gynghrair a chyfuniad o gymunedau ffydd yn y wlad hon sy’n gweithio ochr yn ochr â chymunedau ffydd yn Uganda i ddarparu rhywbeth go iawn mewn rhan ofnadwy o'r byd lle mae plant wir yn wynebu risgiau difrifol iawn a gwirioneddol ofnadwy.

O ran eich pwynt am Gymry ar wasgar, a dweud y gwir cefais gyfarfod â'r Cymry ar wasgar yn y digwyddiad gadael a gynhaliodd yr Uchel Gomisiynydd. Cawsom gyfarfod â Chymry ar wasgar yn Uganda, rhai ohonynt wedi cyrraedd yn fwy diweddar nag eraill, ond cawsom sgyrsiau gwirioneddol ddefnyddiol am yr hyn y gallwn ei wneud i wella'r rhaglen ymhellach. Felly, mae'n rhywbeth yr ydym wir yn meddwl amdano gyda phob un o'n gwahanol ymrwymiadau. Nid wyf yn siŵr a oedd cwrdd â mi o fwy o ddiddordeb na'r ffaith bod yr Uchel Gomisiynydd wedi eu gwahodd am ddiod am ddim, ond pwy a ŵyr. Ond, ydy, mae'n bendant yn rhywbeth yr hoffem fanteisio arno yn y dyfodol.

Rwy’n hapus i gydnabod y pwynt olaf a wnewch, am y cysylltiad rhwng byrddau iechyd, oherwydd mae gan bob bwrdd iechyd gyswllt â rhan o Affrica sy'n cael cymorth gan y rhaglen benodol hon. Felly, mae llawer ohonynt mewn gwirionedd yn canolbwyntio ar ofal mamolaeth yn ogystal, oherwydd mae peryglon gwirioneddol yn y cyfraddau marwolaethau ar gyfer mamau a babanod, a gallwn wneud gwaith gwirioneddol bwysig i'w helpu i wneud hynny, ac i weithio ochr yn ochr â phobl pan fyddwn wedi cyrraedd yno. Ond mae heriau ynghylch sut y mae’r rhaglen honno a chyfnewid gwybodaeth yn gweithio, oherwydd, yn anffodus, rydym wedi wynebu rhai problemau fisa gydag ymwelwyr o wahanol rannau o Affrica i ddod i weithio yn ein system gofal iechyd ni. Rwy’n nodi bod Betsi wedi wynebu problem fawr yn ddiweddar. Rydym yn cyfathrebu â'r Adran Iechyd a'r Swyddfa Gartref i geisio deall sut y gallwn weithio drwy hynny, oherwydd rwy’n credu bod yn rhaid i’r cyfnewid gwybodaeth fynd y ddwy ffordd—am bobl o GIG Cymru, sy’n hynod o gadarnhaol a brwdfrydig am eu profiad, yn ogystal â darparu rhywfaint o'r cyfnewid proffesiynol a’r wybodaeth broffesiynol i'w rhoi’n ôl i staff a fydd wedyn yn dychwelyd i'w gwlad eu hunain yn ogystal.