Diolch, Ddirprwy Lywydd. Mae diwydiant bwyd a diod Cymru yn ddiwydiant llwyddiannus a llewyrchus, sy’n tyfu, ac yn symud Cymru yn ei blaen. Mae'n cyfrannu at greu economi ffyniannus a chymdeithas ddiogel. Roedd fy natganiad llafar ym mis Mehefin yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau am gynllun gweithredu Llywodraeth Cymru 'Tuag at Dwf Cynaliadwy', yr ydym yn gwneud cynnydd ardderchog arno.  Mae gwerthiant y diwydiant eisoes wedi tyfu i fod yn werth £6.1 biliwn. Mae’r cynnydd yn sicr ar y trywydd iawn i gyflawni twf o 30 y cant i £7 biliwn erbyn 2020, gan ein bod eisoes dros hanner ffordd i gyrraedd y targed.

Mae'r llwyddiant hwn yn ganlyniad ymdrech ac ymroddiad gan lawer o bobl, ac rwy’n llongyfarch y diwydiant. Fodd bynnag, rwy’n arbennig o awyddus i gydnabod y gwaith rhagorol a wnaed gan fwrdd diwydiant bwyd a diod Cymru, sydd bellach wedi'i hen sefydlu ac sy’n gweithio'n agos gyda mi. Mae'r bwrdd yn gwthio ein gweledigaeth ar y cyd ar gyfer y diwydiant dan gadeiryddiaeth egnïol Andy Richardson, a hoffwn gofnodi fy niolch iddo ef a phob aelod o'r bwrdd.

Ers fy natganiad ym mis Mehefin, mae’r bwrdd a Llywodraeth Cymru wedi parhau i fynd ar drywydd y cynllun gweithredu. Rydym wedi hyrwyddo bwyd a diod o Gymru gartref a thramor. Rydym wedi parhau i ganolbwyntio ar anghenion sgiliau a hyfforddiant y diwydiant a'r angen i wneud y diwydiant yn ddeniadol fel dewis gyrfa. Rydym yn parhau i gefnogi arloesedd a buddsoddiad. Mae cynnydd yn y meysydd hyn yn hanfodol i gyflawni ein nod o dyfu'r diwydiant a datblygu marchnadoedd. Rydym hefyd yn sicrhau bod ein cyflenwad bwyd yn ddiogel a'i fod yn cynhyrchu cynnyrch o'r safon uchaf i’r cyhoedd.

Ers i mi fod yn y swydd, rwyf wedi ymweld â llawer o fusnesau bwyd a diod ledled Cymru.  Mae egni ac ymrwymiad y bobl sy'n gweithio yn y diwydiant hwn wedi gwneud argraff arnaf. Yn gynharach y mis hwn, roeddwn yn falch iawn o groesawu enillwyr Cymru yng ngwobrau Great Taste 2016. Cawsom 125 o gynhyrchion buddugol, gan ychwanegu at enw da haeddiannol Cymru am ansawdd a blas. Rwy'n edrych ymlaen at 2017 pan fydd ceisiadau Cymru yn cael eu beirniadu yn y gogledd, ac rwy'n hyderus y gallwn wneud hyd yn oed yn well y flwyddyn nesaf.

Mae ein henw da yn mynd y tu hwnt i Gymru. Rydym wedi arwain busnesau ar ymweliadau masnach â Gogledd America, Ewrop, y dwyrain canol ac Asia. Gwelais drosof fy hun y gwaith i hyrwyddo ein diwydiant yn rhyngwladol pan arweiniais ymweliad masnach ym mis Hydref â SIAL, un o’r sioeau masnach diwydiant mwyaf yn Ewrop. Roedd dirprwyaeth gref o fusnesau Cymru yn arddangos cynnyrch ein sectorau llaeth, diodydd a phobi, ochr yn ochr â Hybu Cig Cymru yn hyrwyddo cig oen a chig eidion Cymru. Yr wythnos ddiwethaf, cefnogodd fy swyddogion ymweliad masnach â Sbaen, un o'n marchnadoedd allforio mwyaf. Heddiw, mae fy nhîm i a busnesau Cymru yn Bwyd o Bwys yn Fyw yn Llundain—arddangosfa sy’n canolbwyntio'n gryf ar arloesedd.

Mae ymdrech ac enw da sy’n tyfu yn dod â chanlyniadau. Mae ein rhaglenni allforio a digwyddiadau masnach yn parhau i helpu busnesau i sicrhau gwerthiannau. Yn ddiweddar adroddodd Nimbus Foods and Dairy Partners (Cymru Wales) eu bod wedi sicrhau tua £2 filiwn o fusnes ychwanegol yn dilyn cymorth gan Lywodraeth Cymru i helpu i gyrraedd marchnadoedd newydd dramor. Mae allforion bwyd a diod wedi cynyddu bron 13 y cant yn ystod chwe mis cyntaf 2016—cynnydd o £15.2 miliwn o'i gymharu â'r un cyfnod y llynedd.

Yn gynharach y mis hwn, rhoddais gychwyn ar rownd ddiweddaraf y cynllun buddsoddi mewn busnes bwyd, a ariennir gan y cymunedau gwledig—rhaglen datblygu gwledig: mae £2.8 miliwn ar gael ar gyfer buddsoddi cyfalaf, gan ychwanegu at bron £13 miliwn o fuddsoddiad gan y Llywodraeth a busnes a addawyd eisoes. Mae'r rownd newydd yn targedu busnesau micro a busnesau bach a chanolig, sef y rhan fwyaf o gynhyrchwyr bwyd yng Nghymru.

Mae'r bwrdd a Llywodraeth Cymru yn gweithio i annog buddsoddiad gan fanciau a buddsoddiad preifat arall yn y diwydiant. Ar 2 Tachwedd cynhaliodd y bwrdd y gynhadledd Arloesi Bwyd a Buddsoddi ar gyfer Twf yng Nghaerdydd, gan ddenu buddsoddwyr o bob cwr o'r DU a chwmnïau bwyd o bob rhan o Gymru, lle lansiais ganllaw buddsoddiad busnes newydd. Ychwanegodd y gynhadledd at waith i annog clystyru rhwng busnesau. Bydd y rhaglen clwstwr bwyd yn sicrhau twf economaidd drwy alluogi busnesau i wireddu manteision i'r ddwy ochr trwy drosglwyddo gwybodaeth, arbedion costau a chreu cyfleoedd ar y cyd. Mae tri chant a phedwar ugain o fusnesau eisoes yn cymryd rhan.

Rwy’n parhau i gefnogi bwyta'n iach yn ein hysgolion ac yn croesawu cyflwyno’r TGAU ar fwyd a maeth yn ddiweddar. Mae arloesedd yn un o’r prif ystyriaethau wrth arfarnu ceisiadau am grant diwydiant bwyd, ac mae ceisiadau i ailffurfio cynnyrch i gynhyrchu cynnyrch iachach yn sgorio'n dda. Trwy'r gynghrair tlodi bwyd rydym yn gweithio gyda phartneriaid yn y sector cyhoeddus, gwirfoddol a phreifat, gan gynnwys archfarchnadoedd, i leihau tlodi bwyd yn ein cymunedau. Rydym hefyd yn parhau i ennyn diddordeb mewn bwyd a diod ar hyd a lled Cymru drwy ein cymorth uniongyrchol i wyliau bwyd. Mae'r digwyddiadau hyn yn codi ymwybyddiaeth ymysg defnyddwyr, ymwelwyr â Chymru, ac yn cynnig cyfleoedd i’n busnesau ddatblygu a thyfu.

Swyddogaeth Llywodraeth Cymru yw darparu arweinyddiaeth a chefnogaeth. Ni fu erioed angen y rhinweddau hyn gymaint ag y mae eu hangen yn awr, yn dilyn penderfyniad y DU i adael yr UE. Mae Brexit yn peri heriau a risgiau sylweddol. Mae ein busnesau yn allforio; maent yn mewnforio deunyddiau crai, gyda chwarter y gweithlu yn dod o'r tu allan i'r DU. Mae ein diwydiant yn fyd-eang, felly bydd yr UE bob amser yn bwysig iawn, a bydd penderfyniadau a wneir yn fuan yn cael effaith am ddegawdau. Mae Llywodraeth Cymru yn benderfynol na ddylai Cymru gael ei niweidio gan Brexit. Mae ein grŵp cynghori Ewropeaidd yn cefnogi Llywodraeth Cymru i ddeall y goblygiadau. Mae'r diwydiant bwyd wedi cymryd rhan lawn mewn digwyddiadau i randdeiliaid, ar draws y sectorau, yr wyf i wedi eu cynnal dros y misoedd diwethaf. Mae'r digwyddiadau hyn wedi hyrwyddo ansawdd ein brand a’n cynnyrch, ac mae cyfranogwyr wedi pwysleisio pa mor bwysig yw ansawdd a chynaliadwyedd drwy gydol ein cadwyn gyflenwi, yr holl ffordd o'r adnoddau naturiol i'r plât.

Mae'r ymgynghori a’r ymgysylltu yn llywio ein gweledigaeth ar gyfer dyfodol ôl-Brexit a'r trafodaethau sydd ar fin cael eu cynnal wrth i'r DU baratoi i adael yr UE. Rhaid i ni sicrhau nad yw ein marchnadoedd domestig yn cael eu tanbrisio gan fewnforion a gynhyrchir yn ddiegwyddor. Mae'n rhaid i ni ymladd dros chwarae teg i’n hallforion, heb dariffau newydd neu rwystrau masnach. Mae'n rhaid i ni gynnal ein cyflenwad llafur a pharhau i ddenu buddsoddiad. Ac mae angen i ni barhau i gynnal ac ychwanegu at ein cynhyrchion cynyddol o enwau bwyd gwarchodedig a gydnabyddir yn rhyngwladol.

Felly, er ein bod yn sylweddoli beth yw’r heriau, mae'n rhaid i ni fanteisio ar y cyfleoedd a pharhau i gyflawni, wynebu'r byd, a chynyddu ein hymdrechion i ddangos bod Cymru, wrth gwrs, ar agor ar gyfer busnes. Dros y misoedd nesaf byddwn yn helpu busnesau i fynd i ddigwyddiadau rhyngwladol mawr, gan gynnwys Gulfood, Dubai, ym mis Chwefror ac Arddangosfa Ryngwladol Bwyd a Diod, Llundain, ym mis Mawrth. Am y tro cyntaf, byddwn yn cynnal digwyddiad masnach a chynhadledd ryngwladol—Blas Cymru—ar gyfer y diwydiant bwyd a diod, pan fyddwn yn gwahodd y byd i Gymru. Gyda phartneriaeth gref rhwng Llywodraeth Cymru, y bwrdd diwydiant, buddsoddwyr a'r diwydiant, rwy'n hyderus y byddwn yn parhau i lwyddo. Byddwn yn parhau i ganolbwyntio ac yn parhau i fod yn uchelgeisiol, gan gynllunio a sicrhau dyfodol llewyrchus i'r diwydiant bwyd a diod—dyfodol sy'n symud Cymru ymlaen. Diolch.