Na, Gadeirydd, fe ymdriniaf â’r pwynt hwnnw yn awr. Buaswn wedi dod ato yn nes ymlaen, ond fe wnaf hynny yn awr, ar bob cyfrif. Roeddwn yn cyfeirio’n syml iawn at un o’r argymhellion yn adroddiad Pwyllgor yr Economi, y Seilwaith a Sgiliau ar y system bresennol. A oes gennyf ddiddordeb mewn ymchwilio system amgen, system ddiwygiedig, ar gyfer trethi annomestig? Oes mae. Rwyf wedi rhoi gwaith ar y gweill. A yw’n rhaid seilio’r system honno ar eiddo? Nid wyf yn credu bod rhaid gwneud hynny o reidrwydd. Fel y clywsom yng nghyfraniad Adam Price, ceir cyfres o ddewisiadau eraill sydd eisoes wedi’u trafod yn helaeth o ran trethiant gwerth tir, treth ar werthiannau, neu dreth incwm leol, fel y mae chwaer blaid Plaid Cymru yn yr Alban wedi’i argymell. Yr hyn rydym yn brin ohono yw data cadarn a fyddai’n dangos beth fyddai effaith wirioneddol ac ymarferol y dewisiadau amgen hynny yn y cyd-destun Cymreig mewn gwirionedd. Mae’r ymchwil rwyf wedi’i gomisiynu yn ymwneud ag edrych ar sut y byddem yn cymhwyso’r syniadau hynny. Rwy’n meddwl bod rhinweddau’r syniadau’n hysbys iawn. Gwnaed llawer o waith eisoes. Yr hyn rydym yn brin ohono yw dealltwriaeth gymwysedig ynglŷn ag a fyddent yn arwain at ganlyniadau gwell yng nghyd-destun Cymru ai peidio. Os gallwn wneud hynny, yna cawn ddadl fwy gwybodus ynglŷn ag a fyddai newid mwy sylfaenol yn y ffordd rydym yn codi arian yn y ffordd hon yn iawn yn y dyfodol, ac rwy’n gobeithio y byddwn yn y sefyllfa honno yn ystod tymor y Cynulliad hwn.

Am y tro, mae’n rhaid i ni weithredu o fewn y system sydd gennym, lle y mae gennym swyddfa brisio. Mae’n gorff statudol, mae’n gwbl annibynnol ar Lywodraeth Cymru, mae’n cynnal ailbrisiadau, mae’n dod i’r casgliadau hynny, mae’r paramedrau wedi’u hymgorffori mewn deddfwriaeth sylfaenol, ond mae’n rhaid i’r ailbrisio fod yn niwtral o ran refeniw. Er bod yna gwmnïau, yn bendant—rwy’n deall, ac rwyf wedi darllen llythyrau gan unigolion yn y sefyllfa hon—sy’n gweld eu biliau’n cynyddu, ac nid yw hynny ond yn gallu digwydd am fod llawer o fusnesau eraill yng Nghymru yn gweld eu biliau’n lleihau. Nid yw ailbrisio yn codi unrhyw arian pellach o gwbl. Yn syml, mae’n ailddosbarthu’r baich mewn ffordd sy’n decach oherwydd ailbrisio. Pe na bai gennym drefn ailbrisio, byddai’r system yn mynd yn fwyfwy annheg flwyddyn ar ôl blwyddyn, ac mae hwnnw’n bwynt y mae adroddiad y pwyllgor yn ei gydnabod.

Cyhoeddodd Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei rhestr ardrethu ddrafft ar 30 Medi, a gwnaeth hynny i roi cyfnod o chwe mis i dalwyr ardrethi wirio’r manylion ar gyfer eu heiddo a’i brisiad cysylltiedig. Gall talwyr ardrethi ddefnyddio’r chwe mis i roi gwybod i Asiantaeth y Swyddfa Brisio am unrhyw gamgymeriadau y credant eu bod wedi’u cynnwys yn yr ailbrisiad, ac i ofyn i Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei ailystyried. Mae hynny’n digwydd. Pan ddaw’r rhestr newydd i rym, gall talwyr ardrethi sy’n dal i amau eu prisiad apelio, yn gyntaf oll i Asiantaeth y Swyddfa Brisio ei hun, ac yna ceir hawl i apelio yr holl ffordd i’r Uchel Lys. Mae tua 35 y cant o’r holl apeliadau yn mynd ymlaen i arwain at newid i’r rhestr ardrethu.

Rwy’n cytuno bod yr apeliadau yn cymryd gormod o amser ac mae’r system yn rhy feichus, a byddaf yn cyflwyno cynigion i ddiwygio’r system apelio yma yng Nghymru. Ond ni fyddaf yn gwneud hynny yn y ffordd y mae’r system wedi cael ei diwygio yn Lloegr, lle rwy’n credu bod y bwrdd wedi ei ogwyddo’n rhy bell yn erbyn y talwr ardrethi, ac yn ormodol o blaid Asiantaeth y Swyddfa Brisio.

Nawr, gan ein bod yn gwybod bod yna batrymau o enillion a cholledion, rydym yn gwybod bod yn rhaid i ni gyflwyno system i lyfnhau’r effaith i’r rhai sy’n cael eu heffeithio’n andwyol. Dyna pam y mae gennym gynllun rhyddhad trosiannol gwerth £10 miliwn, a bydd yn darparu cymorth ychwanegol i fwy na 7,000 o dalwyr ardrethi yng Nghymru. Bydd yn cael ei ariannu’n llawn gan Lywodraeth Cymru, yn wahanol i’r system yn Lloegr, sydd ond yn golygu mynd ag arian gan un set o enillwyr i geisio’i roi i gollwyr. Byddwn yn diwygio ein cynllun rhyddhad ardrethi i fusnesau bach sy’n werth £100 miliwn. Fe gymeraf nifer o’r pwyntiau a wnaed yn y ddadl y prynhawn yma wrth fynd ati i’w ddiwygio, a byddwn yn ymgynghori’n eang â rhanddeiliaid ar ffurf cynllun parhaol lle rwy’n meddwl y gallwn wneud yn well, darparu mwy o gymorth i’r busnesau rydym am eu helpu, a gweld ein strydoedd mawr yn ffynnu’n well yn y dyfodol oherwydd hynny.