Pan fydd gennych wlad lle y mae 50 y cant o’r boblogaeth yn byw o fewn 25 milltir i’r ffin â Lloegr, mae mater gofal iechyd trawsffiniol yn un allweddol. Ni allwn dynnu llinell daclus a mynnu bod yn rhaid i’r boblogaeth sy’n byw ar y ffin fynd i gael eu gweld gan staff y GIG yng Nghymru yn unig. Mae’n afrealistig, mae’n anymarferol, ond yn bennaf oll, ni fyddai ‘n gweddu i lawer o aelodau’r cyhoedd sy’n byw ar y ffin. Felly, mae cael perthynas adeiladol ac iach rhwng byrddau iechyd ar y ddwy ochr i Glawdd Offa yn hollbwysig, ac mae cyhoeddi’r adroddiad yr wythnos hon ar gynaliadwyedd a chynlluniau trawsnewid ar gyfer Swydd Amwythig a Swydd Henffordd yn allweddol i’r ddarpariaeth gofal iechyd ym Mhowys—ardal rwyf fi, fel yr Aelod gyferbyn, yn eu cynrychioli.

Nawr, er ein bod ni yng Nghymru yn cydnabod pwysigrwydd gweithio’n drawsffiniol, rwy’n meddwl ei bod yn werth nodi nad yw’r Llywodraeth Dorïaidd yn San Steffan, yn y canllawiau i ymddiriedolaethau Lloegr, wedi cyfeirio o gwbl at drefniadau gweithio trawsffiniol na’r gofal y dylid ei ddarparu i gleifion o Gymru. Felly, rwy’n croesawu’r ffaith fod y diffyg hwn wedi cael ei gydnabod gan fwrdd partneriaeth Swydd Amwythig, Telford a Wrekin a bod cyfeiriad penodol gan fyrddau iechyd Lloegr mai eu hysbytai yw’r prif ddarparwyr gofal acíwt ar gyfer cymunedau ym Mhowys a’u bod yn deall hynny yn y cynlluniau trawsnewid.

Ond gadewch i ni fod yn glir, er ei bod yn wir fod Cymru angen i’n cleifion ar y ffin gael eu trin yn Swydd Amwythig a Swydd Henffordd, ni fyddai eu gwasanaethau’n gynaliadwy heb gleifion o Gymru—heb yr arian a roddir iddynt gan Fwrdd Iechyd Addysgu Powys. I lawer o bobl sy’n byw ym Mhowys, mae’r rhan fwyaf o’u gofal ysbyty yn cael ei ddarparu yn Lloegr.

Mae’r fframwaith comisiynu strategol a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn nodi sut y mae Bwrdd Iechyd Addysgu Powys yn gweithio gyda darparwyr yng Nghymru a Lloegr i gyflawni’r safonau ansawdd a mynediad y maent yn ei ddisgwyl ar ran cleifion o Gymru yn unol â threfniadau Cymru a’r DU ar gyfer gofal iechyd trawsffiniol. Mae hefyd yn helpu i gyflawni’r argymhellion a nodir yn adroddiad y Pwyllgor Materion Cymreig ar drefniadau iechyd trawsffiniol.

Nawr, rwyf wedi cyfarfod ag ymgyrchwyr iechyd ym Mhowys sydd â phryderon go iawn, yn enwedig ynglŷn â mynediad at ofal sylfaenol. Nid problem ar y ffin yn unig yw recriwtio meddygon teulu, mae’n broblem rydym yn dod ar ei thraws yn y rhan fwyaf o Gymru ac rwy’n gobeithio y bydd ymgyrch recriwtio’r Llywodraeth yn y mater hwn yn mynd rywfaint o’r ffordd i ddatrys y broblem. Rwy’n credu ei bod yn werth tanlinellu fod yr anawsterau ychwanegol i gleifion a darparwyr ym Mhowys o weithio ar draws dwy lywodraeth, strwythurau gwahanol a chyfeiriadau gwleidyddol gwahanol, yn golygu bod yna broblem o safbwynt atebolrwydd. Ond nid wyf yn credu ei bod yn amhosibl i ddarparwyr iechyd, hyd yn oed ar lefel sylfaenol, ddod at ei gilydd i wneud yr hyn sy’n iawn i gleifion a darparu gwasanaeth di-dor. Ceir enghraifft o hyn lle y mae meddygon teulu ar y ffin rhwng Powys a Swydd Amwythig yn gweithio’n agos gyda’i gilydd ar gyfer y cymunedau yn Nhrefyclo a Clun. Nawr, mae’r ddau bractis cyfredol wedi gweithio ochr yn ochr â’r bwrdd iechyd i oresgyn heriau gofal iechyd gwledig ar draws y ffin, ac felly maent yn cyflawni disgwyliadau rhaglen lywodraethu Llywodraeth Lafur Cymru.

Y bore yma, cyfarfu bwrdd y rhaglen Parod at y Dyfodol ac argymhellodd gyfres o opsiynau a ffefrir ar gyfer darparu gofal iechyd a fydd yn effeithio ar gleifion ym Mhowys ac yn arbennig cleifion yn Nhrefaldwyn. Mae’r argymhellion hyn yn rhoi diwedd ar flynyddoedd o ansicrwydd ynglŷn â ble y dylai gwasanaethau gael eu darparu. Felly, er fy mod yn croesawu adfer canolfan menywod a phlant dan arweiniad meddyg ymgynghorol yn Ysbyty Brenhinol Amwythig, rwy’n awyddus i archwilio ymhellach beth yw effaith symud y rhan fwyaf o lawdriniaethau cleifion allan i Telford. Byddaf yn cyfarfod â Bwrdd Iechyd Addysgu Powys yn y flwyddyn newydd i geisio gweld a ellir cyflawni mwy o lawdriniaethau gofal dydd yr ochr hon i’r ffin, gan leihau amser teithio i gleifion yng Nghymru. Mewn sawl ffordd, efallai fod y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn ymddangos yn fwy nag erioed, ond o ran gofal iechyd, fel y gwelsom heddiw ddiwethaf, drwy gydweithio, ymgysylltu cadarnhaol a pharch tuag at y GIG ar y ddwy ochr, gellir gwneud cynnydd i ddatrys y problemau a deimlir ar y ddwy ochr i’r ffin.