Diolch, Lywydd. [Torri ar draws.] Dim jôcs gen i heddiw, mae arna i ofn. Rwy’n sylweddoli nad cyllideb ddrafft yw'r lle ar gyfer cynlluniau gwario manwl. Mae’r math o ffigurau lefel uchel, llinell dop yn fwy o gyfle, mewn gwirionedd, i Lywodraeth Cymru daflu ychydig o oleuadau lliw o gwmpas y meysydd hynny o haelioni y byddai'n hoffi i ni sylwi arnynt. Fel llefarydd fy mhlaid ar ddiwylliant Cymru a'r iaith Gymraeg, rwy’n hapus i groesawu'r £5 miliwn ychwanegol i’r meysydd portffolio cymedrol iawn hyn, ond rwyf hefyd yn edrych ymlaen at fynd ar drywydd rhywfaint o'r dystiolaeth a roddwyd i'r Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu. Oherwydd mae anhawster, onid oes, o archwilio cyllideb ddrafft ar wahân i’r canlyniadau y bwriedir i'r gwariant neu’r arbedion a ragwelir eu cyflawni? Dyma’n union yr hyn a ddywedodd Adam Price, ac mewn gwirionedd yr hyn yr oedd Mark Reckless yn cyfeirio ato hefyd. Pa effaith fydd gwariant neu arbediad eleni yn ei chael ar y cynlluniau tymor hir a chanolig ar gyfer gwella bywydau pobl yng Nghymru? Rwy'n hapus iawn o weld yr arian ychwanegol ar gyfer diwylliant a threftadaeth, ond rwyf hefyd yn awyddus i weld a wneir iawn am golli 25 y cant o gyllideb gyfalaf Cadw gan yr incwm cyfalaf a enillwyd ar safleoedd Cadw. Byddaf hefyd yn awyddus i weld beth y mae’r arian hwnnw yn ei gael i ni mewn gwirionedd, oherwydd rwy’n eithaf sicr y gallai Mynachlog Nedd, yn fy rhanbarth i, yn hawdd lyncu pob ceiniog o'r gyllideb gyfalaf honno, hyd yn oed os ychwanegir ati, nad yw’ gadael llawer iawn mewn gwirionedd ar gyfer gweddill ystad Cadw, o edrych ymlaen.

Mae £25 miliwn ychwanegol ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol yn swnio fel swm teilwng o arian i’w fuddsoddi. Ond beth fydd y £25 miliwn hwnnw yn ei gael mewn gwirionedd? Ac rwy’n siŵr, Lynne Neagle, y bydd gennych chi ddiddordeb mewn gwybod hyn hefyd, gan eich bod wedi sôn amdano yn eich cyfraniad. Cadarnhaodd y Gweinidog, ar 9 Tachwedd, bod y £25 miliwn ychwanegol ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol, dyfynnaf,

‘ o ran, ac o ddeall y pwysau difrifol sydd ar y sector gwasanaethau cymdeithasol ar hyn o bryd. Mae’r pwysau yn cynnwys, er enghraifft, y cyflog byw cenedlaethol .

Ac rwy’n cytuno'n llwyr â hi, diolch i Lywodraeth y DU, mae'n wych o beth, i ddyfynnu’r Gweinidog ymhellach, y bydd gweithwyr ar gyflog isel yn cael y codiad hwnnw mewn cyflog. Fodd bynnag, yn gynharach eleni, honnodd Cymdeithas Cyfarwyddwyr Gwasanaethau Cymdeithasol, heb gynnydd mewn cyllid wedi’i gyfuno ag atebion arloesol, mai’r unig ffordd y bydd cynghorau yng Nghymru yn gallu ymdopi â'r costau uwch o'r cyflog byw cenedlaethol yw drwy gomisiynu llai o wasanaethau.

Nawr, fi fyddai'r cyntaf i argymell bod pob gwasanaeth cyhoeddus yn chwilio am atebion arloesol. Ond yr hyn nad wyf yn siŵr amdano yw faint o'r £25 miliwn ychwanegol sy’n cael ei wario ar y gwahaniaeth rhwng yr hen isafswm cyflog a chyflog byw'r flwyddyn nesaf. A fydd y £25 miliwn yn cael gwared ar y bygythiad o ostyngiad mewn gwasanaethau a gomisiynir? Ac mae angen inni wybod hefyd, os oes unrhyw arian yn weddill ar ôl y bil cyflogau, a yw'r Llywodraeth yn disgwyl i rywfaint o'r £25 miliwn ychwanegu at y £4.5 miliwn sy’n cael ei ddyrannu tuag ata 'tuag at' yw’r gair-dalu’r costau i awdurdodau lleol o’r trothwy cynilo newydd ar gyfer y rhai mewn cartrefi gofal. Mae'r geiriau yn awgrymu na fydd y £4.5 miliwn yn talu cyfanswm y gost. Yn fyr, mae angen inni wybod faint o'r £25 miliwn sydd dros ben i fynd i'r afael â'r pwysau difrifol eraill.

Y rheswm y mae angen inni wybod hynny yw nad yw’r £25 miliwn hwn wedi’i glustnodi; mae'n gwbl agored i alwadau am arian sy'n cystadlu o fewn pob cyngor unigol yng Nghymru, ac eto i gyd rhoddodd y Gweinidog dystiolaeth i'r Pwyllgor Cyllid nad oedd hi’n awyddus i gyfeirio gwariant cynghorau ar wahân i sicrhau bod gennym wasanaethau cymdeithasol cryf a chynaliadwy ar gyfer y dyfodol. Wel, rydym i gyd yn dymuno gweld hynny, ond os oes gennych unrhyw syniad beth y gallai ac y dylai’r £25 miliwn dalu amdano ar ben talu cyflogau gwell, o ble daeth y ffigur hwn o £25 miliwn Pam nad yw'n cael ei ddefnyddio i leddfu'r pwysau ar wasanaethau cymdeithasol i blant a gweithio ar bartneriaeth ac integreiddio—egwyddor graidd Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf Llesiant a Gwasanaethau Cymdeithasol (Cymru) 2014 hefyd, fel y crybwyllwyd gan Mark Isherwood, ac yn wir yr adolygiad seneddol o iechyd a gofal cymdeithasol—yn hytrach na chael ei symud i mewn i ryw ran arall o'r prif grŵp gwariant?

Pam nad ydych yn ysgafnhau'r pwysau ar wasanaethau cymdeithasol drwy o leiaf gadw eich lefel o gefnogaeth i Gronfa’r Teulu? Onid ydych yn credu y bydd yr effaith a gaiff hyn ar ofalwyr plant ag anabledd difrifol ac sy'n ddifrifol wael—menywod yn bennaf, wrth gwrs, â siarad am effeithiau rhyw—heb sôn am y plant eu hunain, yn debygol o gynyddu eu hanghenion asesedig? Mwy o waith ar gyfer y gwasanaethau cymdeithasol. A beth yw eich rhesymau dros gyfyngu taliadau o gynllun grant y trydydd sector? Ydych chi wedi gwneud asesiad effaith ar yr hyn sy'n debygol o ddigwydd i'r gwasanaethau cymdeithasol, y bydd angen iddynt ymgymryd â mwy o waith yn uniongyrchol o ganlyniad i benderfyniad o'r fath? Y trosglwyddiadau o fewn y MEG ar gyfer cymunedau a phlant—sut ydym i ddilyn yr arian yno i sicrhau na fydd y gwasanaethau cymdeithasol yn gorfod wynebu hyd yn oed mwy o bwysau? Os ydym i fod—ac mae hyn yn golygu pob un ohonom—yn gyfranwyr cadarnhaol ac yn gyfeillion beirniadol ar agenda integreiddio iechyd a gofal cymdeithasol y Llywodraeth, yna peidiwch â’n dallu ni â'r goleuadau lliw, ond gwnewch hi’n haws inni weld beth sydd heb gael ei oleuo mewn gwirionedd.