3. A wnaiff y Gweinidog ddatganiad am argaeledd cynlluniau mân anhwylderau mewn fferyllfeydd yng Nghanol De Cymru? OAQ(5)0078(HWS)

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Roedd y cynllun peilot cychwynnol ar gyfer y cynllun anhwylderau cyffredin, a labelwyd yn Dewis Fferyllfa, sy’n rhannu’r un enw â’r platfform TG sy’n helpu i’w gyflawni, yn cynnwys nifer o fferyllfeydd yng Nghwm Taf yng Nghanol De Cymru. Erbyn hyn mae yna 19 o fferyllfeydd yng Nghwm Taf sydd eisoes yn rhedeg y cynllun anhwylderau cyffredin, a disgwylir y bydd 19 pellach yn eu mabwysiadu i alluogi’r platfform TG. Mae Caerdydd a’r Fro yn disgwyl galluogi mwy o fferyllfeydd i ddechrau darparu’r cynllun anhwylderau cyffredin yn ystod y flwyddyn ariannol nesaf.

Weinidog, cefais fy nghalonogi ynglŷn â Chwm Taf, ond fel y gwyddoch, gellir trin 20 o’r afiechydon mwyaf cyffredin yn dda iawn mewn fferyllfeydd, ac mae hyn yn lleihau’r pwysau ar feddygon teulu. Mae yna gynllun hysbysebu—sydd yn ôl pob tebyg yn cael ei redeg gan y GIG yn Lloegr, ond mae’n parhau i fod yn berthnasol yma yng Nghymru—sy’n annog pobl i chwilio am gyngor yn gynnar, gan gynnwys ymweld â’u fferyllfeydd. Nawr, yn ôl yr hyn a ddeallaf, nid oes unrhyw gynllun anhwylderau cyffredin yng Nghaerdydd eto. Rwy’n credu bod hwn yn fodel da iawn, ac mae’n un y dylid ei ddefnyddio mewn ardaloedd trefol mewn gwirionedd, lle y mae mynediad at fferyllfeydd yn hawdd iawn fel arfer.

Rwy’n cytuno. Dyna pam y mae’r Llywodraeth hon wedi ymrwymo i weithio gyda’r byrddau iechyd i sicrhau bod o leiaf hanner y fferyllfeydd yng Nghymru yn darparu’r cynllun anhwylderau cyffredin. Bydd y cynllun yn cael ei ddefnyddio’n ehangach wedyn. Nid yw Caerdydd a’r Fro yn darparu’r cynllun ar hyn o bryd, ond bydd yn cael ei gyflwyno yn yr ardal yn ystod y flwyddyn ariannol nesaf. Ac rwy’n cydnabod yr union bwynt rydych yn ei wneud. Dyna oedd yn ein maniffesto ac mae yn ein rhaglen lywodraethu i wneud yn siŵr ein bod yn darparu mwy o wasanaethau drwy fferyllfeydd cymunedol, er mwyn lleihau llwythi gwaith ac amser meddygon teulu. Rydym yn amcangyfrif bod hyd at 18 y cant o lwyth gwaith meddygon teulu ac 8 y cant o ymgynghoriadau adrannau achosion brys ar gyfer anhwylderau cymharol fychan. Rwy’n siŵr y byddwch yn cofio, pan lansiwyd y cynllun, fy mod wedi ymweld â fferyllfa, fferyllfa Sheppards, ac roeddwn yn dioddef o lid yr amrant ar y pryd, yn digwydd bod. Unwaith eto, anhwylder cyffredin y mae rhai pobl yn mynd i weld eu meddyg teulu yn ei gylch pan nad oes angen iddynt wneud hynny; gellir ei drin yn hawdd mewn fferyllfeydd cymunedol. Yr hyn sydd wedi bod yn bwysig, fodd bynnag, yw rhannu fersiwn o gofnodion meddygon teulu er mwyn caniatáu i’r cynllun fwrw ymlaen. Mae llawer mwy o botensial nag anhwylderau cyffredin yn unig yn deillio o’r ffaith fod y cofnodion hynny’n cael eu rhannu, ac rwy’n wirioneddol gyffrous ac wedi fy nghalonogi gan y sefyllfa gyda fferyllfeydd cymunedol yng Nghymru a beth arall y gallwn ei wneud o fewn y gwasanaeth iechyd.

Gan fod y cynllun yn cyd-fynd yn llwyr â gofal iechyd darbodus, rwy’n meddwl tybed pam ei bod yn cymryd cymaint o amser i’w weithredu. O ble y daw’r gwrthwynebiad, ac ym mha ffyrdd y gall Llywodraeth Cymru eu goresgyn?

Wel, mewn gwirionedd rydym wedi cynnal cynllun peilot ar hyn cyn penderfynu ar y broses o gyflwyno, a chyhoeddais ei gyflwyniad ym mis Mawrth y llynedd. Daeth hynny, mewn gwirionedd, gyda buddsoddiad o £0.75 miliwn i alluogi sefydlu’r platfformau TG. Mae yna bethau ymarferol i’w gwneud i sicrhau y gellir rhannu cofnodion Meddygon Teulu. Mae gennym gymeradwyaeth a chefnogaeth partneriaid, yn enwedig ein partneriaid sy’n feddygon teulu, i wneud yn siŵr y gellir rhannu’r cofnodion, am ein bod eisiau gwneud yn siŵr bod y gofal a ddarperir mewn fferyllfeydd yn cael ei rannu ar y cofnod mewn gwirionedd, fel bod pobl yn deall y driniaeth sy’n digwydd. Ac rwy’n credu mai dyna yw’r rhan fwyaf drawsffurfiol o’r cynllun rydym yn ei weithredu. Dylai fod mwy y gallwn ei wneud mewn perthynas â rhannu’r cofnodion hynny’n ddiogel, gyda mewngofnodi priodol a llwybrau archwilio priodol yn ogystal. Felly, rwy’n disgwyl y byddwn yn gwneud cynnydd gwirioneddol dros y flwyddyn nesaf a thu hwnt. Rydym wedi dweud ein bod eisiau i hanner y fferyllfeydd, o leiaf, allu darparu’r cynllun hwn o fewn yr ychydig flynyddoedd nesaf; rydym yn credu y gallwn fynd gam ymhellach na hynny mewn gwirionedd. Mae byrddau iechyd yn dangos uchelgais go iawn yn sicrhau bod fferyllfeydd cymunedol yn darparu mwy a mwy mewn perthynas ag iechyd, gan ei bod yn ffordd gyfleus i’r unigolyn dderbyn gofal iechyd, ond hefyd yn ffordd fwy effeithlon i’r gwasanaeth iechyd ddarparu sawl un o’r gwahanol ffurfiau ar ofal rydym wedi sôn amdanynt.

Yn wir, un o’r byrddau iechyd hynny sydd â brwdfrydedd mawr mewn perthynas â hyn yw Cwm Taf. Yn wir, mae cwestiwn David wedi fy atgoffa am fy ymweliad yr wythnos diwethaf â fferyllfa Sheppards yn Llanhari lle y gwnaed argraff fawr arnaf gan y modd y mae fferyllfeydd cymunedol bellach yn cofleidio’r cyfleoedd newydd hyn gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru i ymdrin â mân anhwylderau ac anhwylderau cyffredin, ac fel y mae Ysgrifennydd y Cabinet wedi’i ddweud, gan leihau’r pwysau ar feddygon teulu ac adrannau damweiniau ac achosion brys hefyd. Ar fy ymweliad, croesawyd ailddatganiad Llywodraeth Cymru am ei hymrwymiad i’r sector fferylliaeth gymunedol gyda buddsoddiad o £20 miliwn i gefnogi a gwella gwasanaethau fferyllol yng Nghymru. Felly, er fy mod yn deall bod manylion y cyhoeddiad yn cael eu trafod ar hyn o bryd rhwng Llywodraeth Cymru a Fferylliaeth Gymunedol Cymru, a fuasai’n cytuno â mi fod yna hyder tawel o fewn y sector, yn wahanol i Loegr, lle y mae’r cyllid yn cael ei dorri dros y ddau gylch gwariant nesaf mewn gwirionedd—yn cael ei dorri—y gallem weld, yma yng Nghymru, nifer y gwasanaethau y gellid eu cael mewn fferyllfa leol yn ehangu’n sylweddol, ac yn arbennig, fel y cyfeiriodd Ysgrifennydd y Cabinet, gyda’r rhaglen TG newydd Dewis Fferyllfa yn cael ei chyflwyno gan Lywodraeth Cymru, mae’n bosibl mai dyma’r allwedd i ddatgloi’r broses honno o rannu data a fydd yn caniatáu i fwy o bobl gael eu trin am anhwylderau cyffredin a mân anhwylderau yn eu fferyllfa gymunedol ddibynadwy leol a lleihau llwyth gwaith meddygon teulu ac adrannau damweiniau ac achosion brys hyd yn oed?

Cytunaf yn llwyr, mae hwnnw’n gyfeiriad teithio ar gyfer y Llywodraeth hon ac mae gwahaniaeth amlwg rhwng agwedd y Llywodraeth hon ac agwedd Llywodraeth y DU tuag at y sector fferylliaeth gymunedol. A chaiff hynny ei gydnabod a’i adlewyrchu yn ôl yn rheolaidd gan fferylliaeth gymunedol ei hun. Yn Lloegr, bydd toriad o 4 y cant i’r sector fferylliaeth gymunedol eleni, a bydd hynny’n cynyddu i 7 y cant y flwyddyn nesaf. Nid yw’r miliynau o bunnoedd sy’n dod allan o’r sector yn Lloegr yn digwydd yma. Rydym yn cynnal ein cyllid ar gyfer y sector fferylliaeth gymunedol ac maent wedi ymateb yn bositif i’r her a nodais ynglŷn â chael system daliadau sy’n fwy seiliedig ar ansawdd. Felly, ni fyddwn yn darparu taliadau ar sail cyfaint a chyfaint presgripsiynu, bydd mewn gwirionedd yn ymwneud ag elfen sy’n seiliedig ar ansawdd hefyd. Mae hynny’n ymwneud â hwy’n rhoi mwy o werth a mwy o wasanaethau i unigolion. Rydych yn gywir yn nodi bod fferyllfeydd cymunedol wedi ymwreiddio, maent yn lleol, maent ar gael ac mae pobl yn ymddiried ynddynt. Mae angen i ni fanteisio ar sefyllfa’r gweithwyr proffesiynol medrus iawn sy’n gweithio yn y lleoliadau hynny. Felly, at ei gilydd rwy’n frwdfrydig ac yn gadarnhaol ynglŷn â’u rôl yn awr ac rydym yn disgwyl datblygu mwy eto gyda hwy yn y dyfodol hefyd.