Diolch i chi, Lywydd. Diolch i’r cymrodyr am eu cyfraniadau. Mae Jenny Rathbone wedi bod yn hyrwyddo’r cynnig hwn ers misoedd lawer, ac mae hi’n parhau i wneud. Rwy’n ddiolchgar iawn am y cyfle i gael trafodaethau gyda hi ynglŷn â’r union fater hwn.

Mae Llywodraeth Cymru wedi dangos ei hymrwymiad cyson i fargen deg i denantiaid y sector preifat, gan gyflwyno Deddf Rhentu Cartrefi (Cymru) 2016 yn fwyaf diweddar a chyflwyno Rhentu Doeth Cymru, yn wir.

Lywydd, rydym yn mynd ar ôl asiantaethau a landlordiaid diegwyddor ac yn gweithio i godi safonau yn y sector. Nid yw’r ddadl hon yn ymwneud â phwy sy’n malio fwyaf am fuddiannau tenantiaid. Mae’n ymwneud ag un cynnig penodol, ac mae ei effeithiolrwydd eto i’w brofi. Mae’r Prif Weinidog eisoes wedi rhoi ei sicrwydd ein bod yn mynd ati i ystyried gwaharddiad ar ffioedd gosod i denantiaid a’r mater hwn, ac rwy’n hapus i gadarnhau hynny heddiw.

Cyn i mi barhau, mae’n werth nodi cyfraniad Sian Gwenllian heddiw, a oedd angen ychydig mwy o gig ar yr asgwrn o ran y manylion o bosibl. Rwy’n awyddus iawn i gydnabod bod Aelodau o bob plaid ar y cam hwn o ystyried y cynnig, ond byddai’r Aelod yn anghywir i feddwl bod y Ceidwadwyr mewn unrhyw ffordd wedi cefnogi’r Bil rhentu cartrefi. Yn wir, aethant ati i geisio’i atal. Maent wedi gweld y goleuni ynglŷn â ffioedd asiantaethau gosod tai; mewn gwirionedd, pleidleisiasant yn erbyn y ddeddfwriaeth a gyflwynwyd gennym yma yn y Siambr hon. Y ffaith arall y bydd yr Aelod yn dymuno’i hystyried o bosibl yw fy mod yn meddwl ei bod wedi awgrymu ein bod wedi rhannu cyngor cyfreithiol gyda meinciau cefn Llafur. Ni ddywedwyd hynny erioed, ac nid yw’n wir chwaith. Os nad oedd yr Aelod yn awgrymu hynny, rwy’n ymddiheuro, ond o’i geiriad, dyna a ddeallais o’i chyfraniad. Ond os yw hynny’n wir, yna rwy’n cydnabod hynny hefyd.

O ran y cynigion y credaf ein bod i gyd yn eu rhannu am rai o arferion asiantaethau gosod tai, bydd Rhentu Doeth Cymru yn gwella’r ffordd y cânt eu rhedeg, eu busnesau, gyda sancsiynau os nad ydynt yn gwneud hynny. Mae deddfwriaeth a gyflwynwyd drwy Ddeddf Diogelu Defnyddwyr 1987 yn golygu bod yn rhaid i asiantaethau gyhoeddi eu ffioedd ymlaen llaw, ond rwy’n ymwybodol o arolwg Shelter a gynhaliwyd hefyd, ac mae’n rhaid i ni edrych ar hyn yn fwy gofalus o ran yr hyn y mae’r ddeddfwriaeth yn ei ddweud.

Mae’r cynnig yn cyfeirio, yn gwbl briodol, at bryderon ynghylch yr effaith y gall ffioedd asiantaethau ei chael ar denantiaid ac mae’n argymell rhagor o ddeddfwriaeth. Rwy’n deall y meddylfryd sy’n sail i’r cynnig, ond mae yna ddau ddiffyg sylfaenol y mae’n rhaid i chi feddwl drwyddynt cyn i ni ddeddfu. Yn gyntaf, mae’n ymddangos ei fod yn awgrymu ein bod yn ystyried yr effaith ac yna’n symud ymlaen yn uniongyrchol ac yn gyflym iawn at y ddeddfwriaeth honno heb ystyriaeth bellach. Yr hyn sydd ei angen ar hyn o bryd yw ystyriaeth fanwl a gofalus iawn o brofiad mewn mannau eraill—yr Alban, er enghraifft—ac amcanion polisi yr ateb deddfwriaethol a gyflwynwyd. Yn yr un modd, mae angen i ni edrych yn ofalus iawn ar yr hyn sy’n cael ei gynnig ar gyfer Lloegr a’r sylfaen dystiolaeth sy’n sail i hynny hefyd.

Yn ail, mae’r cynnig yn awgrymu na ddylid trosglwyddo costau i denantiaid drwy godi rhent. Ceir trafodaeth ar wahân am ddichonoldeb rheolaethau rhent cynhwysfawr, ond mae hyn yn mynd ymhell y tu hwnt i’r cwestiwn o wahardd ffioedd asiantaethau i denantiaid. Felly, unwaith eto, rydych yn codi pwynt cymhleth yn yr un ddadl y credaf mewn gwirionedd y byddai wedi cael ei drafod yn well, efallai, ar achlysur ar wahân. Ond mae’n rhywbeth rydym yn ei ystyried yn ei gyfanrwydd, fel y mae’r cynnig yn awgrymu. Byddai’r argymhelliad i rwystro asiantaethau rhag cynyddu eu ffioedd i landlordiaid yn galw am system o derfynau wedi’u pennu gan y Llywodraeth ar ffioedd asiantaethau, ac mae’r asiantaethau gosod yn fusnesau. Gyda’i gilydd maent yn cyflogi miloedd o bobl mewn cymunedau ledled Cymru, ond rhaid i ni wneud yn siŵr, gyda deddfwriaeth, ein bod yn rheoli hynny’n iawn.

Am y rhesymau hyn, ni allaf gefnogi’r cynnig heddiw. Mae’r diffygion yng nghynigion UKIP yn dangos yr angen i ystyried y dystiolaeth a’r ymgynghoriad yn llawn cyn i ni symud at ddeddfwriaeth. Yn yr un modd, nid wyf yn gallu cefnogi gwelliant cyntaf Plaid Cymru, sy’n awgrymu y dylem fod wedi gweithredu heb dystiolaeth neu ystyriaeth lawn. Buaswn yn synnu os yw’r Aelod, a’r blaid, yn ystyried mai dyna yw eu safbwynt o ddifrif. Rydym bob amser yn barod i fyfyrio ar yr hyn sydd ar waith a chymryd camau pellach os yw’r dystiolaeth yn dangos bod mwy y gellir ei wneud. Mae tystiolaeth yn dod i’r amlwg yn awr o’r Alban, a dyma’r amser i benderfynu beth y dylem ei wneud yma yng Nghymru. Mae ein dull o weithredu wedi’i nodi yng ngwelliant y Llywodraeth. Mae angen i ni edrych yn ofalus iawn ar y dystiolaeth a gyflwynwyd. Cyflwynodd yr Alban ddeddfwriaeth yn gwahardd ffioedd asiantaethau gosod tai yn gyntaf yn 1984. Atgyfnerthwyd honno ganddi yn 2012, ac er bod y dystiolaeth o ymchwil Shelter yn awgrymu mai prin fu’r effaith ar lefelau rhent, mae tystiolaeth anecdotaidd arall yn awgrymu bod rhenti wedi codi, a cheir mwy fyth o straeon am asiantaethau sy’n dal i godi tâl ar denantiaid. Mae’n rhaid i ni edrych drwy hynny i weld a oes ateb i ni yma yng Nghymru. Ond rwy’n hapus i gynnig ein gwelliant heddiw.