Rwy’n croesawu’r cyfle i gyfrannu’n fyr at y ddadl hon. Fel David Rowlands ac eraill yn y Siambr, rwy’n croesawu’r symud ar ran Llywodraeth Cymru wrth iddi gyhoeddi’r arian ychwanegol a neilltuwyd ar gyfer cefnogi busnesau sydd ar y pen anghywir i’r broses ailbrisio hon. Ond fel y clywsom ddoe gan Nick Ramsay yn ei gwestiwn i’r Prif Weinidog a minnau mewn cwestiynau i arweinydd y tŷ, nid yw hynny’n cael gwared ar y ffaith nad oes fawr o wybodaeth yno i ddeall sut yn union y mae’r £10 miliwn ychwanegol a gyhoeddwyd ar 17 Rhagfyr yn mynd i gael ei ddefnyddio a’i ddosbarthu i gynorthwyo busnesau mewn gwirionedd. Fel sydd eisoes wedi cael sylw yma y prynhawn yma, mae busnesau mewn cyfyng gyngor go iawn ynglŷn ag arwyddo lesoedd newydd, ynglŷn â gwneud ymrwymiadau o’r fath, ac mae taer angen y wybodaeth honno. Rwy’n gobeithio y bydd y Gweinidog heddiw yn defnyddio’r cyfle wrth ymateb i’r ddadl hon i roi ychydig mwy o wybodaeth i ni, os nad y pecyn cyfan, gobeithio, fel y gall ein hetholwyr a busnesau sy’n pryderu fel hyn ddeall sut y gall yr arian ychwanegol hwn wneud gwahaniaeth mewn gwirionedd.

Y bore yma yn y Cynulliad, cyflwynwyd deiseb i Nick Ramsay, Russ George a minnau, ynghyd â Chadeirydd y Pwyllgor Deisebau, Mike Hedges, gan Sally Stephenson o fusnes Pencil Case yn y Bont-faen a David Cummings o’r siambr fasnach yn Sir Fynwy, a bwysleisiodd y mater hwn ynghylch diffyg gwybodaeth a phwysigrwydd cael y wybodaeth allan cyn gynted ag y bo modd. Rwy’n credu bod y ddadl heno yn gyfle unigryw i’r Gweinidog ganolbwyntio mewn gwirionedd ar gael y wybodaeth honno a defnyddio’r platfform y mae’r ddadl hon yn ei roi iddo, yn amlwg, i hysbysu’r Cynulliad a’r bobl sy’n aros am y wybodaeth honno i allu gwneud y penderfyniadau busnes hynny.

Mae yna dagfa wirioneddol hefyd pan fydd pobl yn ceisio cael ymateb gan y swyddfa brisio, yn enwedig mewn perthynas ag apelio. Dyma bwynt yr wyf wedi’i grybwyll wrth y Gweinidog o’r blaen, ynglŷn â gwneud yn siŵr fod y swyddfa brisio yn ymateb mewn modd amserol pan fydd busnes ar ben anghywir y prisiad. Mae rhai o’r codiadau yn y prisiadau wedi bod yn hollol enfawr, cynnydd, nid o ddegau o bwyntiau canran, ond cannoedd o bwyntiau canran, o ble roeddent o dan y prisiad blaenorol. Ymddengys bod sectorau penodol wedi cael eu brifo’n arbennig gan yr ailbrisio—y sector siopa eilaidd ac yn enwedig y sector bwyd yn y farchnad letygarwch. Mae’n ymddangos bod y sector hwnnw wedi ei chael hi’n sylweddol waeth wrth edrych ar ble y mae’r prisiadau hyn yn brifo busnesau sydd, yn hanesyddol, wedi cael blwyddyn neu ddwy go galed ac sydd o ddifrif yn gwegian rhwng dau feddwl a ydynt yn mynd i barhau’r busnes am y 12 mis nesaf, neu a ydynt am ddweud, ‘Digon yw digon’.

Rydym yn derbyn bod angen diwygio’r gyfundrefn ardrethi busnes, ac edrychwn ymlaen at glywed sut y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn cyflwyno’r trafodaethau hynny, yn enwedig gyda dyddiad o fis Ebrill y flwyddyn nesaf. Ni all fod yn iawn fod gennych system sy’n cosbi busnesau a gyflwynwyd gyntaf yn 1604, rwy’n credu, pan nad oedd Amazon yn bodoli, a phan nad oedd siopa ar-lein ar gael. Yn y pen draw, rydym mewn marchnad gystadleuol iawn yn awr sy’n effeithio’n ddramatig ar hyfywedd llawer o siopau a manwerthwyr mewn lleoliadau gwledig yn arbennig, heb fawr o gyfleoedd i arallgyfeirio eu hincwm, ac ardrethi busnes yw un o’r meini melin allweddol am yddfau’r busnesau hynny.

Rydym wedi siarad yn helaeth am yr hyn y byddem yn hoffi ei weld ar yr ochr hon i’r tŷ, sef codi’r trothwy o £6,000 i £12,000 a’i leihau’n raddol wedyn hyd at £15,000. Byddai hynny’n gwneud gwahaniaeth enfawr i allu busnesau i fuddsoddi ynddynt eu hunain, gan ein bod yn gwybod na fyddai’r arian hwnnw’n diflannu i mewn i ryw gronfa wyliau—byddai’n cael ei gadw yn y busnes i greu swyddi ac i greu buddsoddiad. Yn y trafodaethau yn arwain at y newid yn y drefn ardrethi busnes fis Ebrill nesaf, rwy’n gobeithio y bydd Ysgrifennydd y Cabinet yn edrych ar y cyfle o ran trothwyon, ac yn sicrhau, yn enwedig mewn perthynas â’r lluosydd ardrethi busnes, ei fod yn edrych ar yr awgrymiadau a gyflwynwyd gennym o’r blaen ar gyfer siopau ar gyrion y dref a’r siopau cadwyn mawr a’r ardrethi y gallent eu talu.

Felly, hoffwn erfyn ar Ysgrifennydd y Cabinet i ddefnyddio ei gyfle heno i roi mwy o wybodaeth ynglŷn â sut y bydd yr arian ychwanegol a ryddhaodd ar 17 Rhagfyr yn cael ei ddosbarthu ac ar gael i fusnesau, gan ein bod ychydig o dan naw wythnos i ffwrdd o’r adeg y bydd yn rhaid i lawer o’r busnesau hynny ddod o hyd i’r arian i dalu pan ddaw’n ddechrau’r flwyddyn ariannol newydd.