Part of the debate – Senedd Cymru am 3:27 pm ar 24 Ionawr 2017.
Diolch am y sylwadau hynny. Rhoddaf sylw i’r pwynt a wnaeth yr Aelod am gonfensiwn Sewel yn cael ei ymgorffori ym Mil Cymru—yr hyn a ddaw yn Ddeddf Cymru, gobeithio— ymdriniwyd â’r mater hwnnw, er bod hynny’n ymwneud â'r Alban, ond dyma’r hyn a ddywedodd y Goruchaf Lys:
mae’n cydnabod y confensiwn am yr hyn ydyw, sef confensiwn gwleidyddol, ac mae’n datgan yn effeithiol ei fod yn nodwedd barhaol o'r setliad datganoli perthnasol. Mae hynny'n dilyn o natur y cynnwys, ac yn cael ei gydnabod gan y geiriau ("cydnabyddir" a " fel arfer ni fydd").
Felly, mae'n dod yn nodwedd barhaol. Mae'n nodwedd na all ddiflannu ac ni ellir ei thanseilio. Mae'n dod yn rhan sylfaenol o'n trefniadau cyfansoddiadol. Yn wir, gyda chyfansoddiad anysgrifenedig, gall yr hyn a all ddechrau fel confensiwn gwleidyddol ddatblygu i fod, dros gyfnod o amser, yn rhan sylfaenol o'r cyfansoddiad gweithredol. Dyna natur cyfansoddiadau anysgrifenedig.
Mae'n briodol bod y drws ar agor. Mae'n iawn, hefyd, fod yna faterion yn codi o ran dychwelyd pwerau a ddylai fod o fewn y meysydd datganoledig. Mae'r rheini yn faterion y mae'r Prif Weinidog wedi gwneud sylwadau arnynt, y mae eraill wedi gwneud sylwadau arnynt o bryd i'w gilydd, ac yr ydym yn effro iawn iddynt. Y pwynt sylfaenol y mae’n ei wneud hefyd, wrth gwrs, yw hyn: rydym mewn gwirionedd wedi gweld hegemoni ymysg y gweinyddiaethau datganoledig nad wyf yn meddwl oedd yn bodoli. Nid yw hynny'n golygu nad oes gennym faterion yr ydym yn anghytuno arnynt, neu nad oes gennym faterion yr ydym yn anghytuno arnynt o ran yr agenda tymor hwy, ond o ran egwyddorion sylfaenol rheolaeth y gyfraith, roedd cytgord llwyr ar y pwyntiau penodol hynny, ac mae hynny'n galonogol iawn, iawn.