2. Pa gynlluniau sydd gan Ysgrifennydd y Cabinet i ehangu’r amrywiaeth o weithwyr proffesiynol perthynol mewn gwasanaethau iechyd sylfaenol? OAQ(5)0108(HWS)

Diolch am y cwestiwn. Disgwyliwn weld rôl hyd yn oed yn fwy helaeth i weithwyr proffesiynol perthynol i iechyd yn rhan o’r tîm gofal sylfaenol. Mae byrddau iechyd eisoes yn ehangu rôl gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd drwy eu cynlluniau lleol i gryfhau gofal sylfaenol, a gefnogir gan gyllid Llywodraeth Cymru.

Diolch i chi, Ysgrifennydd y Cabinet. Roeddwn yn falch iawn o’ch croesawu i Gydweli yn ddiweddar i ymweld â meddygfa Minafon, a oedd, flwyddyn yn ôl, pan wynebodd argyfwng wrth i’r meddygon adael, wedi cynllunio gwasanaeth, gan weithio’n agos gyda bwrdd iechyd Hywel Dda ac ystod o gynghorwyr Llafur lleol a’r gymuned, lle y ceir fferyllydd, ffisiotherapydd a gweithwyr proffesiynol eraill perthynol i iechyd yn cydweithio, ac mae’r gwasanaeth y mae’r cleifion yn ei gael wedi gwella’n anfesuradwy. Beth y gellir ei wneud i ymestyn y model i wasanaethau meddyg teulu ledled Cymru?

Diolch i’r Aelod am y cwestiwn. Roedd yn ymweliad diddorol iawn yn wir, gan gydnabod bod yna fygythiad gwirioneddol i ddyfodol gofal sylfaenol yng Nghydweli heb fod mor hir yn ôl. Ac roedd yn ddefnyddiol gweld ysbryd gwirioneddol heriol ond cefnogol gan gynrychiolwyr etholedig lleol. Ac mewn gwirionedd, mae’r staff yn y practis wedi ei gadw i fynd, yn enwedig rheolwr y practis, a oedd â rôl wirioneddol arwyddocaol i’w chwarae yn cadw hynny gyda’i gilydd.

Ac mae’n enghraifft dda ac ymarferol o rai o’r pethau yr ydym yn siarad amdanynt yn rhan o’r theori ehangach—pam y mae arnom angen tîm gwahanol o staff o ran y cymysgedd, o ran gallu ymdrin ag anghenion gofal iechyd ac o ran gweithwyr proffesiynol. Ac yn aml, mae hynny’n golygu bod pobl yn cael eu gweld yn gynt, gan y gweithiwr proffesiynol mwyaf priodol. Yn benodol, gwnaeth y fferyllydd, yr uwch-ymarferydd nyrsio a’r ffisiotherapydd argraff fawr arnaf, gan eu bod yn cymryd baich oddi ar feddygon teulu. Roeddent yn llwyddo i wneud mwy o’r hyn sydd angen iddynt ei wneud, o ran gweld cleifion mwy cymhleth, ac roedd y bobl hynny mewn gwirionedd yn cael eu gweld a’u trin yn briodol ac yn ddiogel. Ac mae wedi bod yn boblogaidd gyda chleifion hefyd. Clywsom hynny’n uniongyrchol gan y cyngor iechyd cymuned.

Felly, mae angen i ni weld mwy o hyn, nid llai, yn y dyfodol, ym mhob rhan o Gymru—nid Cydweli’n unig, nid Hywel Dda yn unig, ond ar draws y wlad. Dyna’n gynyddol yw dyfodol gofal sylfaenol—meddygon teulu ynghanol gofal sylfaenol, gyda mwy o weithwyr proffesiynol o’u cwmpas, i allu diwallu a gweld ac ymdrin ag anghenion eu cleifion yn briodol, lle bynnag y bônt yn y wlad.

Weinidog, mae mwy o waith datblygu polisi yn cydnabod na allwn weithio mewn seilos ac y bydd gan lawer o bobl gydafiacheddau a fydd yn galw am wybodaeth a sgiliau pob gweithiwr proffesiynol perthynol i iechyd. Pa drafodaethau a gawsoch gyda chyrff proffesiynol sy’n cynrychioli gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd er mwyn pennu bod y gofynion hyfforddi ar gyfer y cyrff hyn yn adlewyrchu nid yn unig anghenion ein poblogaeth ar hyn o bryd, ond yn y dyfodol hefyd?

Byddaf yn cael trafodaethau rheolaidd gyda gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd cynrychioladol. Rwy’n eu hystyried yn lobi effeithiol a phroffesiynol iawn. A dônt atoch gydag ystod o dystiolaeth i gefnogi’r datganiadau a wnânt am ddyfodol y gwasanaeth. Maent hefyd yn grŵp o bobl sy’n barod iawn i newid y model gofal, ac i ddweud bod yna dystiolaeth y bydd gwneud pethau mewn ffordd wahanol yn darparu canlyniadau gwell i gleifion, ac mae hynny’n galonogol tu hwnt. Maent wedi sôn wrthyf am y potensial o edrych eto ar rai o’r gofynion penodol. Ond mae’r rhan fwyaf o’r sgwrs rwy’n ei chael gyda hwy yn ymwneud â’r niferoedd sydd gennym a sut y caiff y staff hynny eu defnyddio.

Yn y gweithlu gofal sylfaenol yn y dyfodol, fe welwch yn ail hanner y flwyddyn hon, ffocws penodol ar weithwyr proffesiynol perthynol i iechyd a fferylliaeth, a grwpiau eraill, i ddeall y niferoedd o bobl sydd eu hangen arnom a’r hyn y byddwn am ei wneud wedyn i recriwtio mwy o bobl, lle y gwyddom fod arnom angen mwy o niferoedd—wrth gwrs, rydym yn hyfforddi mwy o bobl mewn amrywiaeth o wahanol broffesiynau perthynol i iechyd—a hefyd sut y caiff y staff presennol, a’u sgiliau eu defnyddio. Felly, rwy’n meddwl bod yna lawer o resymau dros fod yn gadarnhaol ynglŷn â’r hyn sy’n digwydd, yn ogystal â chydnabod yr her sy’n bodoli. Felly, rwy’n hapus i barhau i gael sgwrs reolaidd â hwy a chynrychiolwyr eraill y gweithlu gofal sylfaenol.

Yn dilyn ymlaen o’r cwestiwn a gyflwynodd y mater, a gaf fi ddiolch i Ysgrifennydd y Cabinet am ei ymweliad y bore yma â meddygfa Tynycoed yn Sarn? Ac fe welodd frwdfrydedd ac arbenigedd ystod eang o weithwyr proffesiynol, ond nid yn unig y meddygon teulu, nid yn unig y gweithwyr proffesiynol perthynol i iechyd, ond gweithwyr gofal cymdeithasol, gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, pobl sy’n ymwneud â mentrau cymdeithasol, pobl sy’n ymwneud â’r trydydd sector. A byrdwn hyn oll oedd camu i ffwrdd, tuag at system lle y mae’n ymwneud â llesiant yn hytrach na’r costau atgyweirio yn nes ymlaen.

A yw’n rhannu fy ngobaith, a gobaith cyd-Aelodau eraill yma, y bydd yr enghreifftiau arloesol hyn o gydweithio—fel model clwstwr Bwrdd Iechyd Lleol Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg—sydd wedi’u hysgogi gan gyllid Llywodraeth Cymru, yn y pen draw yn profi’r manteision o gadw pobl yn iach yn hwy yn eu cymunedau, gan leihau’r baich ar ein gwasanaethau GIG sydd dan bwysau’n barhaol a gwasanaethau iechyd ehangach, a sicrhau arbedion o ran costau hefyd o bosibl, drwy wneud yn siŵr fod pobl yn cael eu cadw’n iachach yn hwy, yn hytrach na chyrraedd gwasanaethau gofal acíwt, eilaidd, neu ein practisau meddygon teulu hyd yn oed?

Ydw. Ac roedd yr ymweliad y bore yma ar gyfer lansio’r rhaglen asesu risg cardiofasgwlaidd yn ardal bwrdd iechyd Abertawe Bro Morgannwg yn arbennig o ddiddorol, nid yn unig o ran cyfarfod â meddygon teulu o bob rhan o’r clwstwr, ond hefyd o ran cyfarfod â gweithwyr cymorth gofal iechyd, sy’n mynd i fod yn rhan allweddol o symud y rhaglen benodol honno yn ei blaen. Mae’n enghraifft dda o adeiladu ar yr hyn sydd eisoes yn digwydd yng Nghwm Taf, ac yn Aneurin Bevan hefyd. Mae llawer o wersi i’w dysgu yno am fynd ati i ddeall rhan o’r boblogaeth nad ydynt yn mynd i weld eu meddyg teulu yn aml iawn, ond sydd mewn perygl gwirioneddol o gael cyflyrau iechyd yn y dyfodol. Felly, mae’n ymwneud â gofal wedi’i gynllunio ymlaen llaw, ac osgoi cyflyrau mwy hirdymor a mwy cronig yn y dyfodol.

Ac roeddwn yn llawn edmygedd, nid yn unig o’r ffocws ar lesiant, ond o’r modd yr oeddent yn datblygu’r gwersi a ddysgwyd. Rwyf am weld hynny’n cael ei gyflwyno ar sail gyson. Dyna un o’r pethau, os ydym yn onest, nad ydym wedi ei wneud mor gyson neu mor effeithiol ag y dylem fod wedi’i wneud yn y gorffennol. Ac mae rheidrwydd gwirioneddol i wneud mwy o hynny yn y dyfodol. Y neges bwysig arall a glywais y bore yma oedd bod clystyrau’n rhywbeth y mae meddygon teulu eu hunain yn gweld mwy a mwy o fudd gwirioneddol ohonynt—y ffordd y gallant weithio gyda’i gilydd, y ffordd y maent yn ei wneud gyda gweithwyr proffesiynol eraill ym maes iechyd a gofal a’r trydydd sector—ac mae’r ffordd yr ydym yn rhyddhau arian yn uniongyrchol iddynt wedi bod yn rhan fawr o ennill ymddiriedaeth yn hynny o beth. Mae ymddiriedaeth yn elfen enfawr, ac roeddwn yn falch iawn o glywed bod y meddygon teulu a oedd yno heddiw yn cydnabod bod yna Lywodraeth yma sy’n barod i wrando arnynt ac i weithredu gyda hwy.