Mae'n gadarnhaol ein bod yn cael y ddadl hon yn y Cyfarfod Llawn heddiw, ac efallai yn fwy pwysig a rhagweledol, o ystyried beth sy'n digwydd y tu allan i'r Siambr hon. Mae ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gydraddoldeb a’i dull trawsbynciol o hyrwyddo'r agenda hon i'w canmol, ond yr her i bob un ohonom, ac nid yn unig i Lywodraeth Cymru, yw sicrhau bod yr amcanion a'r egwyddorion cyffredinol hyn yn trosi'n realiti ac yn arferion bob dydd i’r bobl y maent yn eu gwasanaethu.

Nid yw cydraddoldeb, i mi, yn fater i’r lleiafrif, mae’n fater i’r mwyafrif ei gofleidio a’i hyrwyddo wrth ffurfio natur ein cenedl, a dylem gredu bod cydraddoldeb yng Nghymru heddiw yn absoliwt, nid yn rhywbeth ychwanegol. Rwy'n gwybod, o fy mhrofiad yn y mudiad undebau llafur, fod prif ffrydio cydraddoldeb yn cael ei wneud yn bennaf drwy gynrychiolwyr cydraddoldeb a chynrychiolaeth ar ganghennau. Mae'n ei wneud yn ddigwyddiad bob dydd, cyffredin ac mae’n ymwreiddio diwylliant o ddealltwriaeth, tegwch a pharch yr ydym ni i gyd gyda'n gilydd yn rhan ohono wrth ymdrechu am yr un cyfiawnder cymdeithasol. Boed hynny'n gyflog teg neu’n ddileu gwahaniaethu yn y gweithle, cyfle cyfartal neu ymestyn hawliau a mesurau diogelu, mae'n ymwneud â chreu Cymru fwy cyfartal a byd ehangach.

Rwy'n falch mai Llywodraeth Lafur a arweiniodd y ffordd yn y ddeddfwriaeth a wnaeth fy ngalluogi i, a llawer o bobl eraill, i fyw fy mywyd fel yr wyf ac am bwy ydw i. Rydym wedi dod yn bell o ran cydraddoldeb pan ddaw at newid deddfwriaeth a gweithredu canllawiau. Ond mae angen gwneud yn siŵr bod hyn mewn gwirionedd yn newid bywydau. Dylem ddathlu yn briodol pa mor bell yr ydym wedi dod fel gwlad a chymdeithas, ond ni ddylem byth fod yn hunanfodlon a dylem aros yn gwbl wyliadwrus. Dyna pam mae’n iawn fod Llywodraeth Cymru yn ailddatgan ei hymrwymiad i leihau nifer yr achosion o bob math o aflonyddu a cham-drin, gan gynnwys troseddau casineb, fel yr amlinellwyd yn amcan 4 o adroddiad cydraddoldeb 2015-16, a'r un amcan yn amcanion cydraddoldeb Llywodraeth Cymru ar gyfer 2016-20. Yn wir, rydym yn ymwybodol y bu cynnydd parhaus mewn adrodd am droseddau casineb yng Nghymru, gyda 2,259 o droseddau casineb wedi’u cofnodi yng Nghymru yn 2014-15, cynnydd ar y nifer a gofnodwyd yn 2012-13. Ac mae hyn yn ôl pob tebyg yn cuddio'r gwir ffigwr gan fod natur y drosedd yn golygu yn ôl pob tebyg bod elfen—elfen fawr—o dangofnodi.

Rydym wedi cymryd camau cadarnhaol i fynd i’r afael â throseddau casineb yng Nghymru, gan ariannu Cymorth i Ddioddefwyr Cymru i redeg Canolfan Genedlaethol Cymorth ac Adrodd Troseddau Casineb Cymru, a chymryd rhan mewn ymwybyddiaeth trosedd casineb bob mis Hydref. O ran Wythnos Ymwybyddiaeth o Droseddau Casineb Cenedlaethol, Ysgrifennydd y Cabinet, hoffwn i weld mwy yn cael ei wneud gydag ysgolion a chymunedau ar draws Cymru er mwyn addysgu, chwalu rhwystrau a chael mynediad at gymorth. Nid oes unrhyw un yn cael ei eni â rhagfarn, ac ni ddylai neb orfod byw mewn ofn yn eu cymuned eu hunain, heb le diogel i fynd iddo. Ac ar hynny, ni ddylai fod unrhyw hierarchaeth o gasineb, dim graddau o wahanu pan ddaw at wahaniaethu a sicrhau bod pobl yn gallu byw eu bywydau heb ofn.

Ac ar hynny, mae gan bob un ohonom ddyletswydd i ddod â chasineb i’r amlwg. Rwy'n siŵr nad fi yw'r unig un yma sy'n teimlo, ar y gorau, yn anesmwyth am sut yr ymddengys bod naws rhywfaint o’r drafodaeth wleidyddol wedi symud yn ddiweddar.  Mae rhai yn teimlo ei bod yn iawn dweud yn awr beth oedd ar un adeg yn cael ei ystyried yn mynd yn rhy bell. Ac nid yw hyn yn ymwneud â chywirdeb gwleidyddol, mae'n ymwneud ag ymddwyn gydag urddas a pharch sylfaenol at ein gilydd fel cyd fodau dynol—gwers mewn urddas, mewn gwirionedd, y byddai’n dda i Lywydd newydd yr Unol Daleithiau ei dysgu. Rydym eisoes wedi clywed condemniad clir yn y Siambr hon heddiw, ac mae'r Prif Weinidog yn iawn bod polisi cynllun teithio yr Arlywydd Trump yn mynd y tu hwnt i unrhyw amddiffyniad rhesymegol. Yr ofn gwirioneddol yw mai dim ond y dechrau yw hyn, a dechreuodd adroddiadau fynd o gwmpas neithiwr bod y Tŷ Gwyn dan yr Arlywydd Trump yn ystyried gwrthdroi llawer o amddiffyniadau LGBT.

O edrych ar y digwyddiadau sy'n datblygu o'n cwmpas, mae'n rhaid i mi gyfaddef fy mod wedi meddwl ar adegau tybed ai dyma'r amser iawn i fynegi fy marn yn onest. Ond, mewn gwirionedd, yn awr yn fwy nag erioed, mae'n bwysig ein bod yn barod i sefyll i fyny a siarad. Mae’r ddadl heddiw yn arwyddocaol nid yn unig o ran amseru, ond mae ymrwymiad y Llywodraeth hon i gydraddoldeb yn hanfodol ac o werth mawr, ac ni ddylem anghofio hynny.