Rwy’n cydnabod pwysigrwydd bargen ddinesig Caerdydd a chyhyd â’n bod yn cael y cysylltedd drwy’r metro, rwy’n siwr y bydd yn ffordd wych o gysylltu Sir Fynwy â Phen-y-bont ar Ogwr, a’r Rhondda â’n prifddinas. Ond heddiw, roeddwn eisiau siarad am rywbeth sy’n fwy sylfaenol i strategaeth ddiwydiannol y DU a strategaeth ddiwydiannol Cymru, sef awtomeiddio, mater a grybwyllir yn betrus iawn yn y Papur Gwyrdd ar strategaeth ddiwydiannol y DU. Mae’n sôn am gyflymder cynyddol newid technolegol, a fydd yn ei gwneud yn ofynnol i fwy o bobl ailhyfforddi, a’r ffaith eu bod yn mynd i fuddsoddi er mwyn cefnogi roboteg a deallusrwydd artiffisial. Ond nid yw hyn mewn gwirionedd yn dangos graddau’r newid sy’n mynd i fod yn ofynnol, gan gwmnïau yn ogystal â’r Llywodraeth. Roeddwn yn meddwl y byddai’n ddefnyddiol ystyried beth yn union mae’n ei olygu.

Dywedodd yr Arlywydd Kennedy mai her ddomestig fawr y 1960au oedd cynnal gyflogaeth lawn ar adeg pan oedd awtomeiddio’n cymryd lle dynion. Roedd hyn ar adeg pan oedd cyfrifiaduron ond yn dechrau ymddangos mewn swyddfeydd, a robotiaid ar lawr y ffatri. Yn wir, gallaf gofio trafod, yn y 1970au cynnar, beth y byddem yn ei wneud gyda’r holl amser hamdden ychwanegol a gaem o ganlyniad i gyfrifiaduron. A ydych yn cofio hynny? Beth bynnag, nid felly y bu, yn sicr. Ond heddiw, buom yn edrych ar dri adroddiad gwahanol, pob un ohonynt yn cadarnhau bod tua thraean o swyddi presennol y DU yn debygol o gael eu hawtomeiddio yn yr 20 mlynedd nesaf. Mae Deloitte wedi tynnu sylw at y ffaith fod swyddi pobl sy’n ennill £30,000 y flwyddyn bum gwaith yn fwy tebygol o gael eu gwneud gan beiriannau na swyddi sy’n talu £100,000. Er ein bod yn deall yn dda sut y mae peiriannau’n cymryd lle pobl, efallai nad ydym yn deall maint a chwmpas y newidiadau sydd i ddod eto, ac yn sicr, nid yw’n cael ei adlewyrchu yn y Papur Gwyrdd ar strategaeth ddiwydiannol y DU.

Y swyddi sy’n wynebu’r perygl lleiaf yn sgil cyfrifiaduro yw swyddi uwch-reolwyr, swyddi ym maes gwasanaethau ariannol, gwyddoniaeth gyfrifiadurol, peirianneg, addysg, gwasanaethau cyfreithiol, gwasanaethau cymunedol, y celfyddydau a’r cyfryngau, a gofal iechyd—swyddi sydd angen sgiliau pobl a gallu ymenyddol i wneud penderfyniadau pa un a ddylid gwneud un peth neu’r llall. Y swyddi sy’n amlwg mewn perygl yw’r rhai sy’n gysylltiedig â gwaith swyddfa a chymorth gweinyddol, gwerthiant a gwasanaethau, trafnidiaeth, gwasanaethau adeiladu ac echdynnu. Rydym eisoes yn gweld hynny. Os ewch ar dollffordd yr M4 o Fryste, nid oes fawr ddim pobl yn casglu’r tollau. Caiff y cyfan ei wneud gan beiriannau. Bydd llai a llai o dasgau yn galw am labrwr yn unig, a mwy a mwy o dasgau lle y bydd yn rhaid cymryd yn ganiataol fod angen gallu meddyliol.

Ond yn ddiddorol, mae modd awtomeiddio tasgau gwybyddol yn awr hyd yn oed. Caiff hyn ei drafod mewn astudiaeth gan Brifysgol Rhydychen ar effaith technoleg yn y dyfodol. Mae’n debyg fod modd i gyfrifiadur bellach roi cyngor radioleg arbenigol sy’n cael ei wneud ar hyn o bryd gan radiolegwyr tra hyfforddedig, diolch i ddatblygiadau dysgu dwfn a mathau eraill o ddeallusrwydd artiffisial. Hoffwn wybod llawer mwy am hynny a chywirdeb dehongli adroddiadau radioleg, sydd, yn amlwg, yn allweddol iawn. Ond mae’n dweud wrthych pa mor bell y mae awtomeiddio’n mynd o ran deallusrwydd artiffisial. Mewn dadl gynharach, buom yn siarad am ddata mawr yn cael ei ddefnyddio mewn amaethyddiaeth, a gallu ffermwyr i archwilio’n union pa ddarn o laswellt y byddai’n fwyaf proffidiol iddynt roi’r da byw arno a/neu pa bethau i’w tyfu i feithrin ansawdd y glaswellt. Ond mae hyn yn rhywbeth sy’n mynd i effeithio ar bob swydd.

Rwy’n meddwl mai’r mater allweddol i ni yw pwy sy’n mynd i gael budd, oherwydd os ydym yn mynd i weld swyddi cyffredinol yn cael eu gwneud, er enghraifft, yn y sector cyhoeddus, pethau fel—rhaid i fydwragedd ac ymwelwyr iechyd fewnbynnu data ar allbynnau eu gwaith, ac mae’n waith pwysig iawn, ond mae’n eithaf cyffredinol, ac os gallwn gael cyfrifiaduron i wneud y gwaith hwnnw drostynt, yn ddamcaniaethol, gallai eu rhyddhau i ddarparu mwy o ofal. Ond pwy sy’n mynd i elwa o’r holl awtomeiddio? A yw’n mynd i fod yn ffordd o wella ansawdd gwasanaethau gofal, neu a yw’n mynd i fod yn esgus arall eto i Lywodraeth y DU dorri gwariant cyhoeddus hyd yn oed yn fwy nag y maent yn ei wneud yn barod? Ai ni y bobl neu’r cwmnïau trawswladol sy’n fwy na llawer o wladwriaethau cenedlaethol, ac sy’n teimlo’n gynyddol eu bod y tu hwnt i’r gyfraith, yw’r rhai sy’n mynd i gael budd? Mae hyn yn rhywbeth sy’n gwbl allweddol i ni fel deddfwyr.