6. 5. Datganiad: Sefydlu'r Gwaddol Cenedlaethol ar gyfer Cerddoriaeth

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:42 pm ar 14 Chwefror 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Bethan Sayed Bethan Sayed Plaid Cymru 4:42, 14 Chwefror 2017

(Cyfieithwyd)

Rwy’n ymateb fel Cadeirydd y Pwyllgor Diwylliant, y Gymraeg a Chyfathrebu yng nghyd-destun—fel y crybwyllwyd gan Darren Miller yn gynharach—yr ymchwiliad yr ydym yn ei gynnal i gerddoriaeth mewn addysg, nid am ein bod ni fel ACau yn awyddus i wneud hynny, ond oherwydd bod y cyhoedd, drwy bôl piniwn a sefydlwyd gennym, wedi penderfynu ar ein rhan y dylem edrych ar y mater hwn oherwydd, er gwaethaf y nifer o grwpiau gorchwyl a gorffen, mae llawer o'r penderfyniadau wedi cael eu gohirio ac mae llawer o'r camau gweithredu ar y materion hyn heb ddwyn ffrwyth. Byddaf yn dweud ein bod yn croesawu’r buddsoddiad hwn, ond rwy’n meddwl, fel y soniwyd yn gynharach, nad oes modd ichi edrych ar y gronfa waddol hon ar ei phen ei hun fel ateb i wasanaethau sy’n cael eu rhedeg gan awdurdod lleol. Rwy’n credu mai dyna lle, o bosibl, yr oedd angen i ni weld datganiad mwy cyfannol yma heddiw. Heb ddiystyru’r ffaith bod hyn yn angenrheidiol, ond, o ystyried y dystiolaeth yr ydym yn ei derbyn yn y pwyllgor ar hyn o bryd, rwy’n credu bod hyn yn bryder i mi ar hyn o bryd oherwydd bod rhai yn y sector eisoes wedi dweud wrthyf heddiw, a’u geiriau nhw yw’r rhain, nid fy, rhai i, mai ‘ddiferyn yn y môr' yw hyn, ac i fod yn gydradd â Lloegr o ran cynnig disgyblion dylai’r gronfa hon fod rhwng £4 miliwn a £5 miliwn yng Nghymru. Mae gan yr Alban gronfa o £10 miliwn eisoes ac mae hynny yn ychwanegol at eu gwasanaethau cerdd cyffredinol. Mae'n dda cael cynllun gwaddol cenedlaethol, ond tra bod ardaloedd ledled Cymru yn colli tiwtoriaid cerdd a chymorth peripatetig wrth i ni siarad, ar lawr gwlad, oni fyddech yn cytuno nad yw'n ateb hyfyw cael offerynnau heb edrych ar y darlun ehangach a cholli tiwtoriaid cerddoriaeth lleol?

Hoffwn hefyd ddeall pwy fydd yn cael y cyllid. Does dim manylion, o'r hyn a ddeallaf, ynghylch a fyddant yn ddisgyblion o ardaloedd mwy difreintiedig neu a fydd yn fater i bawb yn gyffredinol i wneud cais am y gronfa hon. Hoffwn i gael rhywfaint o syniad ynghylch faint o’r £1 filiwn fydd yn gostau sefydlu a faint fydd mewn gwirionedd yn gallu mynd i mewn i gaffael offerynnau newydd mewn gwirionedd. Pa arian sy’n mynd i gael ei roi i mewn i bontio'r bwlch cyllido rhwng gweithgareddau lleol a'r ensembles cenedlaethol? Efallai y byddwch yn canfod na fydd pobl yn gwneud cais am y gronfa hon gan na fydd pobl ifanc yn dod drwy'r system yn y lle cyntaf. A fyddwch yn ceisio sefydlu peirianwaith ariannu gwarchodedig yn ganolog ar gyfer darparu cerddoriaeth mewn addysg yn genedlaethol?

A allwch ddweud wrthyf a fydd y gronfa yn cefnogi'r ensembles cenedlaethol, a sut bydd yn gwneud hynny? Mae grŵp gorchwyl a gorffen Llywodraeth Cymru, sydd wedi cael ei grybwyll lawer gwaith yma heddiw, wedi awgrymu y dylai Celfyddydau Cenedlaethol Ieuenctid Cymru fod yn fuddiolwr allweddol o unrhyw gronfa waddol ac mae ei fwrdd interim yn y broses o sefydlu ei gynllun gwaith wrth i ni siarad. Felly, a allwch ddweud wrthyf pa sgyrsiau yr ydych wedi'u cael gyda nhw am y cynllun gwaddol newydd penodol hwn? Soniasoch am sefydlu grŵp llywio drwy gyngor y celfyddydau ar hyn. A fyddech yn gallu dweud wrthyf sut y galla i ddeall ychydig mwy ynghylch pam na allai'r corff celfyddydau ieuenctid newydd fod wedi gwneud y gwaith hwn, yn hytrach na sefydlu rhywbeth drwy gyngor y celfyddydau?

Roedd erthygl y BBC ar y mater hwn yn awgrymu y dylai'r gronfa ddechrau gwneud taliadau yn 2020. A fydd unrhyw gymorth yn y cyfamser? Fel yr wyf wedi crybwyll o'r blaen, ac rwy’n meddwl ei bod yn bwysig ailadrodd eto, ni fydd llawer o'r gwasanaethau sy’n weithredol ar hyn o bryd, yn weithredol yn 2020, a dywedir hyn wrthyf gan bobl ar lawr gwlad, ac, unwaith eto, nid gennyf fi fy hun. Bydd llai o ddisgyblion i gael mynediad at y gronfa waddol. Sut y bydd hyn yn cael ei dargedu gennych chi? Dywedodd y datganiad i'r wasg gan Lywodraeth Cymru fod y gronfa newydd yn wahoddiad i roddwyr preifat a chorfforaethol ymuno â Llywodraeth Cymru wrth feithrin talentau cerddorol ifanc. Pa dystiolaeth a gafwyd y bydd rhoddwyr preifat a chorfforaethol yn barod i gyfrannu at y maes penodol hwn o fuddsoddiad? A oes gennych chi enwau busnesau, er enghraifft, sy'n barod i gamu i’r adwy a chefnogi cerddoriaeth yn hytrach na, dyweder, wyddoniaeth, peirianneg, neu feysydd eraill o ddiddordeb ar gyfer y busnesau hynny yng Nghymru? 

Fy nghwestiwn olaf i yw ein bod wedi cael tystiolaeth i'n pwyllgor, ac mae hynny ar gofnod, nad oes cyswllt ar hyn o bryd rhwng cynllun dysgu creadigol drwy'r celfyddydau—y £20 miliwn sydd wedi'i ddyfynnu cryn dipyn yma heddiw—a cherddoriaeth ac addysg. Mae hynny, unwaith eto, yn dod oddi wrth bobl yn y maes. Felly, rydych yn dweud heddiw ei fod yn mynd i gyd-fynd â'r gwaith hwnnw.  Mae angen immi ddeall sut y bydd hynny yn ategu gwaith y gronfa £20 miliwn, gan ystyried bod pobl yn dweud wrthyf nad oes ganddo ddim i'w wneud â chyflenwi peripatetig yn lleol. Rwy'n credu bod hynny'n rhywbeth y dylech chi fod yn ymwybodol ohono pan fyddwch o bosibl yn datblygu polisïau newydd.

Rwy’n meddwl, yn gyffredinol, nad oes neb—nid wyf yn credu y byddai unrhyw un sy’n ymwneud â cherddoriaeth yn gwadu’r ffaith bod y cynllun gwaddol hwn yn rhywbeth sydd yn gadarnhaol, ond ni all, yn fy marn i, weithio ar wahân i’r problemau a’r ffaith bod llawer o ysgolion—rydych yn gwybod, mae llawer o ysgolion yr ydych wedi ymweld â nhw yn gwneud pethau da, ond mae llawer o ysgolion nad ydynt yn buddsoddi mewn cerddoriaeth o gwbl, ac maent yn rhoi eu harian mewn mannau eraill. Mae tiwtoriaid yn gorfod gadael cerddoriaeth yn gyfan gwbl i fynd a gweithio mewn proffesiynau eraill oherwydd ni allant gael y lefel honno o fuddsoddiad gan ysgolion unigol. Felly, byddwn yn eich annog i edrych ar hynny, oherwydd gall rhai ysgolion fod yn anhygoel, ond os yw’r ysgolion hynny i lawr y ffordd yn gwneud dim, sut ydym ni wedyn yn mynd i fod yn annog pobl i ddringo pyramid datblygiad cerddorol, fel eu bod wedyn yn gallu ymuno â'r corau a’r cerddorfeydd ieuenctid cenedlaethol yr wyf i ac eraill yn y Siambr hon wedi elwa cymaint arnynt yma yng Nghymru?