Part of the debate – Senedd Cymru am 6:24 pm ar 14 Chwefror 2017.
Rwy’n croesawu'n fawr y cyfle i siarad o blaid y cynnig hwn heddiw. Mae morlynnoedd llanw yn cynnig cyfle i ddatblygu polisi ynni glân, modern, hirdymor sy'n ddiogel ac yn gynaliadwy, gyda rhychwantau oes rhagamcanol o leiaf 120 mlynedd. Dyna 120 mlynedd o gynhyrchu ynni glân a gwyrdd, â’r cyfrifiad y gallai'r rhwydwaith o forlynnoedd llanw o amgylch yr arfordir gynhyrchu digon o drydan i fodloni rhagamcan o 8 y cant o anghenion ynni'r DU. Yn bwysig, mae datblygu morlynnoedd llanw yn ein galluogi i ddatblygu diwydiant newydd yma yn y DU, a fydd yn creu’r posibilrwydd o adfywio economaidd ehangach, ac yma yng Nghymru, gallwn gymryd yr awenau byd-eang go iawn.
Rwy’n gwybod bod y Cynghrair Cymunedau Diwydiannol wedi cymeradwyo'r cynlluniau o'r safbwynt hwn, ac mae'n amlwg gweld pam wrth ystyried graddfa bosibl y manteision. Os bydd y cynlluniau'n cael eu gwireddu'n llawn, gallem fod yn edrych ar rwydwaith o chwe morlyn llanw, yr amcangyfrifir y byddant yn golygu buddsoddiad o £40 biliwn, gan greu bron 6,500 o swyddi hirdymor a chynhyrchu bron i £3 biliwn o GYC yn flynyddol. Ond ni fyddai’r manteision economaidd yn dod i ben yno. Byddai cyfleoedd ychwanegol o ran gwaith a’r economi yn cael eu creu yn ystod y gwaith o adeiladu’r morlynnoedd llanw, a’r amcangyfrif yw y byddai’r gadwyn gyflenwi, fel y mae siaradwyr eraill wedi cyfeirio ato heddiw, ar draws y pedwar morlyn arfaethedig yng Nghymru yn cynnwys miloedd lawer o swyddi, gan gynnwys degau o filoedd ym meysydd adeiladu a gweithgynhyrchu.
A dyma lle mae etholaethau fel fy un i, yn hen Gymoedd y de, yn gallu elwa go iawn. Gallai cynlluniau ar gyfer morlynnoedd llanw yn Abertawe ac yn y pen draw yng Nghaerdydd a Chasnewydd greu cyfleoedd gwaith newydd o fewn pellter cymudo hawdd, ond o fewn y gadwyn gyflenwi mae yna hefyd gyfleoedd i fusnesau newydd a rhai sy'n bodoli eisoes mewn ardaloedd fel Cwm Cynon. Byddwn yn gobeithio bod rhannu’r manteision economaidd ehangach hyn yn ystyriaeth allweddol o fewn unrhyw gynllun yn y dyfodol, a hefyd eu bod yn ffurfio rhan o strategaeth newydd, ffres ar gyfer cynnal a chreu cyfleoedd cyflogaeth o ansawdd da yn y sector gweithgynhyrchu.
Unwaith eto, mae cyfleoedd penodol i Gymru yma: mae 11.6 y cant o bobl Cymru wedi’u cyflogi mewn gweithgynhyrchu, y gydradd ail lefel uchaf yn y DU. Fel y mae tystiolaeth o 2015 a roddwyd i'r grŵp trawsbleidiol ar gymunedau diwydiannol yn ei ddangos, mae’r rhan fwyaf o’r swyddi hyn wedi’u lleoli yn y Cymoedd; mae gan fy etholaeth ddwywaith a hanner cyfartaledd y DU o swyddi yn y diwydiant gweithgynhyrchu. Fel y mae’r cynnig yn ei ddatgan, dylem geisio sicrhau’r budd economaidd mwyaf posibl o'r morlyn llanw arfaethedig ym mae Abertawe a'i dechnolegau cysylltiedig, ond byddwn yn gobeithio y caiff y budd hwn ei rannu'n deg ledled Cymru a’i ddefnyddio fel sbardun i wella perfformiad economaidd mewn ardaloedd fel fy un i.
Ar gyfer fy mhwynt olaf, fodd bynnag, rwy’n mynd i ddatgan rhywfaint o rybudd. Dri mis yn ôl yma yn y Siambr hon buom yn trafod yr adroddiad ‘Sefyllfa Natur’ diweddaraf gan yr RSPB. Roedd yr adroddiad yn dweud wrthym bod 34 y cant o rywogaethau fertebraidd morol a 38 y cant o rywogaethau planhigol morol wedi gweld gostyngiad yn eu niferoedd yn ôl tueddiadau data tymor hir. Ar gyfer infertebratau morol, roedd y gostyngiad tymor hir yn fwy o bryder byth; roedd hyn yn effeithio ar dair o bob pedair rhywogaeth. Mae'r dystiolaeth hon yn tynnu sylw at freuder ein hecosystemau morol, ac yn golygu bod yn rhaid inni fod yn sensitif yn y modd yr ydym yn ymdrin â'r mater hwn.
Rwy’n croesawu dull gweithredu Llywodraeth Cymru, sydd am briodi pob agwedd ar ei pholisi morol mewn cynllun morol cenedlaethol sy'n cydbwyso potensial economaidd dyfroedd Cymru â'n dyletswydd i’w diogelu a’u hamddiffyn, ac rwy’n edrych ymlaen at weld y manylion am hyn pan gânt eu cyhoeddi maes o law.
Bydd y cynnig o adolygiad Hendry, sy’n galw am ddatblygu’r morlyn llanw ym mae Abertawe fel prosiect braenaru, yn ein galluogi i werthuso technoleg a chost-effeithiolrwydd y prosiect. Yn bwysig, byddai dull gweithredu o'r fath hefyd yn ein galluogi i astudio effaith morlyn llanw ar ei gynefin naturiol ac ar y rhywogaethau sy'n byw ynddo, gan fynd rywfaint o’r ffordd at ddiwallu pryderon dilys grwpiau amgylcheddol.
Mae gan y prosiect morlyn llanw y cyfle i newid y ffordd yr ydym yn cynhyrchu ynni. Mae ganddo’r cyfle i drawsnewid, bywiogi ac ail-gydbwyso ein heconomi, a gyda'r cyfle a gyflwynir gan ddefnyddio morlyn llanw bae Abertawe fel cynllun braenaru, mae gennym y cyfle i wneud hyn yn iawn. Rwy’n gobeithio y bydd consensws Cymru y tu ôl i’r ddadl hon heddiw yn darparu'r catalydd fel y gall Llywodraeth y DU nawr symud y prosiect yn ei flaen. Diolch.