Diolch, Lywydd. Roeddwn eisiau nodi un o’r pwyntiau yn y cynnig a oedd yn tynnu sylw at werth ychwanegol gros perfformiad Cymru yn erbyn cyfartaledd y DU. Mae’n ymddangos i mi mai’r hyn rydym yn edrych arno yn y fan hon mewn gwirionedd yw cwestiwn sylfaenol ynghylch anghydraddoldeb yn y DU fel gwlad—mae’n unigryw o anghyfartal o gymharu â gwledydd eraill yn yr Undeb Ewropeaidd er enghraifft.

Clywsom yn y pwyllgor Brexit yn gynharach yr wythnos hon y gallai perfformiad rhai o wledydd yr Undeb Ewropeaidd, ar sail eu haelodaeth o’r UE, fod wedi bod yn gyflymach oherwydd ein bod ni, yng Nghymru, yn rhan gymharol fach o gyfanrwydd mwy o faint ac mae ein heconomi mor wahanol, mewn rhai ffyrdd, i’r DU yn gyffredinol. Ond rwy’n credu ei bod yn werth cadw mewn cof nad yw’r cymariaethau hynny o werth ychwanegol gros ond yn mynd â ni ran o’r ffordd yn unig, ac maent yn offerynnau bras iawn ar gyfer cymharu’r math o economi rydym ei heisiau yng Nghymru.

A dweud y gwir, Llundain a de-ddwyrain Lloegr yw’r unig ddwy ran o’r DU sy’n uwch na’r cyfartaledd, sy’n ffaith syfrdanol os meddyliwch am y peth. Dyna’r unig ddwy ran o economi’r DU sy’n gryfach na’r cyfartaledd. Felly, rwy’n meddwl bod hynny’n rhoi rhywfaint o’r darlun i ni, ond nid yw’n dweud y stori gyfan.

Roeddwn eisiau mynd ar ôl y syniad yn araith Rhun ap Iorwerth sy’n ymwneud mewn gwirionedd â’r syniad o Gymru yn allforio syniadau, os mynnwch, i rannau eraill o’r DU a rhannau eraill o’r byd. A’r GIG, er enghraifft, yw un o’r allforion hynny yr ydym oll yn fwyaf balch ohono, mae’n debyg, yma ac ar draws Cymru.

Mae yna bethau y gallwn ac yr ydym yn eu hallforio i’r byd yn dal i fod, ac mae rhai o’r rheini’n syniadau pwysig. Rwyf am grybwyll ychydig o’r rhain heddiw, ac rwy’n meddwl bod pob un ohonynt yn cyd-fynd â’r syniad am y math o economi yr ydym am ei chael yng Nghymru. Yn hytrach nag edrych ar werth ychwanegol gros yn unig, dylem edrych ar y math o asedau sydd gennym yng Nghymru ac adeiladu economi sy’n adlewyrchu ein hasedau. Un o’r asedau hynny, ac mae’n cael ei grybwyll yn y cynnig, yw’r syniad o economi las a’r economi werdd, ac rwy’n meddwl bod yn rhaid i ni ganolbwyntio ar hynny fel un o’n hegwyddorion allweddol yn ein heconomi yn y dyfodol.

Mae gennym asedau unigryw na all gwledydd eraill gystadlu â hwy, o ran y cyrhaeddiad llanw sydd gennym a’r arfordir hir sydd gennym. Mae gennym bosibiliadau gyda’r morlyn llanw, nid yn unig mewn perthynas ag ynni gwyrdd, ond o ran cyfle economaidd enfawr nid yn unig i dde Cymru ond i Gymru gyfan—enghraifft glasurol o sut y gall yr economi las ddod yn realiti. Mae’n werth tua £2.1 biliwn arall i economi Cymru eisoes, a hynny cyn i ni wneud llawer iawn mewn perthynas ag ynni adnewyddadwy morol yn arbennig. Rydym wedi gwneud camau arloesol da, ond mae llawer mwy o botensial yno i ni. Ac rwy’n gobeithio ac yn disgwyl y byddwn yn gweld cynllun morol gan Lywodraeth Cymru sy’n ymrwymo i ganolbwyntio ar y sector hwnnw.

Yr ail ased rwyf am siarad amdano yw’r syniad o lesiant a’r arloesedd sydd gennym yng Nghymru yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Rydym yn torri tir newydd go iawn gyda’r ddeddfwriaeth hon, ac mae’n syniad y gallwn ei allforio i’r byd. Ond yr her i ni yn awr, rwy’n meddwl, yw dod o hyd i ffyrdd i hynny fod yn gatalydd ar gyfer datblygiad economaidd ynddo’i hun. Beth yw ein dadansoddiad o’r modd y ceir cyfle economaidd a ddaw o gael agwedd hirdymor a chynaliadwyedd yn gadarn wrth wraidd ein heconomi a’n cymdeithas? Rydym eisoes wedi dechrau gwneud gwaith ar feithrin economi gylchol lle rydym yn ailgylchu ac yn y blaen. Mae llawer mwy y gallwn ei wneud yn y maes hwnnw dros amser i greu math newydd o gynhyrchiant lle rydym yn edrych ar asedau fel pethau sydd gennym ar gyfer y tymor hir, nid fel eitemau tafladwy’n unig.

A’r syniad diwethaf y credaf fod iddo botensial i ni ei allforio yw’r syniad o economi ddosbarthedig—un lle y mae mwy o gyfoeth a mwy o weithgaredd economaidd yn cael ei wasgaru ar draws ein gwlad mewn gwirionedd. Cynhaliais fforwm yng Nghastell-nedd yn ddiweddar ar gyfer trafod yr economi, fel y soniais yn gynharach, ac un o’r materion allweddol a gododd yno oedd y syniad ynglŷn â sut y gallwn wella ein cadwyni cyflenwi lleol, a sut y gallwn weithio rhwng y sector cyhoeddus a’r sector preifat i roi hwb i’n heconomïau lleol. Nid yw honno’n agenda sydd wedi datblygu llawer iawn mewn rhannau eraill o’r DU, ac rwy’n meddwl bod cyfle gwirioneddol i ni yng Nghymru wneud hynny.

Felly, rwy’n meddwl na allwn droi cefn ar y syniad o werth ychwanegol gros fel dangosydd pwysig o iechyd yr economi—yn amlwg, rydym eisiau economi gyda thwf yn ganolog iddi—ond byddwn yn ein hannog i drafod profion llawer ehangach o lwyddiant ein heconomi sy’n adlewyrchu llesiant a mesurau eraill. Mae angen i ni edrych ar ein hasedau ac adeiladu economi sy’n adlewyrchu’r asedau gwych sydd gennym yng Nghymru.