Mae ‘Beirdd Cymru’ yn gerdd y gall llawer o Hwngariaid ei hadrodd ar eu cof, ond yng Nghymru ychydig a wyddys am y gerdd hon, a ysgrifennwyd gan Janos Arany yn 1857. Ychydig ddyddiau’n ôl dathlwyd daucanmlwyddiant ei eni. Ar ôl gwrthod ysgrifennu cerdd i glodfori ymerawdwr Awstria, Franz Joseph, yn dilyn chwyldro aflwyddiannus yn 1848 yn erbyn yr ymerodraeth, ysgrifennodd Janos ‘Beirdd Cymru’, sy’n adrodd stori chwedlonol am wrthryfel pan gafodd 500 o feirdd Cymru eu lladd gan y Brenin Harri I yng nghastell Trefaldwyn ar ôl iddynt wrthod canu ei glodydd fel eu gorchfygwr.

Er bod cerdd Arany yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg yn dal i gael ei dysgu mewn ysgolion yn Hwngari, nid oes llawer o bobl sy’n byw yn Sir Drefaldwyn ac ar draws Cymru erioed wedi clywed amdani. Felly, rwy’n falch o roi’r gair ar led heddiw. Ddydd Iau diwethaf, cynhaliwyd dathliad arbennig o’i fywyd a gafodd ei ddarlledu—bywyd Janos Arany—yn Budapest, gydag Arlywydd Hwngari’n bresennol, a chyflwynwyd statws anrhydeddus ‘Rhyddfreiniwr Trefynwy’ i Arany er coffadwriaeth gan faer y dref.