Part of the debate – Senedd Cymru am 3:51 pm ar 14 Mawrth 2017.
Diolch i'r Gweinidog am ei ddatganiad heddiw. Yn UKIP, rydym yn cefnogi'r hawl i brynu yn fras, ond rydym hefyd yn cydnabod bod y polisi hwn wedi arwain at anawsterau ymarferol. Mae'n ddiddorol bod yr hawl i brynu wedi dod yn faes y gad ideolegol rhwng Llafur a'r Ceidwadwyr, oherwydd Llafur mewn gwirionedd a gynigiodd y math hwn o gynllun gyntaf yn eu maniffesto ar gyfer etholiad cyffredinol 1959 dan Hugh Gaitskell. Fodd bynnag, collodd Llafur yr etholiad hwnnw ac, yn y pen draw, y Ceidwadwyr, 20 mlynedd yn ddiweddarach, ddechreuodd ddeddfu ar werthu tai cyngor, ac fe brofodd i fod yn bolisi poblogaidd, fel y mynegodd David Melding yn gynharach heddiw.
Fodd bynnag, weithiau mae'n cymryd rhai blynyddoedd cyn y gallwn weld a yw polisi wedi gweithio mewn gwirionedd ai peidio. Felly, a yw’r hawl i brynu wedi helpu i hwyluso mwy o berchnogaeth cartrefi yn y DU? Wel, i raddau, ydy yn sicr. Ym 1980, pan gyflwynwyd y Ddeddf, roedd 55 y cant o ddeiliaid tai Prydain yn berchen ar, neu wedi morgeisio, eu cartref eu hunain. Ar ôl y Ddeddf, cododd hyn fesul tipyn, gan gyrraedd uchafbwynt o 71 y cant yn 2003. Yn anffodus, ers hynny mae'r ffigur wedi gostwng i'w lefel bresennol o lai na 64 y cant, sy'n golygu, am y tro cyntaf, fod gennym gyfraddau perchentyaeth is na Ffrainc. Felly, mae'n neges gymysg braidd a gallaf weld eich pryderon am yr hawl i brynu.
Mae'r ffigurau hyn yn dod yn fwy pryderus pan maent yn ymwneud â phobl ifanc. Ym 1990, roedd 45 y cant o rai 25 mlwydd oed ar yr ysgol eiddo. Yn 2000, roedd y ffigur hwnnw wedi gostwng i 34 y cant, ac yn 2010, roedd yn 21 y cant. Felly, mae'n sicr yn ymddangos heddiw bod yr ifanc yn cael eu prisio allan o'r farchnad eiddo. Yn wir, ymddengys mai ochr arall i Ddeddf Tai 1980 yw bod y cyfyngiadau difrifol ar allu cynghorau i adeiladu tai cyngor newydd wedi arwain at brinder tai. Cafodd refeniw o werthiannau tai cyngor ei gyfeirio gan Lywodraeth ganolog y DU i fynd at leihau dyled y cynghorau. Felly, rydym wedi cael cyfnod lle mae’r cynghorau wedi cael eu cyfyngu yn ddifrifol yn eu gallu i adeiladu tai cyngor. Rydym bellach yn cychwyn ar gyfnod yng Nghymru pan, fel y gwnaethoch chi, Weinidog, esbonio yn gynharach, rydym yn awr yn gweld rhywfaint o dai cyngor yn cael eu hadeiladu eto, sydd yn ddatblygiad i'w groesawu. Ond yr ydych yn awr yn mynd i'r afael â'r broblem o leihad mewn stoc, ac ymddengys mai dyna pam yn bennaf eich bod eisiau rhoi terfyn ar yr hawl i brynu yng Nghymru. Rydym ni yn UKIP yn credu y dylid clustnodi’r cyllid o werthu tai cyngor, gyda chynghorau yn gorfod ail-fuddsoddi hwn naill ai mewn tai cyngor a gaiff eu hadeiladu o'r newydd neu adfywio'r stoc bresennol.
Mae angen i ni barhau i bwyso am fuddsoddi swyddi i ffwrdd o’r trefi a'r dinasoedd arfordirol mawr cyn belled ag y gallwn, oherwydd gallai hyn wedyn helpu i fynd i'r afael â phroblem diboblogi’r Cymoedd.