Mae Deddf Addysg 1996 yn dweud y dylai disgyblion gael eu haddysgu yn unol â dymuniadau’r rhieni, ac y dylai’r Ysgrifennydd Gwladol ystyried yr egwyddor gyffredinol fod disgyblion yn cael eu haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni. Mae’r ddeddfwriaeth honno, wrth gwrs, wedi cael ei goddiweddyd ers datganoli, ond ni ddylai’r egwyddor sy’n sail iddi fod yn ddadleuol iawn yn fy marn i. Rwy’n tybio mai dyna pam y cafwyd proses ymgynghori, a gynhaliwyd gan Gyngor Sir Caerfyrddin, yn achos ysgol Llangennech a’r cynigion sydd ganddynt i uno’r ddwy ysgol bresennol yn un ysgol cyfrwng Cymraeg yn unig. Ond os mai diben yr ymgynghoriad yw ceisio barn y cyhoedd, yn enwedig y rhai yr effeithir arnynt yn fwyaf agos gan y penderfyniad, sef, wrth gwrs, rhieni’r plant yr effeithir yn fwyaf dwfn ar eu bywydau gan yr addysg y maent yn mynd i’w derbyn, dyma un nad yw wedi llwyddo.

Mae’r ymgynghoriad wedi bod yn un maith. Ym mis Ionawr 2016, cafwyd ymgynghoriad cychwynnol ar y cynigion ac roedd 154 o ymatebion o blaid, 102 yn erbyn. Cafwyd un ymateb dienw o blaid, a 32 canlyniad dienw yn erbyn, ond roedd yna ddeiseb gyda 505 o enwau arni a gafodd ei chyfrif fel un bleidlais. Os ydych yn cymryd lleisiau unigol fel arwydd o farn y cyhoedd, sef y peth amlwg i’w wneud, yna mae gennyf ofn fod Llangennech wedi pleidleisio’n drwm yn erbyn cynnig y cyngor sir. Cafwyd ymgynghoriad arall, neu ymestyniad o’r ymgynghoriad, pan gyhoeddwyd yr hysbysiad statudol yn ddiweddarach yn y flwyddyn, a bryd hynny y canlyniad oedd 1,418 o ymatebion i gyd, ac o’r rhain roedd 698 o blaid yr hyn a gynigiodd y cyngor sir ac roedd 720 yn erbyn. Ond 44 y cant yn unig o’r ymatebion hynny y gellir eu nodi’n gadarnhaol fel rhai gan bobl sy’n byw yn y pentref ac o’i amgylch—dôi 25 y cant o’r tu allan ac roedd 31 y cant yn ymatebwyr na roddodd unrhyw gyfeiriad neu god post, neu unrhyw ddull arall o nodi o ble roeddent yn dod. Roedd yna ddeiseb, a oedd, y tro hwn, yn cynnwys 757 o enwau arni o Langennech, ond yn yr un modd, roedd honno’n cyfrif fel un bleidlais yn unig yn y broses hon.

Nawr, mae’r cyngor sir yn gwbl briodol yn dweud yn y ddogfen sy’n crynhoi’r holl ganlyniadau hyn,

‘Mae’n rhaid, yn statudol, i’r penderfyniad ynghylch camu ymlaen neu beidio â’r cynnig gael ei wneud er lles pennaf y dysgwyr. Felly mae’n rhaid penderfynu ar sail y rhinweddau addysgol hyn hytrach nag ar sail nifer yr ymatebion a ddaeth i law, boed o blaid neu yn erbyn y cynnig.’

Ac rwy’n cytuno â hynny, na ddylai niferoedd rhifyddol gwirioneddol o reidrwydd fod yn unig sail i’r penderfyniad a wneir, ond yn y pen draw, rwy’n credu y dylem barchu barn rhieni oni bai y gellir gwneud achos cryf i’r gwrthwyneb, ac nid wyf yn credu, yn yr achos penodol hwn, ei fod wedi ei wneud. Wrth gwrs, mae gwerth diwylliannol enfawr i gael plant i ddysgu siarad Cymraeg, yn ogystal â Saesneg, ac rwyf o blaid dwyieithrwydd. Ond yn anffodus, un o’r datblygiadau yn ddiweddar—