Part of the debate – Senedd Cymru am 6:17 pm ar 29 Mawrth 2017.
Diolch i Lee Waters am yr hyn a oedd yn gyfraniad da iawn i’r ddadl heddiw yn fy marn i. Rwy’n credu bod y ddadl heddiw yn un bwysig gan fy mod yn credu ei bod yn cyffwrdd ar y tensiwn sy’n cael ei gynhyrchu weithiau pan ddaw dau amcan gwleidyddol gwahanol benben â’i gilydd. Un o’r amcanion yw nod Llywodraeth Cymru o gyflawni 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050, y bydd addysg yn chwarae rhan hanfodol ynddo, fel y dywedodd Darren Millar. Yr ail amcan, neu efallai y dylwn ddweud egwyddor, yw’r egwyddor o ddewis rhieni.
Nawr, ym mholisi addysg Llywodraeth Cymru yn gyffredinol, ceir rhywfaint o ymrwymiad i ddewis rhieni ac yn sicr, Llywodraeth ryfedd a fyddai’n gwrthwynebu’r egwyddor hon yn agored. Ond yn Llangennech, mae’n ymddangos ein bod yn gweld yr egwyddor honno o ddewis rhieni yn mynd benben â’r ymgyrch am fwy o addysg cyfrwng Cymraeg. Fy nghred yw bod llawer o gymuned Llangennech yn gwrthwynebu’r ymgyrch hon dros addysg cyfrwng Cymraeg yn y ffurf y caiff ei chynnig, hynny yw, troi’r ysgol gynradd ddwy ffrwd yn ysgol cyfrwng Cymraeg. Drwy geisio gwthio’r newid drwodd drwy rym, rwy’n credu efallai fod Cyngor Sir Caerfyrddin yn gweithio yn erbyn y targed o 1 filiwn o siaradwyr Cymraeg mewn gwirionedd.
Cafodd hyn ei gydnabod gan yr AS Llafur lleol, Nia Griffith, yr amlinellwyd ei chyfraniad i’r ymgynghoriad yn gynharach heddiw gan Neil Hamilton, felly nid wyf am ailadrodd y dyfyniad. Ond yr hyn yr oedd Nia Griffith yn ei fynegi oedd ei hofn, pe bai’r ysgol yn troi i fod yn un cyfrwng Cymraeg, yna efallai y byddai llawer o rieni yn symud eu disgyblion i ysgol cyfrwng Saesneg, hyd yn oed os byddai hynny’n golygu symud cartref. Byddai hyn yn tueddu i drechu diben cyngor Sir Caerfyrddin—[Torri ar draws.] Byddai hyn yn tueddu i drechu diben Cyngor Sir Caerfyrddin o gynyddu cyfranogiad yn y Gymraeg.
Mae polisïau iaith Gymraeg Llywodraeth Cymru i ryw raddau wedi cael eu gyrru gan Gymdeithas yr Iaith Gymraeg, sef grŵp pwyso hynod lwyddiannus. Un o nodau datganedig y Gymdeithas yw ‘addysg Gymraeg i bawb’, sy’n golygu, rwy’n credu, ‘Welsh learning for all’. Mae hyn yn iawn i’r graddau nad yw’n golygu gorfodi addysg cyfrwng Cymraeg i’r rhai nad ydynt yn dymuno hynny. Bydd hynny’n wrthgynhyrchiol. I gloi, mae’n rhaid i ni symud oddi wrth orfodaeth, sef yr hyn yr ydym i’n gweld yn symud tuag ato yn Llangennech, a dychwelyd at y cysyniad o ddewis rhieni.