Part of the debate – Senedd Cymru am 4:00 pm ar 4 Ebrill 2017.
Ydy, mae'n cael ei chydnabod fel problem—dyna'r peth. Rwy’n ei atgoffa na chafodd y Papur Gwyn ei lunio mewn tafarn un noson rhwng dwy blaid. Roedd llawer o waith ynghlwm wrth lunio hwnnw hefyd, a chafodd ei gwblhau cyn Papur Gwyn Llywodraeth y DU.
Y realiti yw, fel y mae pethau, pan fyddwn yn gadael yr UE, pe byddai rhywun yn dymuno dod i mewn i'r DU heb gael eu canfod, byddent yn dod drwy Iwerddon. Does dim archwiliad o gwbl. Mae hynny'n rhywbeth nad yw wedi’i ddatrys eto. Nid oes neb eisiau dychwelyd i ffin galed, ond mae'n broblem a nodais cyn y refferendwm, ac mae'n broblem sy'n dal i fodoli.
O ran y DU yn drifftio ar wahân, dyna'n union yr hyn yr wyf yn meddwl y bydd yn digwydd os nad yw Llywodraeth y DU yn deffro i hyn—caiff tensiynau eu creu lle bydd Llywodraeth y DU yn camu ar fodiau traed y gweinyddiaethau datganoledig, felly bydd y Deyrnas Unedig ei hun yn disgyn yn ddarnau. Does dim angen i hynny ddigwydd, ond mae hynny'n rhywbeth y mae'n rhaid i Lywodraeth y DU fod yn wyliadwrus ohono cyn belled ag y mae’r dyfodol dan sylw. Mae hynny'n golygu bod yn rhaid cael cytundeb, yn fy marn i, sydd wedi’i dderbyn gan y pedair Senedd. Pam y dylai fod gan Senedd Wallonia fwy o lais dros berthynas Cymru â'r UE na Senedd Cymru? Nid yw hynny’n gwneud synnwyr o gwbl. Ble mae'r ddemocratiaeth yn hynny?
Rwyf yn dweud wrtho bod pobl yn aml yn dweud wrthyf y bydd Brexit yn golygu llai o fiwrocratiaeth. Nid wyf byth yn cael unrhyw enghreifftiau o'r hyn y mae hynny'n ei olygu, ond dyna y mae'n ei ddweud. Unwaith eto, rwy’n dweud wrtho: yn 1997, pan gawsom y refferendwm yn y fan yma a digwyddodd canlyniad tebyg, wnes i ddim galw’r rheini a bleidleisiodd yn erbyn sefydlu datganoli yn ‘elyn mewnol’. Rwy’n ei annog i ailystyried ei sylwadau—pleidleisiodd 48 y cant o bobl i aros. Roedd yn farn onest. Nid ydynt yn elyn mewnol yn y DU ei hun. Roedd ganddynt eu barn. Nid ydyn nhw rywsut yn fradwyr i'w gwlad—[Torri ar draws.]–sef yr hyn a awgrymodd ef.
Mae fy amser yn brin, yn anffodus, Dirprwy Lywydd; rwy’n ceisio ymdrin â nifer o'r materion hyn.