6. 4. Datganiad: Y Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) — Flwyddyn yn Ddiweddarach

Part of the debate – Senedd Cymru am 4:20 pm ar 4 Ebrill 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Suzy Davies Suzy Davies Conservative 4:20, 4 Ebrill 2017

(Cyfieithwyd)

Diolch am eich datganiad, Gweinidog. Cefnogwyd y ddeddfwriaeth hon gennym ni, wrth gwrs, ac rydym ni eisiau ei gweld yn llwyddo. Roeddwn i’n falch o glywed y newyddion da am fabwysiadu hefyd, oherwydd roeddem hwnnw fodel yr oeddem yn eithaf amheus yn ei gylch, a dweud y gwir, felly rwy'n falch o ddweud efallai ein bod ni wedi cael ein darbwyllo fel arall ynghylch hynny o weld y dystiolaeth.

Rwy'n credu ein bod ni’n cytuno bod poblogaeth sy'n heneiddio yn cynyddu’r galw tebygol am wasanaethau cymdeithasol ac felly edrychwn ymlaen at arwydd o’r cerrig milltir y gallai’r adolygiad seneddol ar integreiddio iechyd a gofal cymdeithasol fod wedi eu cyrraedd. Tybed a allech chi arfer rhywfaint o ddylanwad yno o ran pryd y gallem ni glywed am rai o'r cerrig milltir hynny.

Rydych chi’n honni yn y datganiad yr ydych chi wedi ei roi heddiw bod gweithrediad y Ddeddf yn cryfhau integreiddio ymhellach. Nawr, o gofio’r pwyntiau a wnaed eisoes ynghylch casglu data, a wnewch chi roi blas o leiaf o'r math o dystiolaeth yr ydych chi wedi ei chael eisoes i gefnogi'r disgwyliad bod asesiadau’r saith bwrdd partneriaeth rhanbarthol wedi dechrau gwella gwaith atal, adsefydlu a gofal yn eu rhanbarthau, a’r dystiolaeth bod y dinesydd yn arwain y ffordd mewn gwirionedd, gan gyfrannu at gynllunio ei ofal? Mae'n debyg, yn gryno, mai’r hyn rwy'n ei ofyn yw: sut mae cydgynhyrchu yn edrych ar hyn o bryd yn eich barn chi, a beth allwch chi ei wneud i roi sicrwydd i mi, os mynnwch, bod y ddyletswydd i hyrwyddo mentrau cymdeithasol a chydweithredol, a’r ddyletswydd i hyrwyddo cyfranogiad yr unigolyn ar gyfer gwasanaethau gofal neu ataliol, a orfodwyd ar awdurdodau lleol gan y Ddeddf, yn cael eu darparu? Y ddwy ddyletswydd hynny—a ydyn nhw’n cael eu cyflawni mewn gwirionedd?

Rydym ni’n cefnogi eich buddsoddiad yn y gronfa gofal canolraddol—y £60 miliwn hynny, a’r £15 miliwn ychwanegol nawr. Fodd bynnag, rwy’n synnu braidd, yn enwedig gan eich bod wedi nodi eich bod yn gobeithio datblygu’r gwasanaethau hynny ymhellach, o’ch datganiad, nad ydych chi wir yn fodlon cyhoeddi'r adroddiad annibynnol newydd a gomisiynwyd gennych ar sut i nodi arfer da a defnydd effeithiol o gyllid. Nawr, nid yw hynny'n ddefnyddiol ar gyfer y partneriaethau rhanbarthol yn unig. Mae hynny’n ddefnyddiol i ni fel Cynulliad i graffu ac, wrth gwrs, eich cynorthwyo chi i wneud penderfyniadau da. Ond rwy'n credu ei fod yn ddefnyddiol hefyd i’r gweithwyr cymdeithasol hynny a oedd, mewn cynhadledd yn Abertawe fis diwethaf, yn pryderu eu bod yn methu dangosyddion eglur o sut y mae arfer yn edrych mewn gwirionedd. Felly, pe baech yn fodlon ystyried cyhoeddi’r adroddiad hwnnw, rwy’n credu y byddwn i’n ddiolchgar iawn, oherwydd nid wyf wir yn gweld pam y dylwn i aros tair blynedd am adroddiad llawn ar sut y mae’r gronfa gofal canolraddol yn edrych.

Rwy'n hapus i gydnabod potensial y ganolfan ofal amlweddog ac yn rhannu eich diddordeb yn Nhrem-y-môr. Nid wyf yn siŵr pam y byddai ei lwyddiant yn arwain at gyngor Pen-y-bont ar Ogwr yn torri’r gyllideb gofal cymdeithasol £2.2 miliwn o ganlyniad i hynny, ond rwy’n awyddus i glywed mwy am fodelau lleol llwyddiannus, perthnasol eraill. Rwy’n sylweddoli bod hwn yn waith ychwanegol, ond os ydych chi’n fodlon rhoi datganiad ysgrifenedig arall efallai, gydag enghreifftiau da, rwy’n credu y gallai hynny helpu’r rheini ohonom sy'n ceisio craffu arnoch chi.

Gofalwyr—nid oes angen i mi ailadrodd yr hyn a ddywedodd Rhun ap Iorwerth—ond mae’r strategaeth ddiwygiedig honno yn hwyr erbyn hyn, byddwn i’n dweud. Unwaith eto, gan dderbyn y mater hwn o gasglu data, a allwch chi roi syniad i ni nawr am faint o ofalwyr a hysbyswyd eu bod yn gymwys i gael asesiad? Rwyf wedi syfrdanu y gallai rhai fod wedi cael eu hasesu heb yn wybod iddynt. Rwyf i wir yn rhyfeddu sut y caniatawyd i hynny ddigwydd. Ond wedyn yn ogystal â hynny, a oes gennych chi unrhyw syniad o gyfran y rheini sydd wedi cael eu hysbysu y gallent gael eu hasesu sydd wedi arfer yr hawl honno mewn gwirionedd; cyfran fras y rheini sy'n dal i aros i arfer yr hawl honno; ac unwaith eto, cyfran fras y gofalwyr sydd wedi arfer yr hawl honno ac wedi cael eu hasesu a chael datganiad o'u hanghenion a’r anghenion hynny wedi eu diwallu? Er mwyn i hyn weithio, mae'n rhaid iddo ymwneud â mwy na wynebau hapus a wynebau trist. Mae’n rhaid cael rhyw fesur realistig a chadarn o ba un a yw’r anghenion hynny wedi cael eu diwallu.

Ac yna yn olaf, er y gallwn ofyn llawer iawn mwy i chi, yn anffodus, cyflwynodd y Ddeddf rwymedigaeth ar awdurdodau lleol i roi sylw dyledus i Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn ac egwyddorion y Cenhedloedd Unedig ar gyfer pobl hŷn. Nawr, mae fy mhlaid i’n credu y dylai pob gweithgaredd awdurdod lleol roi ystyriaeth briodol i’r rheini, ond dyma ddechrau. Felly, sut ydych chi’n monitro cyflawniad y rhwymedigaeth sylw dyledus, a sut ydych chi'n bwriadu monitro cydymffurfiaeth â gwahanol godau sy’n cael eu cyhoeddi o dan y Ddeddf, a’u bod yn cydymffurfio â’r rhwymedigaethau sylw dyledus hynny yn arbennig? Diolch yn fawr iawn.