Rwy'n meddwl bod dechrau gyda'r syniad o bartneriaeth strategol yn bendant yn ddechreuad gwell. Rydym, mewn meysydd eraill o bolisi cyhoeddus, yn edrych ar y manteision o bartneriaeth strategol, ond rwyf eisiau pwysleisio'r angen am annibyniaeth ddeallusol a'r gallu i feddwl yn greadigol. Mae'r rhain yn ganolog i sefydliadau treftadaeth, yn arbennig yr amgueddfa ac orielau cenedlaethol a'r llyfrgell genedlaethol. Rwy'n credu y bydd unrhyw brawf o'r modd y bydd y partneriaethau strategol hyn yn gweithio yn dod i lawr i hyn gan fod yn rhaid i’r sefydliadau hyn, yn anad dim, archwilio'r byd o syniadau yn llawn a sut y mae’r syniadau hynny yn cael eu cynrychioli. Weithiau, eu cenhadaeth—gadewch i ni wynebu hyn—yw herio barn gyffredin a herio dehongliadau sydd wedi dod yn ddatganiadau o ffydd bron. Gall hynny eu gwneud yn amhoblogaidd iawn gyda gwleidyddion. Ac mae'n rhaid i mi ddweud fy mod yn falch o glywed y Gweinidog yn dweud bod ymwneud rhy weithredol gan Weinidogion yn niweidiol, a dyna pam. Nid yw yn ddim byd yn ei erbyn ef neu yn wir unrhyw un o'i gydweithwyr; byddai hyn yn wir am y Llywodraeth Geidwadol gadarnaf y gallwn i ei dychmygu.

Rwyf newydd fod yn edrych ar blog yr amgueddfa genedlaethol am enghraifft o'r hyn yr wyf yn ei olygu, ac mae 'na ddarn rhagorol yno ar 'Cymru Yfory', sef yr arddangosfa y gwnaethant ei chynnal ym 1969 fel y digwyddiad swyddogol a gynhaliwyd ganddynt i ddathlu’r arwisgiad. Roedd yn ymwneud â myfyrdodau ar hynny, ond yn enwedig ar oes y gofod, Apollo 11, a’r holl brofiad gweledol a oedd yn cael ei newid gyda’r dyluniadau cyfoes hyn a beth bynnag. Mae lluniau gwych ar y safle blog hwnnw, yr wyf yn gobeithio y bydd pobl yn edrych arnynt.

Roedd hwn yn ddatblygiad rhyfeddol—y tro cyntaf i rywbeth gwirioneddol gyfoes ymddangos ym mhrif neuadd yr amgueddfa, ac roedd yn pwysleisio nad yw amgueddfeydd yn ymwneud â dehongli'r gorffennol yn unig. Gallaf ddychmygu, pe byddai’r sefydliad hwn wedi bodoli bryd hynny, y byddai rhai ohonom efallai wedi bod yn dweud, 'Beth yn y byd y mae’r amgueddfa yn ei wneud, pan ddylem fod yn marcio rhyfeddodau'r arwisgo mewn ffordd fwy traddodiadol?' Wyddoch chi, dathliadau ceramig, neu beth bynnag, o ddigwyddiadau brenhinol y gorffennol. Byddai gennyf lawer o amser ar gyfer y math hwnnw o arddangosfa os oes unrhyw un yn awyddus i’w chynnal, ond nid yw'n fater i ni i wneud y dewisiadau hynny. Mae angen i ni gael ein profi ac mae angen i ni gael ein herio.

A gaf i orffen drwy ddweud fod gwir angen am ragoriaeth ddeallusol yma, yn ogystal â'r pethau cadarn iawn yr ydych wedi’u dweud am yr angen am hygyrchedd? Oherwydd gall yr holl bobl elwa ar weld digwyddiadau sy'n ddehongliadau gwych a phrofi ein safbwyntiau. Ond mae'r amgueddfa a'r oriel genedlaethol, a’r llyfrgell, wedi bod yn allweddol wrth hyrwyddo enw da David Jones a Thomas Jones, ymysg eraill, yn yr ugeinfed ganrif—dau ffigur rhagorol a oedd wedi eu hanwybyddu ac sydd bellach yn eu cael eu hystyried yn aelodau aruthrol, mewn gwirionedd, o’r pantheon artistig creadigol. Mae 'na gofiant newydd o David Jones newydd ei gyhoeddi, sy'n cael ei adolygu yn 'The Economist ', er enghraifft, ac mae 'In Parenthesis' yn amlwg wedi ei ail-ddehongli gan Owen Sheers. Mae'r rhain yn gyflawniadau gwych, a gallai’r ddau ffigur hynny, heb y gwaith a wnaed gan ein sefydliadau treftadaeth, barhau i gael eu hanwybyddu, a hynny’n anhaeddiannol. Mae hynny ynddo'i hun yn gwneud gwaith gwych dros Gymru ac yn cyflwyno ein neges ac yn ein galluogi i ffynnu a mwynhau ein bywyd cenedlaethol yn llawn.