A gaf i ddiolch i David Melding am ei gyfraniad a dweud fy mod yn cytuno'n llwyr bod yn rhaid cael gonestrwydd deallusol, ac y dylai’r gonestrwydd hwnnw gael ei gynnal a'i ddiogelu? Dylai fod yna ryddid i herio, i fod yn aflonyddgar a hefyd i fod yn arloesol. Rwy’n credu mai’r Athro Dai Smith a ddywedodd mai swyddogaeth diwylliant a sefydliadau diwylliannol yw aflonyddu ar y sefydliad a'r status quo, ond yn yr un modd rwy'n credu weithiau fod angen i lywodraeth fod yn arloesol ac i herio hefyd. Dyna'r union beth yr ydym yn ei wneud. Rydym yn gwneud yn siŵr bod y rhai sydd ar hyn o bryd yn mwynhau'r rhyddid a'r annibyniaeth i weithredu yn greadigol, yn gyflym, yn ddeinamig yn parhau i wneud hynny heb fod yn warchodol.

A dweud y gwir, rwy’n gwneud yr hyn sydd y gwrthwyneb llwyr i'r hyn yr ydych yn ein rhybuddio ni i beidio â’i wneud, a byth i'w wneud, oherwydd rwy’n dweud wrth Cadw: 'Os gwelwch yn dda, byddwch yn rhydd. Byddwch yn rhydd o unrhyw fath o weithredu aneffeithlon sy’n digwydd ar hyn o bryd, neu unrhyw reolaeth gan Weinidog.' Wyddoch chi, mae'n eithaf rhyfeddol bod yn rhaid i drydariad gan Cadw gael ei gymeradwyo gennyf i yn yr oes sydd ohoni o gyfryngau cymdeithasol yn y fan a’r lle. Y cyfan y mae hynny’n ei wneud yw gwneud y system gyfan yn aneffeithlon ac yn aneffeithiol. Nid yw'n caniatáu iddynt ymateb yn gyflym, ac yn sicr nid yw hynny er fy lles i, nid yw hynny er lles y Llywodraeth, ac nid yw hynny er lles Cadw neu les Cymru. Felly, mewn gwirionedd, yr hyn yr wyf i'n ei wneud yw’r gwrthwyneb llwyr i’r hyn yr oedd y rhai oedd yn ofni’r broses hon yn ei awgrymu fy mod yn ei wneud. Yr hyn yr wyf yn ei wneud mewn gwirionedd yw rhoi, nid cymryd mwy o reolaeth, ac rwy'n gwneud hynny er mwyn sicrhau bod y sefydliadau eu hunain gyda’i gilydd yn gryfach.

Gwnaeth David Melding bwynt cryf iawn am weithgareddau presennol yr amgueddfa, a fy nghred i yw nad yw gonestrwydd deallusol ac apêl gynhwysol yn annibynnol oddi ar ei gilydd, a gyda'n gilydd—unwaith eto, gyda’n gilydd—gall y sefydliadau, rwy’n credu, ehangu'r ystod o bobl sy'n cael eu denu at eu gweithrediadau a’u gweithgareddau, er lles Cymru gyfan a phob un o'n cymunedau.

Bydd ein sefydliadau treftadaeth cenedlaethol yn chwarae rhan hanfodol wrth wella lles Cymru ac rwy’n gobeithio, trwy weithio gyda'n gilydd, y byddant yn elwa ar y gwaith y byddant yn ei wneud ar gyfer y wlad.