Part of the debate – Senedd Cymru am 3:48 pm ar 5 Ebrill 2017.
Diolch i Andrew R.T. Davies ac roeddwn yn cytuno ag ef ar bopeth nes iddo grybwyll cynghorwyr arbennig, gyda fy hanes fy hun yn hynny o beth. Ond mae’n bwynt teg. Mae’n rhywbeth y gellir ei archwilio o ran hynny. Rwy’n credu mai’r pwynt sylfaenol roeddech yn ei wneud, ac rwy’n cytuno’n llwyr, yw bod hon yn ffordd dda o agor y mater i’r cyhoedd ac i ddangos i’r cyhoedd sut y mae’r penodiadau hyn yn cael eu gwneud, pwy sy’n gyfrifol am beth, ac yn wir, i roi cyfle a blas iddynt o sut y bydd y gwaith craffu yn barhaus, am fod hyn yn digwydd cyn penodi—yn yr achos hwn, proses cyn penodi cadeirydd Awdurdod Cyllid Cymru. Rwy’n siŵr y bydd y Pwyllgor Cyllid—gan ei bod wedi cael ei chadarnhau fel cadeirydd bellach—yn ei chael hi’n ôl fel cadeirydd i graffu’n ffurfiol ar y gwaith y mae hi wedi’i gyflawni, y ffordd y mae Awdurdod Cyllid Cymru yn cael ei lywodraethu, ac wrth gwrs, eu cynllun corfforaethol a’u gwaith parhaus ar ran trethdalwyr Cymru. Felly, mae’n arwydd pwysig o sut rydym yn bwriadu gwneud y gwaith hwnnw pan fyddwn yn gwneud penodiad cyn penodi fel hyn.
Nid wyf yn credu—i fod yn deg, nid oedd yr Aelod yn awgrymu, ac nid wyf yn credu y dylem fabwysiadu’r agwedd fwy pleidiol tuag at rai o’r penodiadau hyn. Os edrychwch ar sut y mae penodiadau Trump yn cael eu gwneud ar hyn o bryd, mae’n tueddu i fod yn bleidiol iawn. Mae’n cynnwys y cyhoedd, fodd bynnag. Mae’n gyhoeddus ac mae’n ymgysylltu â phobl; nid oes amheuaeth am hynny. Ond rwy’n gobeithio, yn y sefydliad hwn o leiaf, y gallwn ddefnyddio’r hyn sydd gennym, sy’n un o’r pethau gorau sydd gan y sefydliad hwn, sef ein gwaith pwyllgor a’r gwaith trawsbleidiol a wnawn ar bwyllgorau a’r ffyrdd rydym yn gweithio gyda’n gilydd, i geisio archwilio a chraffu penodiadau’r Llywodraeth a gweithredoedd y Llywodraeth. Rwy’n credu mai dyna’r offeryn a ddefnyddiwn i wneud y gwrandawiadau cyn penodi cyhoeddus hyn mor llwyddiannus â phosibl.
Os oes gan unrhyw un ddiddordeb yn hyn, byddwn yn argymell yn gryf eu bod, mewn gwirionedd, yn gwylio fideo’r penodiad, oherwydd rwy’n credu ei fod yn adlewyrchiad llawer gwell o’r craffu a’r cwestiynu a wnaed na’r trawsgrifiad llafar o’r cwestiynau a ofynnwyd a’r cwestiynau a atebwyd, gan mai drwy gael rhywun ger bron pwyllgor, drwy edrych i’w llygaid, a gofyn cwestiynau iddynt, y byddwch yn ffurfio barn—gallai fod yn anghywir, gallai fod yn gywir, ond o leiaf rydych yn ffurfio barn—ynglŷn ag a oes ganddynt y lefel gywir o sgiliau ac a ydynt wedi dysgu rhywbeth o brofiad blaenorol y byddent yn gallu ei ddefnyddio yn hyn o beth.
Rwy’n credu bod cwestiwn Andrew R.T. Davies wedi rhoi cyfle i mi ddweud un peth hefyd er eglurder i bawb: mae gennym dair ffordd wahanol o wneud penodiadau sy’n cynnwys pwyllgorau ar hyn o bryd. Rwy’n credu ei bod yn bwysig dweud hynny. Felly, mae gennym apwyntiadau’r Cynulliad eu hunain: felly, bydd y Pwyllgor Cyllid, er enghraifft, maes o law, yn penodi Archwilydd Cyffredinol newydd i Gymru. Nid yw hwnnw’n benodiad Llywodraeth; mae’n benodiad Cynulliad drwy’r Pwyllgor Cyllid. Mae swydd yr ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus yn cael ei thrin mewn ffordd debyg.
Yna, fel y dywedodd yr Aelod, mae gennym benodiadau’r comisiynwyr, sy’n benodiadau Llywodraeth, ond gydag ymwneud y Cynulliad, ac mae cynrychiolwyr o wahanol bleidiau yn cael eu cynnwys yn y broses benodi. Ac yna mae gennym rywbeth newydd, a dyma’r tro cyntaf i ni wneud hyn, sef penodiad gan y Llywodraeth gyda gwrandawiad cyn penodi i’r Cynulliad, sy’n gallu rhoi barn y cyhoedd ar yr ymgeisydd a ffafrir gan Lywodraeth Cymru.
Rwy’n credu y bydd angen i ni gadw pob un o’r tair ffordd wrth symud ymlaen, oherwydd rydym angen y cymysgedd hwnnw o graffu. Mae ychydig yn ddryslyd weithiau, ond rwy’n credu y bydd angen i ni gadw’r cymysgedd hwnnw o graffu. Ond yr hyn sy’n bwysig iawn yw ei fod yn cael ei wneud yn gyhoeddus a bod pobl yn cael cyfle i weld ein bod yn arfer ein swyddogaeth ddemocrataidd fel senedd i ddwyn y rhai a benodir gan y Llywodraeth i gyfrif—ac efallai, ymhen amser, y bydd hynny’n cynnwys cynghorwyr arbennig.