Mae dadl heddiw yn nodi newid yn y ffocws o’r un ar yr economi sylfaenol ychydig wythnosau’n ôl, ond mae’n faes y mae’n rhaid i ni ei gael yr un mor gywir os ydym am saernïo economi Cymru ar gyfer y dyfodol. Yn fy nghyfraniad, hoffwn ganolbwyntio ar raddfa’r her y gallai awtomatiaeth ei chynrychioli, y cyfleoedd sydd gennym i ymateb i’r her hon, a’r sgiliau fydd eu hangen ar ein gweithlu i wneud hynny. Fel y mae’r cynnig yn ein hatgoffa, amcangyfrifir bod 700,000 o swyddi yng Nghymru mewn perygl o gael eu hawtomeiddio, ffigur sy’n ymddangos hyd yn oed yn fwy syfrdanol o’i osod yn erbyn y ffaith fod nifer y bobl mewn gwaith yng Nghymru ychydig dros 1.4 miliwn ym mis Rhagfyr 2016. Mae hyn yn golygu y gallai awtomatiaeth fygwth 1 o bob 2 swydd yng Nghymru.

Mae awtomatiaeth yn bendant yn taflu cysgod hir. Mae hyn yn arbennig o wir mewn perthynas â sectorau fel gweithgynhyrchu; mae 11.6 y cant o weithlu Cymru yn gweithio yn y sector hwn, nifer uwch nag yn Lloegr, yr Alban neu Ogledd Iwerddon. Mae nifer anghymesur o bobl y Cymoedd gogleddol yn cael eu cyflogi yn y diwydiant gweithgynhyrchu. Mae’n amlwg fod awtomatiaeth yn mowldio siâp unrhyw strategaeth ddiwydiannol yn y dyfodol. Mae erthygl gan academyddion o Sefydliad Technoleg Massachusetts a Phrifysgol Boston yn dweud efallai ein bod eisoes yn rhy hwyr. Gan nodi’r cynnydd bedair gwaith drosodd o robotiaid yng ngorllewin Ewrop a’r Unol Daleithiau dros gyfnod o 15 mlynedd, mae’r erthygl yn dweud bod awtomatiaeth eisoes wedi effeithio ar swyddi a chyflogau.

Eto i gyd yn ail, fel y mae’r cynnig yn cydnabod, yma yng Nghymru, mae gennym yr arbenigedd, y sgiliau a’r adnoddau i’n galluogi i arwain yn y diwydiannau hyn sy’n dod i’r amlwg. Mae’r Athro Klaus Schwab, sefydlydd Fforwm Economaidd y Byd, wedi awgrymu y bydd y modd y byddwn yn rheoli adnoddau naturiol yn fynegiant allweddol o’r pedwerydd chwyldro diwydiannol. Mewn dadl flaenorol, archwiliasom botensial yr economi las a ddarperir gan y dyfroedd o’n cwmpas, a siaradais am y cyfleoedd i economi Cymru sy’n gynhenid yn y sector ynni adnewyddadwy morol. Mae tystiolaeth y môr-lynnoedd llanw yn arbennig o argyhoeddiadol: chwe morlyn, a sawl un ohonynt o gwmpas arfordir Cymru, yn cynrychioli buddsoddiad o £40 biliwn, yn creu 6,500 o swyddi hirdymor, yn cynhyrchu bron i £3 biliwn o werth ychwanegol gros yn flynyddol; busnesau yng Nghymru, ac yn y Cymoedd gogleddol yn arbennig, yn elwa o gadwyn gyflenwi well.

Rwyf eisoes wedi sôn am bwysigrwydd gweithgynhyrchu fel cyflogwr yn y Cymoedd. Nid yw’n ormod o naid i weld bod hwn yn faes lle y gellid gwella cynhyrchiant, a gwaith, drwy ddysgu gwersi ar gyfer y dyfodol. Yn union fel y mae’n rhaid i’n dull gweithredu fod yn gyflym ac yn fwy ystwyth, efallai y bydd angen i gwmnïau llwyddiannus yn y pedwerydd chwyldro diwydiannol fod yn llai o faint ac yn fwy hyblyg. Nid yn unig y gallai cwmnïau weithredu’n agosach at eu sylfaen gwsmeriaid, er enghraifft, yma yng Nghymru, ond gallai gweithgynhyrchu ddod yn fwy cynaliadwy mewn gwledydd lle y mae cyflogau’n uchel.

Mae wedi’i ddweud na fydd llafur rhad yn rhad. Yn hytrach na llai o weithwyr, bydd cwmnïau angen yr hyn a ddisgrifiwyd fel gwahanol weithwyr, gyda sgiliau gwahanol. Dyma’r trydydd pwynt y carwn roi sylw iddo. Rwy’n falch fod addysg a sgiliau yn ganolog i’r strategaeth ‘Arloesi Cymru’ ddiwethaf. Rwy’n gobeithio y byddent yn cadw eu lle mewn unrhyw fersiwn newydd ar y ddogfen; yn benodol, y byddai dysgu oedolion ac uwchsgilio yn cael eu hystyried. Rydym yn gwybod bod y rhain yn allweddol i sicrhau nad yw awtomatiaeth yn arwain at golli swyddi.

Cefais drafodaeth ddefnyddiol gyda Colegau Cymru ddydd Llun am sgiliau a phrentisiaethau. Gallai fod yn gyfle gwych i gryfhau ein sector addysg bellach. Soniai’r strategaeth ‘Arloesi Cymru’ am integreiddio arloesi ym mhob agwedd ar y cwricwlwm. Rhaid i ni roi sgiliau ar gyfer y dyfodol i’n plant a’n pobl ifanc.

Hoffwn yn fyr gynnig fy llongyfarchiadau i Optimus Primate. Dyma dîm o fyfyrwyr blwyddyn 9 o Ysgol Gyfun Rhydywaun yn fy etholaeth, a enillodd Her Peirianwyr Yfory EEP Robotics yn ddiweddar. Maent wedi adeiladu, rhaglennu a rheoli robotiaid Lego. Hefyd, maent wedi datblygu eu hateb eu hunain i broblem wyddonol a osodwyd gan NASA a Lego Education. Dyma weithwyr y dyfodol, gweithwyr y pedwerydd chwyldro diwydiannol, ac mae’n galonogol gweld eu bod yn datblygu’r sgiliau y bydd eu hangen arnynt, ac yn gwneud hynny yn awr.

I gloi, hoffwn nodi mai’r hyn a nodweddai’r chwyldro diwydiannol cyntaf oedd y newidiadau economaidd-gymdeithasol sylweddol a chynnydd syfrdanol mewn tlodi. Rhaid inni sicrhau bod y gweithlu yng Nghymru ar hyn o bryd ac yn y dyfodol, fel disgyblion Ysgol Gyfun Rhydywaun, yn datblygu’r sgiliau angenrheidiol er mwyn llwyddo yn pedwerydd chwyldro diwydiannol.