9. 9. Dadl y Ceidwadwyr Cymreig: Awdurdodau Lleol

Part of the debate – Senedd Cymru am 6:00 pm ar 5 Ebrill 2017.

Danfonwch hysbysiad imi am ddadleuon fel hyn

Photo of Rhianon Passmore Rhianon Passmore Labour 6:00, 5 Ebrill 2017

(Cyfieithwyd)

Ers i mi gael fy ethol i Gynulliad Cenedlaethol Cymru, cefais fy nghalonogi wrth weld y gwerthfawrogiad cynyddol o’r lle hwn i’r rôl ganolog y mae llywodraeth leol yn ei chwarae ym mywyd cyhoeddus Cymru. Pan oeddwn yn gynghorydd am bron i dri thymor, nid oedd yn ymddangos bob amser fod y Siambr hon yn deall cymhlethdodau bywyd ar lawr gwlad mewn cyfnod o doriadau enfawr mewn gwariant cyhoeddus a achoswyd gan Lywodraeth Dorïaidd y DU.

Mae’n fraint fawr yn wir i wasanaethu fel cynghorydd sir neu gynghorydd cymuned. Mae gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl yn gyfrifoldeb sy’n ysbrydoli—yn wir, gall fod yn anodd rhoi’r gorau iddi, gan fy mod fel arfer yn eistedd drws nesaf at gynghorydd sir yn ystod pob Cyfarfod Llawn.

Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol, Mark Drakeford, i’w ganmol am newid y berthynas rhwng Llywodraeth Cymru ac awdurdodau lleol Cymru yn ddramatig. Mae pob perthynas iach yn seiliedig ar barch rhwng y ddwy ochr, y gallu i wrando ar ein gilydd a gweithio mewn partneriaeth, ond mae’r weledigaeth o bartneriaid darparu cadarn a chryf mewn llywodraeth leol yr un mor bwysig a theilwng heddiw a phob dydd, gan wneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau pobl a’r rhai mwyaf agored i niwed yn aml yn ein cymdeithas.

Llywydd, bedair wythnos i yfory, bydd pobl Cymru yn mynd i bleidleisio i ethol eu cynghorwyr lleol ar draws 22 awdurdod lleol Cymru. Felly, os gwnaiff fy nghyd-Aelodau Cynulliad faddau i mi am fod yn bleidiol, fel y gwyddoch, pe baech yn fy nhorri, byddwn yn gwaedu gwaed coch Llafur Cymru. Ond mae’n dal yn wir: yn storm caledi, a achoswyd gan y Llywodraeth Dorïaidd yn Llundain, mae cynghorau Llafur Cymru wedi parhau i ddarparu ar gyfer ein pobl, ac nid i’r ychydig breintiedig yn unig.

Yn fy etholaeth Cynulliad o fewn Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili, mae’r cyngor dan arweiniad Llafur Cymru wedi buddsoddi dros £210 miliwn yn safon ansawdd tai Cymru, gan ddarparu cartrefi gwirioneddol gynnes a diogel i filoedd o’r bobl leol sydd â’r angen mwyaf. Gadewch i mi ddefnyddio’r cyfle hwn i gofnodi fy ngwerthfawrogiad o wasanaeth ymroddedig arweinydd y cyngor, Keith Reynolds, a’i ragflaenydd, y cyn-gynghorydd Harry Andrews. Maent hwy a’u cydweithwyr Llafur ledled Cymru wedi gwneud popeth a allant i wella bywydau eu hetholwyr, hyd yn oed wrth i gyllidebau gael eu gwasgu fel nad oes modd eu hadnabod bellach o ganlyniad uniongyrchol i doriadau parhaus i grant bloc Cymru gan San Steffan. Er gwaethaf hyn, mae Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili wedi gwneud buddsoddiadau mwy nag erioed mewn gwasanaethau llyfrgell modern, gan ateb y galw gan ddinasyddion, gyda threth gyngor Llafur Cymru yng Nghymru yn dal i fod yn is nag o dan y Torïaid yn Lloegr—yn wir, yng Nghaerffili 1 y cant yn unig yw’r cynnydd yn y dreth gyngor eleni.

Ym maes addysg, ar draws llywodraeth leol, rydym wedi gweld sut y mae’r bartneriaeth rhwng Llywodraeth Lafur Cymru ac awdurdodau lleol Cymru wedi darparu adeiladau ysgol newydd ar draws Cymru drwy raglen ysgolion yr unfed ganrif ar hugain, ac nid oes yr un yn fwy godidog nag Ysgol Uwchradd Islwyn. Mae Cymru wedi gweld y canlyniadau TGAU gorau erioed ac rydym wedi cau’r bwlch â Lloegr, gyda’n disgyblion difreintiedig bellach yn dal i fyny â’u cyfoedion. Fel y cyfryw, rwy’n croesawu’n fawr y Papur Gwyn sy’n destun ymgynghoriad tan 11 Ebrill—canlyniad uniongyrchol trafodaethau rhwng Llywodraeth Cymru, awdurdodau lleol a rhanddeiliaid eraill—wedi’i gyd-ddatblygu a’i gydbenderfynu’n adeiladol ar gyfer dyfodol cadarn. Byddwn yn rhybuddio bod yn rhaid i Islwyn roi blaenoriaeth i wella cofrestru pleidleiswyr a’r ganran sy’n pleidleisio mewn etholiadau dros gynnig sy’n bachu’r penawdau i newid systemau pleidleisio ar gyfer etholiadau awdurdodau lleol.

Yn yr un modd, rwy’n falch o’n cyflawniad yng Nghymru mewn perthynas â gwasanaethau ailgylchu—targedau uchelgeisiol a osodwyd gan Lywodraeth Lafur Cymru ar gyfer llywodraeth leol sy’n gwneud gwahaniaeth go iawn. Heddiw yng Nghymru, diolch i lywodraeth leol atebol, rydym yn awr ar y trywydd iawn i fod y wlad sy’n ailgylchu fwyaf yn Ewrop, a gallwn fynd ymlaen ac ymlaen.

Ond mae pobl Cymru am weld eu safon byw yn gwella. Ar 4 Mai, yr unig ffordd i sicrhau llywodraeth leol gref ac effeithiol yw pleidleisio dros Lafur Cymru.