Wel, rwyf i’n meddwl bod llawer o'r pethau hynny yn digwydd, yn enwedig mewn ysgolion cynradd, ond hefyd mewn ysgolion uwchradd. Mae yna her unwaith eto am sut yr ydym yn ei normaleiddio a hefyd nad yw’r normaleiddio hwnnw’n rhywbeth sydd wedi’i gyfyngu i ysgol yn unig. Nid cyfrifoldeb gweithwyr addysg proffesiynol yn unig yw sicrhau bod plant a phobl ifanc yn gorfforol weithgar ac yn gorfforol llythrennog. Dyna ran o'r her sydd gennym, a dweud y gwir. Mae'n ymwneud ag ymgysylltiad y grŵp rhieni a gofalwyr a'n henghreifftiau cymunedol hefyd. Os na allwn ni gael y rhan honno’n iawn, a dweud y gwir, bydd gennym frwydr anodd. Felly, nid wyf yn meddwl bod gennym lawer o anghytundeb. Mae wir yn fater o sut yr ydym yn mynd o’r diagnosis a'r hyn yr hoffem ei wneud i gyflawni hynny’n ymarferol mewn gwirionedd.

Rwy’n cydnabod yr hyn a ddywedwch am achub pobl yn y dyfodol, ond rwy’n meddwl mai rhan o'n syniad yw y gallwn achub pobl yn eu 30au, 40au a’u 50au, naill ai drwy atal diabetes math 2, neu drwy ei reoli’n well, ac, a dweud y gwir, rwy’n mynd i gyfeirio’n nes ymlaen at lawer o dystiolaeth am y ffaith bod gweithgarwch corfforol yn creu manteision gwirioneddol naill ai o ran atal neu o ran rheoli’r cyflwr hwn, ac amryw o rai eraill, yn well.

Rwyf hefyd yn cydnabod y pwyntiau a gododd Julie Morgan am ddiabetes math 1. Rwy’n meddwl fy mod wedi cwrdd â Beth Baldwin gyda chi ac wedi cael trafodaeth gyda'i mab, Peter. Ac fel y dywedasoch yn gwbl gywir, mae'r cynllun cyflawni’n cydnabod bod angen gwella o ran canfod math 1 ac ymwybyddiaeth o’i symptomau. Ac rydym yn bwriadu ymgymryd â mesurau gyda fferyllfeydd cymunedol ynglŷn â’r rhan sydd ganddynt i'w chwarae mewn profion manteisgar. Byddwn yn ddiolchgar iawn pe gallech ysgrifennu ataf i roi manylion digwyddiad lansio’r ymgyrch ymwybyddiaeth y cyfeiriasoch ato.

Rwy’n meddwl am y cyfraniad a wnaeth Caroline, o UKIP, wrth gwrs, ac rwy'n falch bod ei chyfraniad yn cydnabod y gwelliant sydd wedi ei wneud, ynghyd â’r angen am fwy. Ond byddwn yn dweud eto, yn dawel ond yn glir, bod dysgu am ddeiet iach yn digwydd ym mhob un o'n hysgolion. Mae yna neges glir iawn, iawn, yn enwedig mewn ysgolion cynradd, y byddai unrhyw un ohonom sy’n ymweld ag ysgol gynradd yn ei hadnabod am fwyta'n iach. Mae'n mynd yn ôl at y pwynt hwn bod gwahanol fesurau’n cael eu defnyddio y tu allan i gatiau'r ysgol, sy’n gosod y patrwm ar gyfer yr hyn y mae pobl yn meddwl ac yn ystyried ei fod yn normal o ran bwyta'n iach a dysgu.

Wrth feddwl am gyfraniad diddorol iawn Nathan Gill, rwy’n ymwybodol o'r astudiaeth y gwnaethoch gyfeirio ati. Yr hyn y byddwn yn ei ddweud yw, yn ogystal ag ymwybyddiaeth o hynny, bod gennym eisoes y dystiolaeth fwyaf arwyddocaol o effaith ymddygiad iachach yng Nghymru, ac mae honno’n dod o Gymru, sef astudiaeth Caerffili. Mae’r garfan honno o bobl—mae'n gyfoeth anhygoel o wybodaeth am bwysigrwydd rheoli deiet, ymarfer corff, alcohol ac ysmygu, ac os na allwn ymdrin â’r pedair her ymddygiad fawr hynny—nid yn unig yn y maes hwn, ond mewn llawer o rai eraill—bydd gennym boblogaeth sy’n llai iach, bydd yn ddrutach i aros yn afiach yn hwy, bydd mwy o boen ac anghysur i'r bobl hynny, a bydd mwy o heriau economaidd hefyd. Mae hwn yn un o'r meysydd hynny lle’r ydym yn gweld hynny’n digwydd ac yn dod yn wir.

Felly, rwy’n fodlon parhau i ddweud bod angen i ni gyflawni’r newid ymddygiad hwnnw gyda'n dinasyddion—nid yw’n fater o bregethu neu geisio codi cywilydd ar bobl, ond gweithio ochr yn ochr â nhw i annog ac i gyflawni rhywfaint o’r newid hwnnw mewn gwirionedd, a'r holl fesurau ar gyfer gorfodi a gofynion, yn ogystal ag annog a grymuso dinasyddion hefyd, a’u cyfrifoldeb eu hunain. Felly, rwy’n fodlon ymrwymo i'r gwelliant parhaus yn y ffordd yr ydym yn ymdrin â thrin pobl sydd â diabetes a gofalu amdanynt, ac atal diabetes, yn ogystal â'r tryloywder yn ein cynnydd. Nid yw hwn yn fater pleidiol mewn cynifer o ffyrdd, fel y mae’r ddadl heddiw yn ei gydnabod, ond mae wir yn fater cenedlaethol o bwysigrwydd cenedlaethol i bawb ohonom.