Diolch am y gyfres honno o gwestiynau ychydig yn wahanol, a byddaf yn ceisio eu hateb yn ôl y gwahanol rannau y cawsant eu cyflwyno. Rwyf am ddechrau drwy ddweud fy mod, wrth gwrs, yn deall y diddordeb mawr a’r pryder cyhoeddus parhaus ynglŷn â’r digwyddiadau sy’n ymwneud â ward Tawel Fan, ac mae wedi bod yn anodd iawn ateb y galw dealladwy am gwblhau’r broses honno cyn gynted ag y bo modd, sy’n gwbl ddealladwy, gan y teuluoedd yr effeithiwyd arnynt a’r gymuned ehangach yng ngogledd Cymru a thu hwnt, a chael proses sy’n ddigon cadarn, gan mai’r hyn y bûm yn rhannol bryderus yn ei gylch o’r cychwyn, er gwaethaf fy awydd personol i weld hyn yn dod i ben yn gyflym, os nad oes gennych broses ddigon cadarn, eich bod o bosibl yn gwneud nid yn unig y gwasanaeth iechyd, ond y teuluoedd unigol, yn agored i sefyllfa hollol anfoddhaol lle y mae’r broses ei hun yn methu a lle nad ydych yn darparu’r math o gyfiawnder rwy’n ymwybodol fod pobl yn awyddus i’w weld. Ac rwy’n derbyn y ffaith a grybwyllwyd gennych mai’r peth pwysicaf yw canfod y gwir, ac yn wir, mae miloedd o ddogfennau gwahanol wedi cael eu hadolygu, ac oherwydd trylwyredd y gwaith a wnaed, cynhaliwyd ymchwiliadau pellach i feysydd a llwybrau y tu hwnt i nifer y bobl a nodwyd yn adroddiad Ockenden. A chredaf ei bod yn bwysig eich bod yn deall—cafwyd cryn drylwyredd yn yr hyn sydd bellach yn adolygiad gydag arolygiaeth annibynnol wirioneddol ddilys. Felly, nid yw’r bwrdd iechyd yn rheoli neu’n goruchwylio adolygiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol, felly ni ddylid camddeall bod y bwrdd iechyd, rywsut, yn mynd i ailddehongli neu newid canfyddiadau’r adolygiad gwirioneddol annibynnol hwn.

Nid wyf wedi gweld y llythyrau a gofnodwyd yn ôl yr hyn a ddeallaf, ond o ran yr her mewn perthynas â’r niwed a achoswyd a deall yr hyn a ddaw ar ôl hynny, bydd angen cwblhau sawl proses wahanol, ac ni fydd gan y Llywodraeth ran i’w chwarae ynddynt. Er enghraifft, y materion proffesiynol—cyfrifoldeb y cyrff proffesiynol fydd ymgymryd â hynny. Rydym yn disgwyl iddynt wneud eu gwaith. Rwy’n bryderus, fodd bynnag, ynglŷn â faint o amser y mae’n ei gymryd i gynnal achosion addasrwydd i ymarfer—nid mater gwleidyddol mo hwn; ond mater o bwys gwirioneddol ar draws y Siambr—ni waeth pa gorff proffesiynol y mae pobl yn atebol iddo ac yn gyfrifol amdano.

O ran erlyniadau, credaf ei bod yn bwysig iawn nad yw gwleidyddion Llywodraeth yn dechrau dweud ein bod yn disgwyl neu’n mynnu bod yr heddlu a Gwasanaeth Erlyn y Goron yn erlyn. Oherwydd lefel y diddordeb cyhoeddus yn hyn, rwy’n disgwyl i’r heddlu fod yn hollol ymwybodol y bydd angen iddynt adolygu’r ymchwiliad pan fydd yn adrodd yn ôl, ac y bydd angen iddynt ymateb a chyfeirio. A phan fydd yr adroddiad ar gael, ni welaf unrhyw reswm i mi beidio â gofyn i’r heddlu gadarnhau eu safbwynt, ond ni chredaf y byddai’n briodol i mi fynd ymhellach na hynny. Mae’r rheini’n benderfyniadau annibynnol ar gyfer yr heddlu a Gwasanaeth Erlyn y Goron ynglŷn â materion y credant y gallent, y dylent, ac y mae ganddynt ddyletswydd i’w hymchwilio a dod i gasgliadau yn eu cylch. Ond ar ddiwedd y broses hon, byddaf yn fwy na pharod i ofyn i’r heddlu a ydynt yn disgwyl y byddant yn rhoi unrhyw gamau pellach ar waith.

O ran y materion diwylliannol ehangach a nodwyd gennych, credaf fod hwn yn faes lle y dylai pobl edrych eto ar broses mesurau arbennig gyda rheoleiddwyr yn darparu’r arolygiaeth. Nid yw hyn yn ymwneud â gwleidydd Llywodraeth yn penderfynu, ‘Dyma rwy’n dymuno i’r casgliad fod’. Ac rwyf innau bob amser, fel Mark Drakeford o’m blaen, wedi ceisio bod yn glir iawn na fydd hyn yn digwydd er hwylustod gwleidydd Llywodraeth yn y rôl benodol hon. Dylai ymwneud â chyngor annibynnol gan reoleiddwyr ynglŷn â chynnydd a wnaed ac na wnaed drwy fesurau arbennig, ac ynglŷn ag a yw’r sefydliad yn cyrraedd y safon, ac a wnaed digon o gynnydd ym mhob un o’r meysydd. A chredaf mai gwasanaethau iechyd meddwl yw’r maes pryder mwyaf arwyddocaol a arweiniodd at wneud y bwrdd iechyd yn destun mesurau arbennig. Credaf fod y cyfarwyddwr newydd wedi gwneud cryn wahaniaeth, ond ceir dealltwriaeth fod her wirioneddol a sylweddol i’w hwynebu o ran ailgyflunio a gwella’r gwasanaeth hwnnw. Yr hyn a ddylai roi hyder i mi a’r Aelodau eraill yw nid yn unig y broses a ddilynwyd gyda rheoleiddwyr annibynnol, ond y ffaith eu bod yn cydnabod bod cynnydd gwirioneddol wedi’i wneud hyd yn hyn. Ond mae hyn yn ymwneud â’r cynnydd pellach sydd ei angen o hyd. Ac ni fyddwn yn esgus wrthych chi neu unrhyw ddinesydd arall sy’n pryderu ynglŷn â hyn fod y cynnydd yn esmwyth a rhwydd. Ond fe gawn adolygiad tryloyw priodol gan y rheoleiddwyr pan fyddant yn cynnal eu hadolygiad rheolaidd o’r mesurau arbennig, ac unwaith eto, byddaf yn ei gael a bydd ar gael i’r cyhoedd, fel yr adroddiadau blaenorol.