Part of the debate – Senedd Cymru am 5:27 pm ar 3 Mai 2017.
Rwy’n codi yn y ddadl hon i siarad am un mater penodol, ond un pwysig y mae eraill wedi cyfeirio ato. Mae cynnig UKIP yn datgan, ac rwy’n dyfynnu,
‘na ddylai coed aeddfed gael eu torri er mwyn adeiladu ffermydd solar’ ac rwy’n falch iawn yn bersonol eu bod y tro hwn wedi darganfod mandad amgylcheddol ac eco-enaid. Rwy’n croesawu hynny.
Ond Llywydd, mae’n amlwg, fel y gŵyr UKIP, na ddylid torri ein coed aeddfed a ddiogelir er mwyn adeiladu ffermydd solar. Byddai hyn yn amlwg yn dramgwydd yn erbyn amddiffyniadau rheoleiddio, ac mae’n hollol warthus fod 200 o goed aeddfed iawn yn fy etholaeth wedi cael eu cwympo’n anghyfreithlon ger y Coed Duon ym Mhwll Pen-y-fan. Mae’r weithred anghyfreithlon hon wedi cythruddo ein cymunedau ac amgylcheddwyr, a hynny’n gwbl briodol, a chasglwyd dros 1,000 o enwau ar ddeiseb eisoes. Rwy’n annog y rhai sy’n poeni am hyn i’w llofnodi. Yn wir, dywedodd Jim Hepburn, rheolwr coetir rheoleiddiol cenedlaethol Cyfoeth Naturiol Cymru yn y modd cryfaf posibl, a dyfynnaf:
‘Mae hwn yn achos difrifol a fydd yn cael effaith ofnadwy ar yr amgylchedd lleol a bydd pobl leol yn anhapus yn ei gylch.’
Rwyf wedi cyfarfod â’r awdurdod lleol a chyda Mr Hepburn yn y Cynulliad Cenedlaethol, ac rwyf hefyd wedi bod ar y safle i weld drosof fy hun y difrod ofnadwy a achoswyd gan gwympo’r coed hyn yn anghyfreithlon yn groes i bob caniatâd a rheoliad. Mae’n weithred anghyfreithlon. Ar hyn o bryd mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymchwilio i’r achos hwn o gwympo coed yn anghyfreithlon lle y cafodd dros 200 o goed ffawydd gwrychoedd aeddfed iawn eu torri’n anghyfreithlon. Mae’n drosedd, felly galwaf am roi’r camau cryfaf posibl ar waith i erlyn.
Fodd bynnag, mae’r un mor bwysig fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn cael ymchwilio’n llawn a chyflwyno eu canfyddiadau wedyn gyda’u hargymhellion ar gyfer dilyn camau gweithredu priodol. Mae pob parti difrifol yn gwybod bod angen trwydded ar gyfer camau gweithredu o’r math a welwyd wrth Bwll Pen-y-fan, ond mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn dweud nad oes yr un wedi’i rhoi. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd wedi’i gwneud yn gwbl glir y bydd, ac rwy’n dyfynnu,
‘yn gweithredu yn erbyn y rhai a fu’n gyfrifol’.
Felly, yn anffodus rwy’n darogan ei bod yn rhaid ei bod yn adeg etholiad; yn hytrach nag aros i Cyfoeth Naturiol Cymru gyflwyno adroddiad, mae David Rowlands wedi ymostwng i siarad gorchest a styntiau gwleidyddol, rhywbeth y mae ei blaid yn dda iawn am eu gwneud mewn gwirionedd. Mae David Rowlands wedi trefnu drôn, fel y gwelsom yn awr, i gofnodi’r olygfa hon o’r awyr ymhell ar ôl y digwyddiad—drôn—er bod ymchwiliad llawn ar y gweill o’r cyfryw dramgwydd a’i fod wedi’i gofnodi’n llawn.
Felly, efallai y byddai wedi bod yn ddoethach anfon y drôn i ddod o hyd i ymgeiswyr UKIP yn yr etholiadau lleol. O’r 1,254 o seddi cyngor sir yfory, ni fydd UKIP ond yn cyflwyno ymgeiswyr i ymladd 80 ohonynt. Ar wefan BBC Cymru ar 5 Ebrill, dyfynnwyd David Rowlands yn esbonio hyn drwy ddweud bod UKIP yn bwriadu penodi trefnydd rhanbarthol, ond ychwanegodd fod y newidiadau’n dal i gael eu hystyried a dyna pam nad oeddent mor drefnus ag y gallent fod ar gyfer etholiadau’r cyngor. Mae ‘heb gael eu hystyried’ ac ‘anhrefnus’ yn eiriau addas i ddisgrifio UKIP.
Na foed unrhyw amheuaeth y bydd y rhai sy’n gyfrifol am gwympo’r coed hyn yn anghyfreithlon yn cael eu canfod ac y bydd camau’n cael eu rhoi ar waith gan yr awdurdodau priodol. Ar ystad goetiroedd Llywodraeth Cymru, nid oes unrhyw goed aeddfed wedi’u clirio ar gyfer datblygu ffermydd solar, gan mai cwympo coed yn anghyfreithlon yw hyn. Mae angen i asiantaethau priodol wneud eu gwaith wrth Bwll Pen-y-fan, Islwyn yn awr. Rydym yn aros am yr adroddiad hwnnw ac am ganfyddiadau adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru.
Fi yw’r Aelod Cynulliad dros yr etholaeth a etholwyd yn uniongyrchol ac rwyf wedi gwneud yn glir fy awydd i weld y rhai sy’n gyfrifol yn cael eu henwi a’u cywilyddio a bod achos digolledu yn cael ei gynnal. Felly, ydw, rwy’n gadarn a phenderfynol ynglŷn ag erlyn y digwyddiadau hyn. Mae’n drosedd amgylcheddol ddifrifol iawn ac rwy’n edrych ymlaen at weithio’n ddefnyddiol i ddilyn trywydd adeiladol ymlaen.