Detholwyd y gwelliannau canlynol: gwelliant 1 yn enw Jane Hutt, a gwelliannau 2, 3, 4, 5, 6 a 7 yn enw Rhun ap Iorwerth. Os derbynnir gwelliant 1, bydd gwelliannau 2, 3, 4, 5, 6 a 7 yn cael eu dad-ddethol.

Yr eitem nesaf yw dadl Plaid Annibyniaeth y Deyrnas Gyfunol, ac rwy’n galw ar David Rowlands i wneud y cynnig. David Rowlands.

Cynnig NDM6297 David J. Rowlands

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn cyfarwyddo Llywodraeth Cymru i adolygu ei pholisïau cynhyrchu ynni a'i pholisi effaith amgylcheddol.

2. Yn nodi bod nod o gyflawni economi di-garbon yng Nghymru.

3. Yn credu:

a) mai cymunedau ddylai gael y gair olaf o ran cymeradwyo ffermydd solar yn eu hardal;

b) na ddylai coed aeddfed gael eu torri er mwyn adeiladu ffermydd solar; ac

c) y dylid cefnogi'r ffordd y mae adeiladau preswyl, y sector cyhoeddus a busnesau yn defnyddio llai o ynni, drwy:

i) annog gosod ffenestri gwydr triphlyg mewn adeiladau preswyl ac adeiladau eraill; a

ii) annog gosod boeleri sy'n rhad ar danwydd.

Cynigiwyd y cynnig.

Diolch, Llywydd. Mae gan Lywodraeth Cymru nod sy’n allanol ganmoladwy o leihau ôl troed carbon Cymru 80 y cant erbyn y flwyddyn 2050. Mae UKIP yn cytuno’n fras â’r amcan hwn; fodd bynnag, mae’n rhaid cwestiynu’r strategaethau y mae’n eu defnyddio i gyflawni’r amcanion hyn. Wrth wraidd y fenter ddi-garbon hon mae’r defnydd o’r hyn a elwir yn gynhyrchiant trydan glân. I raddau helaeth iawn, mae’n ymddangos bod hyn i gael ei gyflawni drwy ddefnyddio tyrbinau gwynt a phaneli solar.

A gaf fi—?

Wrth gwrs.

Diolch. Hoffwn ddiolch i David am ildio mor gynnar yn y ddadl, ond roeddwn i eisiau gwybod, ar ddechrau’r ddadl hon, ai safbwynt cenedlaethol UKIP o hyd yw diddymu Deddf Newid Hinsawdd 2008 yn gyfan gwbl a chael gwared ar dargedau datgarboneiddio. Oherwydd nid yw hynny yn ysbryd yr hyn rydych newydd ei ddweud, David.

Yn hollol. Nid ydyw, ond nid ydym yn dod o dan y chwip fel y mae’r holl bleidiau eraill, fel y gwyddoch, a gallwn gael ein polisïau ein hunain yn Llywodraeth Cymru os mai dyna y teimlwn sy’n rhaid i ni ei wneud—

Bobl bach.

[Yn parhau.]—fel chithau yn wir ar nifer o agweddau eraill pan fyddwch yn anghytuno â’ch Llywodraeth yn—. Na, mae’n ddrwg gennyf, Huw; rhaid i mi barhau gyda hyn. Rwyf yma i drafod sut yr awn ati i leihau carbon.

Rhagwelir y bydd y dull hwn o gynhyrchu ynni yn disodli pob ffurf ar gynhyrchiant tanwydd ffosil dros y blynyddoedd nesaf. Fodd bynnag, dyma ble y ceir y diffyg sylfaenol yng nghynllun Llywodraeth Cymru, oherwydd er mwyn cyflawni ei hamcanion, mae’n rhaid i’r Llywodraeth gydnabod y bydd angen cael toreth enfawr o ffermydd gwynt a gosodiadau solar ar draws cefn gwlad Cymru. Rhaid aberthu rhannau mawr o dirwedd syfrdanol o hardd Cymru er mwyn cyflawni’r amcan hwn sy’n wleidyddol i raddau helaeth, oherwydd mae’n rhaid inni gofio nad yw Cymru ond yn cynhyrchu 0.04 y cant o gyfanswm yr allbwn carbon deuocsid byd-eang.

Daeth y Dirprwy Lywydd i’r Gadair.

Er mwyn lliniaru yn erbyn effaith negyddol bosibl y gosodiadau hyn ar gefn gwlad, mae’n wir fod Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno cyfres o ganllawiau ar gyfer adrannau cynllunio llywodraeth leol. Ond mae un cymal yn y canllawiau hyn i’w weld yn hollbwysig os yw’r canllawiau hyn yn mynd i fod yn effeithiol. Mae’n dweud y dylai’r awdurdod cynllunio nodi a yw datblygiad yn cyfrannu at effaith gronnol sylweddol ar yr amgylchedd cyfagos. I raddau helaeth, golygfa o’r awyr yw’r fideo rydych ar fin ei weld o’r datblygiadau o amgylch pentref Man-moel, a oedd gynt yn wledig—anheddiad sy’n dod o dan awdurdod Cyngor Bwrdeistref Sirol Caerffili. Dangoswn y fideo, os gwelwch yn dda.

Dangoswyd cyflwyniad clyweledol. Mae’r cyflwyniad ar gael drwy ddilyn y linc hon:

Cyflwyniad clyweledol.

Credaf fod y fideo rydych newydd ei weld yn gofyn y cwestiwn: beth yn union y mae effaith gronnol sylweddol yn ei olygu os nad dyna yw’r araeau hyn o osodiadau? Mae arnaf ofn ei fod yn dangos nad yw deddfau cynllunio yn cynnig unrhyw ddiogelwch i breswylwyr neu gymunedau fel Man-moel, a bod unrhyw gymuned a phob cymuned yng Nghymru mewn perygl o gael eu gorchuddio gan brosiectau o’r fath. Yn ychwanegol at hyn, ceir llawer o agweddau eraill ar y datblygiad hwn sy’n creu amheuaeth a yw rheoliadau cynllunio presennol yn ddigonol o ran diogelu, nid yn unig Man-moel, ond unrhyw gymuned debyg.

Dros gyfnod y Nadolig eleni, ac er mawr arswyd i’r gymuned leol, cafodd 200 o goed—80 ohonynt yn goed derw a ffawydd aeddfed, a phob un wedi cymryd o gwmpas oddeutu 50 i 100 mlynedd i gyrraedd aeddfedrwydd llawn—eu torri’n anghyfreithlon. Gwnaed hyn, mae’n ymddangos, er mwyn hwyluso’r gwaith o osod yr aráe solar a’i helpu i ddal yr haul. Yn hytrach na cheisio canfod ac erlyn y troseddwyr, ymateb cyngor Caerffili i’r weithred warthus hon oedd ymgynghori â chwmni datblygu lle y cytunwyd i blannu coed ifanc newydd yn lle’r coed. Mae’n siŵr ei fod yn gysur mawr i drigolion Man-moel a’r ardal gyfagos mai 100 mlynedd neu fwy yn unig sy’n rhaid iddynt aros i gael eu hamgylchedd wedi’i adfer—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Wrth gwrs.

Diolch i’r Aelod am ildio. Fel un o drigolion y gymuned leol fy hun, roeddwn yn ddig iawn ynglŷn â’r cwympo coed anghyfreithlon sydd wedi digwydd ac mae ymchwiliad ar y gweill. Ond onid yw’n credu bod y ffaith ei fod yn anghyfreithlon yn dangos nad y gyfraith yw’r broblem; yr hyn a wnawn pan fydd y gyfraith yn cael ei thorri yw’r broblem, ac nid yw’n dderbyniol gwneud dim mwy na phlannu coed ifanc yn lle coed derw a ffawydd 150 a 200 oed? Dylai fod canlyniadau i ddatblygwyr yr honnir eu bod yn cyflawni gweithredoedd anghyfreithlon fel hyn.

Cytunaf yn llwyr â Steffan ar y mater hwnnw, yn hollol.

Mae’n ymddangos nad rheoliadau amgylcheddol yn unig sy’n methu cynnig unrhyw ddiogelwch rhag datblygiadau o’r fath; nid yw’r rhai sy’n ymwneud ag effeithiau ar fywyd gwyllt ac archaeoleg yn y cyffiniau yn ogystal â chyfleusterau hamdden awyr agored yn gwneud hynny chwaith. Rydym yn deall mai astudiaeth undydd frysiog ar yr effaith ar y cynefin bywyd gwyllt yn yr ardal a wnaed a’i bod wedi dod i’r casgliad—am syndod—na fyddai unrhyw effaith sylweddol ar fywyd gwyllt lleol. Hyn, er bod yr ardal leol yn safle bridio ar gyfer rhywogaethau mewn perygl fel yr ehedydd. Unwaith eto, mae codi tyrbin gwynt yn agos at safle a alwyd gan arbenigwr archaeolegol yn un ‘o ddiddordeb arwyddocaol’ yn dangos nad oes llawer o ddiogelwch pan fydd y prosiectau hyn yn cael eu hystyried. Gallwn ychwanegu at y drychineb amgylcheddol hon y ffaith fod y tyrbinau gwynt a’r araeau solar o fewn llathenni i amwynder lleol a safle o harddwch Pwll Pen-y-fan. Nid oes rhyfedd felly fod trigolion Man-moel ac Oakdale gerllaw yn credu bod yna agwedd ‘gwnaiff unrhyw beth y tro’ tuag at y datblygiadau hyn.

Os gellir difetha amgylchedd drwy gwympo coed yn anghyfreithlon, os oes modd anwybyddu cynefin bywyd gwyllt, os gellir diystyru safleoedd o ddiddordeb archeolegol ac os nad oes unrhyw arwyddocâd i amwynderau awyr agored lleol, mae’n dangos ymagwedd orllewin gwyllt tuag at reolaeth gynllunio lle y caiff prosiectau o’r maint hwn eu hystyried. Pa bris sy’n rhaid i bobl Cymru ei dalu am ddileu ein hôl troed carbon yn y ffordd hon, sydd, gadewch i ni atgoffa ein hunain eto, yn 0.04 y cant yn unig o’r cyfanswm byd-eang?

Diolch yn fawr iawn. Rwyf wedi dethol y saith gwelliant i’r cynnig. Os derbynnir gwelliant 1, caiff gwelliannau 2, 3, 4, 5, 6 a 7 eu dad-ddethol. Galwaf ar Jane Hutt i gynnig gwelliant 1 a gyflwynwyd yn ei henw, yn ffurfiol.

Gwelliant 1—Jane Hutt

Dileu popeth a rhoi yn ei le:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru:

1. Yn nodi strategaeth bolisi Llywodraeth Cymru ar ynni sef Ynni Cymru.

2. Yn nodi’r targed deddfwriaethol o leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr yng Nghymru o leiaf 80 y cant erbyn 2050.

3. Yn cydnabod y ffaith bod y system gynllunio’n creu cyfleoedd i warchod tirwedd unigryw Cymru a hefyd yn hyrwyddo cyfleoedd i gynhyrchu ynni adnewyddadwy.

Cynigiwyd gwelliant 1.

Yn ffurfiol.

Diolch. Galwaf yn awr ar Simon Thomas i gynnig gwelliannau 2, 3, 4, 5, 6 a 7 a gyflwynwyd yn enw Rhun ap Iorwerth.

Gwelliant 2—Rhun ap Iorwerth

Cynnwys ar ddiwedd pwynt 1:

'gyda'r nod o sicrhau 40 y cant o ostyngiad mewn allyriadau carbon erbyn 2020, gostyngiad o 80 y cant mewn allyriadau carbon erbyn 2050 ac economi ddi-garbon.'

Gwelliant 3—Rhun ap Iorwerth

Dileu pwynt 2.

Gwelliant 4—Rhun ap Iorwerth

Yn is-bwynt 3(a) dileu 'mai cymunedau ddylai gael y gair olaf' a rhoi yn ei le 'y dylai cymunedau gael mynegi barn'.

Gwelliant 5—Rhun ap Iorwerth

Cynnwys ar ddiwedd is-bwynt 3(a):

'drwy strwythurau democrataidd lleol a chenedlaethol ar gyfer gwneud penderfyniadau, ar sail egwyddorion Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015.'

Gwelliant 6—Rhun ap Iorwerth

Dileu is-bwynt 3(b).

Gwelliant 7—Rhun ap Iorwerth

Dileu is-bwynt 3(c) a rhoi yn ei le:

'y dylid cefnogi'r ffordd y mae adeiladau preswyl, y sector cyhoeddus a busnesau yn defnyddio llai o ynni, gyda rheoliadau adeiladu cryfach ar gyfer adeiladau newydd i fod bron yn ddi-ynni a thrwy raglen ôl-ffitio ar raddfa fawr ar gyfer cartrefi preswyl presennol.'

Cynigiwyd gwelliannau 2, 3, 4, 5, 6 a 7.

Rwy’n gwneud hynny, Dirprwy Lywydd. Ac er fy mod bob amser wrth fy modd yn trafod ynni yn y Cynulliad gan y credaf mai un o’r pethau pwysicaf y gallwn ei wneud fel cenedl yw mapio ein dyfodol ynni a charbon isel, rhaid i mi ddweud nad wyf yn credu gair o’r hyn y mae UKIP yn ei ddweud ar ynni. Nid wyf yn credu eu bod yn gweithio tuag at ddyfodol carbon isel neu ddyfodol di-garbon o gwbl. Mae’r unig Aelod UKIP a ddywedodd unrhyw beth a oedd yn agos at fod yn wyddonol ar hyn wedi gadael y grŵp ac wedi ymuno hanner ffordd rhwng y Ceidwadwyr a’r rhai nad ydynt yn Geidwadwyr, a chawsant eu gadael â phobl nad ydynt, yn syml iawn, yn credu mewn gwyddoniaeth. David Rowlands, sydd newydd amddiffyn ei amgylchedd lleol yn angerddol, ond nad yw ond yn siarad—pan soniodd ddiwethaf am ynni, cyfeiriodd at stori yn y ‘New York Times’ yn yr 1920au am y tywydd yn Efrog Newydd fel ffordd o gyfiawnhau’r hyn sy’n digwydd gyda newid yn yr hinsawdd. Felly, gadewch i ni gofnodi hyn: mae newid yn yr hinsawdd yn digwydd, mae’n effeithio ar ein hamgylchedd, mae’n effeithio ar rywogaethau prin, bydd yn dinistrio amgylchedd Cymru os na wnawn rywbeth yn ei gylch, a’r dasg yw gwneud rhywbeth am y peth mewn ffordd sy’n gyfrifol amdanom ein hunain fel cenedl, yn gyfrifol yn fyd-eang—nid yw’r ffaith mai ychydig bach o allyriadau carbon deuocsid a gynhyrchwn rywsut yn ein hesgusodi rhag chwarae rhan fyd-eang lawn fel cenedl fodern dechnolegol, a allai, gyda llaw, os gwnawn hynny’n iawn, fod ar flaen y gad o ran creu swyddi o hyn hefyd.

Nid wyf am amddiffyn unrhyw beth sy’n torri coed ffawydd aeddfed yn anghyfreithlon, ac fel y mae Steffan Lewis eisoes wedi nodi, mae honno eisoes yn weithred anghyfreithlon a dylai fod canlyniadau i hynny. Ond mae gwrthdaro gwirioneddol yma—

David J. Rowlands a gododd—

Fe orffennaf y pwynt, os caf, ac fe ildiaf wedyn.

Mae gwrthdaro go iawn yma. Rydym wedi clywed drwy’r dydd gan UKIP heddiw, gan ein bod wedi bod yn trafod awdurdodau lleol, fod yn rhaid cael refferenda lleol, rhaid i bobl leol benderfynu, ac yna maent yn cyflwyno cynnig i’r Cynulliad sy’n dweud na allwch adeiladu unrhyw baneli solar o gwbl os yw’n golygu torri coeden aeddfed. Wel, nid yw hynny’n caniatáu penderfyniadau lleol mewn gwirionedd, ac mae ein gwelliannau’n dweud yn glir iawn fod gennym yng Nghymru gyfres o Ddeddfau—Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol, y gwn fod Steffan Lewis yn hoff iawn ohoni, ond yn bwysicach, Deddf yr amgylchedd—sy’n rhoi cyd-destun lle y gall penderfyniadau lleol a chymunedau lleol ddod i gasgliad ar lefel genedlaethol a’u rhoi ar waith ar lefel leol. Nawr, rwy’n meddwl bod cynigydd y cynnig yn dymuno ymyrryd.

Ie, iawn. Yn gyntaf oll, yn amlwg, byrdwn y ddadl hon yw bod gorddatblygu’n digwydd mewn ardal benodol. Sylwais ar rywbeth y dywedwch eich bod yn ei ffafrio cymaint ym Mhlaid Cymru, eich bod am edrych ar ôl yr amgylchedd ac yn y blaen, ond nodaf eich bod am hepgor 3, is-adran a), sef na ddylem fod yn dinoethi ein coedwigoedd er mwyn adeiladu’r rhain—rydych am hepgor hwnnw.

Rydym yn ei hepgor oherwydd ein bod yn rhoi rhywbeth llawer gwell i mewn. Dyna yw gwelliant. Yr hyn rydym yn ei roi i mewn sy’n llawer gwell yw’r cyfeiriad at Ddeddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol a Deddf yr amgylchedd, am mai dyna’r cysyniad cyfreithiol sy’n sail i’n dull datblygu cymunedol a datblygu cenedl gyfan. Nid oes unrhyw bwynt creu gorchmynion ar gyfer coed unigol a chwyno am hynny os nad ydych yn edrych ar y darlun mawr—os caf ei roi fel hyn, ni allwch weld y goedwig am fod y coed yn y ffordd.

Mae David Rowlands, yn y gorffennol, wedi dadlau; rwyf wedi ei glywed yn dadlau—ni wnaeth hynny heddiw, mae’n ddrwg gennyf ddweud, ond mae wedi dadlau dros fôr-lynnoedd llanw. Rwy’n cefnogi symud ymlaen gyda’r morlyn llanw ym mae Abertawe yn frwd iawn. Rwy’n credu y dylai hynny fod yn nodwedd o’r etholiad cyffredinol hwn yng Nghymru, ac rwy’n credu nad yw unrhyw blaid nad yw’n ymrwymo i symud ymlaen gyda’r morlyn llanw yn haeddu pleidlais pobl yng Nghymru. Ond gadewch i ni feddwl beth fydd y morlyn llanw ym mae Abertawe. Byddai’n brosiect braenaru; dyna y mae adroddiad Hendry yn ei ddweud yn glir iawn. Byddai wedyn yn arwain at forlyn llanw arall yng Nghaerdydd ac o bosibl, at drydydd cynllun yn aber Afon Hafren. Datblygiad cronnus yw hynny ac mae angen ei drin yn ofalus iawn, wrth gwrs. Ond pam fod ffermydd gwynt bob amser yn cael eu clustnodi fel datblygiadau cronnus drwg, a bod ychydig baneli solar bob amser yn ddrwg fel datblygiadau cronnus ac eto gallwn edrych ar ddwy orsaf ynni niwclear newydd, a rywsut, nid yw un ar bob pen i Gymru yn ddatblygu cronnus? Rwy’n credu bod angen rhywfaint o realiti yma.

Mae Plaid Cymru’n glir iawn, ac mae ein gwelliannau’n nodi’n glir iawn fod gennym lwybr y gallwn ei ddilyn sy’n mynd â ni, yn gyntaf oll, tuag at hunangynhaliaeth o ran trydan a gynhyrchir drwy ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2035 ac yn ail, tuag at ddyfodol di-garbon. Nid wyf yn credu bod gwelliannau’r Llywodraeth i’r ddadl hon yn ddigon uchelgeisiol. Fe’u cefnogaf cyn belled ag y maent yn mynd, ond rwyf am ein gweld yn mynd ymhellach, ac mae hynny’n golygu bod yn rhaid i ni gael cynllun clir iawn sy’n ein galluogi i dorri allyriadau 40 y cant erbyn 2020 a’r toriad o 80 cant y mae’r Llywodraeth yn cyfeirio ato erbyn 2050. I gyflawni hynny, mae’n rhaid inni ei wneud hefyd gyda chyfiawnder cymdeithasol yn ganolog iddo, ac i Blaid Cymru, mae hynny hefyd yn golygu sefydlu ein cwmni ynni ein hunain yng Nghymru sy’n ein galluogi i greu cyfle ar gyfer cynhyrchu gwasgaredig, datblygiadau grid unigol, mwy o sylw i dlodi tanwydd a gweld mwy o fudd i bobl Caerffili, neu ble bynnag y mae ganddynt ddatblygiad ynni ar garreg eu drws—sy’n dwyn manteision uniongyrchol i’r gymuned honno. Dyma yw hanes Cymru: datblygwyd y pyllau glo gennym, a datblygwyd ein diwydiant mewn ffordd a chwalodd ein cymunedau’n llwyr. Wrth wynebu her newid yn yr hinsawdd, rhaid inni sicrhau nad ydym yn ailadrodd camgymeriadau’r gorffennol, ond mae’n rhaid inni, ar yr un pryd, sicrhau hefyd nad yw ynni Cymru yn y gorffennol yn llesteirio ein hateb o ran datblygu ynni.

Rwy’n falch iawn o siarad yn y ddadl hon, ac yn croesawu’r ddadl hefyd, rhaid i mi ddweud, ac rwy’n mynd i geisio ymateb i rannau penodol o’r cynnig ger ein bron, ond cyn i mi ddechrau, rwy’n meddwl fy mod wedi clywed—. Ac rwy’n deall bod hon yn ddadl ar gynnig UKIP, ac rwy’n tybio, fel cynnig UKIP, ei fod yn cynrychioli polisi UKIP. Os wyf yn aneglur, rwy’n hapus i dderbyn ymyriad, ond rwy’n tybio bellach mai polisi UKIP Cymru yw cefnogi datgarboneiddio. Ac rwy’n gweld Neil yn ysgwyd ei ben yn egnïol. Os yw hynny’n wir, yna am beth ar y ddaear y mae’r cynnig hwn yn sôn? Oherwydd mae’n dweud ei fod

‘Yn nodi bod nod o gyflawni economi di-garbon yng Nghymru.’

A, ‘nodi’. Nid ‘croesawu’, nid ‘cefnogi’, nid ‘annog’; mae’n ‘nodi’. Yn groes i ysbryd yr hyn a glywsom yn sylwadau agoriadol David—y byddwn yn eu croesawu os mai dyna oedd polisi UKIP i’w weld yn ei awgrymu—mae’n ‘nodi’. Mae’n amlwg ei fod wedi’i lunio’n ofalus iawn yno. Nid yw’n croesawu, ond mewn gwirionedd, polisi’r blaid o hyd yw ei bod yn gwrthwynebu datgarboneiddio. Ac rwy’n edrych i weld a yw arweinydd y blaid yn nodio. Iawn, ac mae’n galw am ddiddymu Deddf Newid yn yr Hinsawdd 2008 a gyflwynwyd gan Lafur. Iawn, felly rwy’n meddwl fy mod yn glir ynglŷn â hynny yn awr.

Mae’n dweud yn fan hyn,

‘mai cymunedau ddylai gael y gair olaf o ran cymeradwyo ffermydd solar’

Yn bendant, fe ddylent gael mynegi barn, heb os nac oni bai, a dylent gael mynegi’r farn honno yn rhan o’r broses gynllunio gwlad a thref. Dylent gael mynegi’r farn honno yng nghyd-destun Deddf yr amgylchedd, a Deddf llesiant cenedlaethau’r dyfodol yn ogystal. Dylent gael mynegi barn, ac mewn gwirionedd, hoffwn eu gweld yn cael mwy o lais, nid yn lleiaf mewn perchnogaeth gymunedol hefyd ar brosiectau ynni adnewyddadwy, boed yn ynni gwynt neu ynni solar, ac rwy’n credu bod mwy i’w wneud ar hynny.

Mae’n sôn yn y cynnig na ddylid torri coed aeddfed er mwyn adeiladu ffermydd solar. Rwy’n cytuno. Yn ddelfrydol, dylid osgoi hynny, ac yn benodol, nid yn unig coed aeddfed, ond dylid osgoi coetiroedd hynafol—coetiroedd hen iawn—a dylai fod canlyniadau i gwympo coed yn anghyfreithlon wrth gwrs. Ond rhaid i hyn fod yng nghyd-destun y broses o wneud penderfyniadau’n lleol hefyd, a rhaid i’r cymunedau lleol hynny gael mynegi barn o fewn y broses honno. Ond rwy’n sylwi nad yw’n ymwneud yn unig â—. Er bod rhif 1 yn dweud ei fod

‘Yn cyfarwyddo Llywodraeth Cymru i adolygu ei pholisïau cynhyrchu ynni’, mae’n ymwneud â mwy na chynhyrchu ynni. Yn wir, mae’n sôn am foeleri sy’n rhad ar danwydd, gosod ffenestri gwydr triphlyg, a’r cyfan y byddwn yn ei ddweud yw: mae’r rhain yn bethau teilwng i edrych arnynt, ond mae’n bell o fod yn unrhyw beth tebyg i restr siopa gywir ar gyfer yr hyn y dylid ei wneud o ran mesurau ôl-osod sy’n arbed ynni. A’r hyn rydym ei angen yw osgoi’r math hwnnw o ddewis rhai, a oedd yn un o wendidau mawr y Fargen Werdd mewn gwirionedd, rhaglen fawr flaenllaw’r Fargen Werdd yn y DU, lle roedd gennym werthwyr, i bob pwrpas, yn mynd i mewn i dai ac yn dweud, ‘Fe wnaf y peth hwn i chi; fe wnaf y peth arall i chi’, nid yr hyn sy’n iawn ar gyfer yr eiddo a gweithio drwyddo mewn gwirionedd o ran yr hyn a fyddai’n rhoi’r budd mwyaf am yr allbwn lleiaf. Felly, mae yna rai syniadau da, ond nid yw’n ddigon helaeth.

Nawr, yn y gwelliant a gyflwynwyd, gwelliant Rhif 1, gan fy nghyfaill, yr Aelod Cynulliad dros Fro Morgannwg, mae’n nodi strategaeth polisi ynni Llywodraeth Cymru, Ynni Cymru, y byddai David, rwy’n tybio, yn hoffi’i gweld yn cael ei hadolygu. Rwy’n credu y caiff ei hadolygu, gan ei bod wedi bod yno ers ychydig o flynyddoedd bellach. Bydd yn cael ei hadolygu, a bydd yn cael ei hadolygu, rwy’n tybio, yn unol â pholisi ynni craffach i Gymru a gyflwynwyd gan y Pwyllgor Newid Hinsawdd, Amgylchedd a Materion Gwledig rhagflaenol. Ac felly y dylai fod, oherwydd o fewn hynny, soniai am leoleiddio cynhyrchu ynni. Soniai am fwy o ymwneud a pherchnogaeth y gymuned ar gynhyrchiant ynni. Felly, ar ryw adeg, bydd y strategaeth yn cael ei hadolygu, ond ni chaiff ei hadolygu er mwyn cefnu ar dargedau datgarboneiddio neu er mwyn cefnu ar ynni adnewyddadwy. A rhai o’r ffynonellau ynni adnewyddadwy y mae UKIP yn eu gwrthwynebu, wrth gwrs, yw’r ffynonellau ynni adnewyddadwy mwyaf costeffeithiol hefyd. Ac mae’n nodi’r targed sydd gennym ar gyfer allyriadau nwyon tŷ gwydr yng Nghymru—gostyngiad o 80 y cant fan lleiaf erbyn 2050—ac rydym yn gwybod bod yn rhaid i ni wneud mwy. Canlyniad cytundeb Paris yw mai dyna ble’r ydym yn awr; mewn gwirionedd, mae’n rhaid i ni fynd ymhellach ac mae’n rhaid i ni ei godi bob blwyddyn wrth inni symud ymlaen.

Felly, yn groes i’r hyn y deallaf yw safbwynt UKIP, mae angen i ni wneud mwy, symud yn gyflymach, a gwneud hynny ar frys. Fel y mae’r pwyllgor newid hinsawdd wedi dweud, mae yna frys enbyd bellach i fynd ymhellach. Mae hynny’n golygu bod angen inni roi hwb go iawn i effeithlonrwydd ynni—drwy ôl-osod—ac rwyf wedi dadlau o’r blaen y dylai fod yn rhan o seilwaith cenedlaethol, ac rwy’n credu bod y Llywodraeth yn gwrando ar hynny yma yng Nghymru. Mae angen i ni godi safonau effeithlonrwydd ynni mewn cartrefi newydd a chymaint mwy hefyd. Mae llawer mwy y gallwn ei wneud. Felly, croesawaf y ddadl hon heddiw, ond cynnig rhannol yn unig ydyw fel y mae wedi’i strwythuro. Byddaf yn cefnogi gwelliant Llywodraeth Cymru ac yn eu hannog ar yr un pryd i fod hyd yn oed yn fwy uchelgeisiol. Ni yw’r blaid a gyflwynodd Ddeddf Newid yn yr Hinsawdd 2008. Gallwn wneud rhagor eto yma yng Nghymru. 

Rwy’n falch o daflu ychydig o oleuni ar bethau sydd wedi cael eu dweud eisoes yn y ddadl hon heddiw. Nid oeddwn am i’r ddadl hon gael ei throi’n ddadl am gynhesu byd-eang ynddi ei hun. Roedd i fod i ymwneud â sut rydych yn ymateb i hynny, waeth beth y credwch sy’n digwydd yn y byd yn ehangach. Ond fe ddywedaf hyn mewn ymateb i rywbeth a ddywedodd Simon Thomas yn gynharach: os edrychwn yn unig ar y ffeithiau a wyddom, yn hytrach nag amcanestyniadau damcaniaethol, cododd y tymheredd 0.5 gradd rhwng 1975 a 1998. Ni fu fawr ddim newid yn y tymheredd byd-eang ers 1998. Ac eto, roedd y newid rhwng 1975 a 1998 yn llai nag a ddigwyddodd rhwng 1910 a 1940, cyn i neb synied am theorïau cynhesu byd-eang, ac yn y blynyddoedd pan oedd allyriadau carbon yn llawer uwch nag y maent heddiw. Felly, mae’r ddadl ymhell o fod ar ben ynglŷn â sail wyddonol y dadleuon hyn—

A wnaiff yr Aelod ildio?

Wel, byddai’n well gennyf beidio am fy mod eisiau datblygu’r ddadl hon ar bwynt arall, a bydd digon o gyfleoedd eraill, rwy’n siŵr, i ni i ddadlau am y pwynt hwn. Ond ni waeth beth y mae neb yn ei gredu sy’n digwydd gyda newid yn yr hinsawdd, ein dadl yw bod y costau a osodwyd gan y Ddeddf Newid yn yr Hinsawdd yn anghymesur o uchel i’r wlad hon eu talu yng nghyd-destun yr hyn sy’n digwydd yng ngweddill y byd. Nawr, ysgrifennwyd ein polisi ar gynhesu byd-eang gan Mark Reckless. Ef a ysgrifennodd y maniffesto a roesom gerbron wrth inni sefyll etholiad fis Mai diwethaf. Felly, nid wyf yn gwybod a ydym yn mynd i weld tröedigaeth Ddamascaidd y prynhawn yma, ond arhoswn i weld. Ond yr holl bwynt yw—[Torri ar draws.] Wel, gall yr Aelod anrhydeddus wneud ei araith yn y man. Gan mai pedair munud yn unig sydd gennym, rwyf eisiau gwneud—[Torri ar draws.] Rwyf eisiau gwneud [Anghlywadwy.]—y pwynt syml fod y wlad hon, ac rwy’n golygu Cymru yn benodol, yn talu pris anghymesur am y polisïau sy’n cael eu gorfodi arnom.

Nid 0.5 y cant o allyriadau byd-eang y mae Cymru yn eu cynhyrchu mewn gwirionedd, ond 0.05 y cant o allyriadau byd-eang o garbon deuocsid. Mae’r Deyrnas Unedig, gyda’i gilydd, yn cynhyrchu tua 1.16 y cant. Mae Tsieina’n cynhyrchu 30 y cant; yr Unol Daleithiau 15 y cant; India 7 y cant. Ymhell o’r hyn roedd Huw Irranca-Davies yn ei ddweud am gytundebau byd i leihau allyriadau carbon, mae Tsieina ac India yn argymell cynnydd enfawr yn eu hallbwn carbon deuocsid dros y 30 mlynedd nesaf. Mae Tsieina’n mynd i ddyblu faint o garbon deuocsid sy’n cael ei allyrru, ac mae India’n mynd i dreblu’r hyn y maent yn ei allyrru ar hyn o bryd oherwydd bod eu heconomïau’n mynd i dyfu, ac o dan gytundeb hinsawdd Paris, ceir cymal eithrio penodol ar eu cyfer i ganiatáu hynny. Felly, er bod hwn yn rhwymo mewn cyfraith, mae’r hyn sy’n rhwymo mewn cyfraith yn caniatáu iddynt gynyddu eu hallyriadau byd-eang lawer gwaith yn fwy na’r hyn y byddem yn ei arbed pe baem yn dileu economi Prydain gyfan. [Torri ar draws.] Rwyf am roi un dyfyniad, ac fe ildiaf i Rhianon Passmore wedyn. Mae erthygl 4.7 yng nghytundeb Paris yn dweud:

Bydd y graddau y bydd gwledydd sy’n datblygu yn gweithredu eu hymrwymiadau’n effeithiol o dan y Confensiwn... yn ystyried yn llawn mai datblygu economaidd a chymdeithasol a dileu tlodi yw prif flaenoriaethau’r gwledydd sy’n datblygu a hynny’n gwbl briodol hefyd. Wrth gwrs, os yw’r gwledydd hyn, sy’n aml iawn yn enbyd o dlawd, yn mynd i ddatblygu, mae’n anochel eu bod yn mynd i gynyddu allyriadau carbon deuocsid. Wrth i boblogaeth y byd ehangu, mae hynny’n rhwym o gynhyrchu’r effaith hon. Ildiaf i’r Aelod.

Diolch yn fawr iawn. Ymyriad bach yn unig rwy’n meddwl: o ran y gwrthdaro a’r dryswch ymddangosiadol a geir yn eich polisi ar ddatgarboneiddio, a allwch egluro a yw UKIP o blaid ffracio ac ai dyna yw polisi eich plaid yng Nghymru?

Yn bersonol, nid oes gennyf wrthwynebiad i ffracio mewn egwyddor. Mae’n ffordd garbon isel o gynhyrchu pŵer mewn gwirionedd. Ond wrth gwrs, ceir ofnau mewn cymunedau lleol am y tarfu a achosir, a rhaid i’r rheini gael eu hystyried yn llawn yn yr un modd ag yr ydym yn ei ddweud yn y cynnig hwn am wrthwynebiad pobl mewn cymunedau fel Man-moel—ardal rwy’n ei hadnabod, oherwydd yn fy mhlentyndod cynnar roedd fy neiniau a fy nheidiau’n byw gerllaw ac roeddwn yn byw gyda hwy. Mae’r araeau helaeth hyn o baneli solar—fe’u gwelwn ar hyd a lled y wlad wrth i ni deithio o amgylch ar draffyrdd—maent yn egino fel y cnwd mwyaf proffidiol y gall ffermwyr ei dyfu.

Cawsom ddadl gan Blaid Cymru heb fod yn hir yn ôl am beilonau a llinellau pŵer yn cael eu claddu o dan y ddaear, a gwneuthum y pwynt fod gwrthddweud, onid oes, rhwng eu polisi ar beilonau a llinellau pŵer ar y naill law, polisi rydym ni yn UKIP yn ei gefnogi’n llawn—ac eto nid ydynt yn poeni am anharddu bryniau canolbarth Cymru a mannau eraill â fforestydd mawr o felinau gwynt. Felly, yr hyn rwy’n ei awgrymu yma yw bod gofyn i ni dalu pris enfawr am y nesaf peth i ddim gostyngiad yn lefelau allyriadau byd-eang o garbon deuocsid. Hyd yn oed yn asesiad o gostau’r Ddeddf newid yn yr hinsawdd yn 2008, nodwyd mai £720 biliwn oedd y gost—gwariant chwe blynedd ar y gwasanaeth iechyd gwladol. Ac felly, mae disgwyl gostyngiad o 80 y cant mewn allyriadau carbon erbyn 2050 yn mynd i osod cost enfawr ar y tlawd a’r difreintiedig yn enwedig mewn gwledydd fel Cymru—ac rydym yn un o rannau tlotaf Gorllewin Ewrop. Felly, ar y sail honno’n unig y dywedwn nad yw’r polisi hwn er budd pobl Cymru.

Fel llawer o Aelodau Cynulliad heddiw, rwy’n meddwl fy mod yn gweld safbwynt UKIP yma yn un braidd yn rhyfedd. Mae’n rhyw fath o gymysgedd o lasganmol ac ystumio’r darlun braidd yn ddramatig. Ni allant gytuno’n hollol a yw cyfraniad Cymru i allyriadau yn 0.04 y cant, neu’n 0.005 y cant. Ond wrth gwrs, y broblem go iawn yw bod ein hallyriadau’n uwch na chyfartaledd y DU oherwydd ein diwydiant dur. Maent yn uwch na’r cyfartaledd Ewropeaidd, ac wrth gwrs, mae’n rhaid i ni wneud ein rhan yma fel rhan o ymateb rhyngwladol cydgysylltiedig rydym i gyd wedi ymrwymo iddo. Rydym yn gwneud ein rhan, gan ddisgwyl i’n partneriaid ar draws y byd wneud eu rhan. Ond yn amlwg, nid dyma yw ymagwedd UKIP. Ac mae’n rhaid i mi ddweud bod y carbon sydd wedi mynd i mewn i’r atmosffer ers yr ail ryfel byd a’r oes olew, ac mae’n rhaid dweud, drwy ledaeniad ffyniant economaidd yn sgil globaleiddio, yn llawer mwy helaeth nag yn y cyfnod rhwng 1910 a 1940. Felly, wyddoch chi, rwy’n meddwl bod angen i ni lynu at rai ffeithiau go gadarn.

Ond wyddoch chi, mae yna gwestiwn yn codi yma—sy’n bwysig—ynglŷn ag effaith weledol unrhyw ddatblygiad newydd ar ein hamgylchedd. Ond rhaid i mi ddweud, wyddoch chi, mae oes diwydiant trwm o ran yr anffurfio a greodd honno yn llawer iawn mwy na’r hyn sydd gennym yn awr gyda ffynonellau ynni adnewyddadwy. Nid yw hynny’n golygu y dylem fod yn ddiofal ynglŷn â ble y cânt eu lleoli ac na ddylem ystyried eu heffaith ar yr amgylchedd.

David, a wnewch chi ildio ar hynny? Diolch i chi am ildio. Nodaf hefyd—ac rwy’n edrych ar Neil hefyd am eglurhad ar hyn, yn weledol o bosibl, wrth iddo nodio neu ysgwyd ei ben—ond fy nealltwriaeth hefyd yw mai polisi cenedlaethol UKIP ar gyfer y DU yw cefnogi glo fel rhan o’r ateb yn y dyfodol. Ac mae gennyf ddiddordeb gwirioneddol, yn y gwrthwynebiad a geir i ynni gwynt ac ynni solar, o ran pa byllau yn fy etholaeth a fydd yn cael eu hailagor. Pwll glo Coegnant neu lofa Wyndham yng nghanol Maesteg? Pa rai? Neu pa weithfeydd glo brig sy’n mynd i gael eu hagor neu eu hymestyn yn fy etholaeth? Oherwydd os yw glo yn rhan o’r ateb, dyna sy’n mynd i ddigwydd.

Rwy’n cytuno â’r pwynt y mae’r Aelod yn ei wneud o ran yr effaith debygol wirioneddol enfawr ar yr amgylchedd yn sgil dychwelyd at lo.

Mae’n bwysig fod gennym gonsensws cyffredinol yn y Cynulliad hwn—un y mae Llywodraeth Cymru, rwy’n falch o ddweud, wedi’i roi ar waith o safbwynt polisi cyhoeddus—i ddatblygu economi carbon isel. Dyma’r peth iawn i’w wneud, ac nid ydym eisiau neges gymysg.

Wyddoch chi, mae’n debyg mai Cymru oedd economi ynni fwyaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Mewn sawl ffordd, rydym yn dal i dalu’r pris am hynny oherwydd ystod gul iawn ein sylfaen economaidd. Ond mae gennym gyfle yn awr i fod yn arweinydd byd o ran cael technolegau adnewyddadwy yn lle hynny sy’n mynd â ni oddi wrth y seilwaith enfawr a chanoli ffurfiau ynni sy’n seiliedig ar garbon tuag at gynnig grymuso cymunedau lleol pan fyddant yn cymryd rhan yn briodol. Dyna’r neges y dylem ei chyfleu—ei fod yn llwybr at leoliaeth a grymuso o ran datblygu economïau lleol.

Mae’n rhaid i mi ddweud bod yna rai pethau sy’n cael eu hawgrymu, fan lleiaf, yng nghynnig diffygiol UKIP yr ydym yn cytuno â hwy. Rydym yn credu mewn lleoliaeth a’r hawl, yn y rhan fwyaf o achosion, i awdurdodau lleol wneud penderfyniadau sy’n effeithio ar eu cymunedau lleol, a phethau nad ydynt yn gorlifo i faterion sy’n amlwg yn genedlaethol. Rwy’n credu mai’r awdurdod lleol a ddylai arwain mewn materion felly, ac yma mae’n rhaid i mi ddweud bod Llywodraeth Cymru wedi symud i’r cyfeiriad arall i’r un a welwn yn Lloegr yn awr o ran gallu awdurdodau lleol yma i ymdrin â cheisiadau ynni. Yn Lloegr mae ganddynt lawer mwy o gyfle i ymdrin â chynlluniau hyd at 50 MW ond yma, hyd at 10 MW yw’r terfyn, ac nid yw hwnnw’n ddatblygiad da yn ein barn ni.

Mae’n rhaid i mi ddweud hefyd fod angen i ni ddiffinio beth yw coetir aeddfed. Nid wyf eisiau mynd yn rhy bedantig, ond byddai’r geiriad presennol yn cynnwys coetir masnachol yn fy marn i. Coedwig pinwydd aeddfed sy’n cael ei ffermio—yn y geiriad presennol, ni châi hynny ei ganiatáu. Fodd bynnag, mae yna bwynt sylfaenol, sy’n rhywbeth rwyf am ei bwysleisio, sef na ddylid cael gwared ar goetiroedd hynafol yn arbennig, a chredaf fod hynny’n bwysig iawn, mewn gwirionedd, ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.

Mae yna un neu ddau o bethau eraill. Nid yw canmol y defnydd o ffenestri gwydr triphlyg mewn ffordd mor ysgubol—mae rhai wedi argymell gofal yn y maes hwn, er ei fod yn ddefnyddiol mewn llawer o achosion. Nid yw’r Ymddiriedolaeth Arbed Ynni yn arddel y math o safbwynt y mae UKIP yn ei argymell y prynhawn yma.

Ond rwy’n credu ei bod yn bwysig inni weld y cyfleoedd i Gymru yma. Os caf orffen ar bwynt rwy’n cytuno ag UKIP yn ei gylch, fod cynnwys cymunedau lleol yn bwysig, ond rydym am i hynny olygu cymryd rhan lawn a phriodol ac wedi’i grymuso, ac efallai nad mynd ar drywydd rhai storïau penodol yw’r ffordd i symud ymlaen.

Rwy’n codi yn y ddadl hon i siarad am un mater penodol, ond un pwysig y mae eraill wedi cyfeirio ato. Mae cynnig UKIP yn datgan, ac rwy’n dyfynnu,

‘na ddylai coed aeddfed gael eu torri er mwyn adeiladu ffermydd solar’ ac rwy’n falch iawn yn bersonol eu bod y tro hwn wedi darganfod mandad amgylcheddol ac eco-enaid. Rwy’n croesawu hynny.

Ond Llywydd, mae’n amlwg, fel y gŵyr UKIP, na ddylid torri ein coed aeddfed a ddiogelir er mwyn adeiladu ffermydd solar. Byddai hyn yn amlwg yn dramgwydd yn erbyn amddiffyniadau rheoleiddio, ac mae’n hollol warthus fod 200 o goed aeddfed iawn yn fy etholaeth wedi cael eu cwympo’n anghyfreithlon ger y Coed Duon ym Mhwll Pen-y-fan. Mae’r weithred anghyfreithlon hon wedi cythruddo ein cymunedau ac amgylcheddwyr, a hynny’n gwbl briodol, a chasglwyd dros 1,000 o enwau ar ddeiseb eisoes. Rwy’n annog y rhai sy’n poeni am hyn i’w llofnodi. Yn wir, dywedodd Jim Hepburn, rheolwr coetir rheoleiddiol cenedlaethol Cyfoeth Naturiol Cymru yn y modd cryfaf posibl, a dyfynnaf:

‘Mae hwn yn achos difrifol a fydd yn cael effaith ofnadwy ar yr amgylchedd lleol a bydd pobl leol yn anhapus yn ei gylch.’

Rwyf wedi cyfarfod â’r awdurdod lleol a chyda Mr Hepburn yn y Cynulliad Cenedlaethol, ac rwyf hefyd wedi bod ar y safle i weld drosof fy hun y difrod ofnadwy a achoswyd gan gwympo’r coed hyn yn anghyfreithlon yn groes i bob caniatâd a rheoliad. Mae’n weithred anghyfreithlon. Ar hyn o bryd mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn ymchwilio i’r achos hwn o gwympo coed yn anghyfreithlon lle y cafodd dros 200 o goed ffawydd gwrychoedd aeddfed iawn eu torri’n anghyfreithlon. Mae’n drosedd, felly galwaf am roi’r camau cryfaf posibl ar waith i erlyn.

Fodd bynnag, mae’r un mor bwysig fod Cyfoeth Naturiol Cymru yn cael ymchwilio’n llawn a chyflwyno eu canfyddiadau wedyn gyda’u hargymhellion ar gyfer dilyn camau gweithredu priodol. Mae pob parti difrifol yn gwybod bod angen trwydded ar gyfer camau gweithredu o’r math a welwyd wrth Bwll Pen-y-fan, ond mae Cyfoeth Naturiol Cymru yn dweud nad oes yr un wedi’i rhoi. Mae Cyfoeth Naturiol Cymru hefyd wedi’i gwneud yn gwbl glir y bydd, ac rwy’n dyfynnu,

‘yn gweithredu yn erbyn y rhai a fu’n gyfrifol’.

Felly, yn anffodus rwy’n darogan ei bod yn rhaid ei bod yn adeg etholiad; yn hytrach nag aros i Cyfoeth Naturiol Cymru gyflwyno adroddiad, mae David Rowlands wedi ymostwng i siarad gorchest a styntiau gwleidyddol, rhywbeth y mae ei blaid yn dda iawn am eu gwneud mewn gwirionedd. Mae David Rowlands wedi trefnu drôn, fel y gwelsom yn awr, i gofnodi’r olygfa hon o’r awyr ymhell ar ôl y digwyddiad—drôn—er bod ymchwiliad llawn ar y gweill o’r cyfryw dramgwydd a’i fod wedi’i gofnodi’n llawn.

Felly, efallai y byddai wedi bod yn ddoethach anfon y drôn i ddod o hyd i ymgeiswyr UKIP yn yr etholiadau lleol. O’r 1,254 o seddi cyngor sir yfory, ni fydd UKIP ond yn cyflwyno ymgeiswyr i ymladd 80 ohonynt. Ar wefan BBC Cymru ar 5 Ebrill, dyfynnwyd David Rowlands yn esbonio hyn drwy ddweud bod UKIP yn bwriadu penodi trefnydd rhanbarthol, ond ychwanegodd fod y newidiadau’n dal i gael eu hystyried a dyna pam nad oeddent mor drefnus ag y gallent fod ar gyfer etholiadau’r cyngor. Mae ‘heb gael eu hystyried’ ac ‘anhrefnus’ yn eiriau addas i ddisgrifio UKIP.

Na foed unrhyw amheuaeth y bydd y rhai sy’n gyfrifol am gwympo’r coed hyn yn anghyfreithlon yn cael eu canfod ac y bydd camau’n cael eu rhoi ar waith gan yr awdurdodau priodol. Ar ystad goetiroedd Llywodraeth Cymru, nid oes unrhyw goed aeddfed wedi’u clirio ar gyfer datblygu ffermydd solar, gan mai cwympo coed yn anghyfreithlon yw hyn. Mae angen i asiantaethau priodol wneud eu gwaith wrth Bwll Pen-y-fan, Islwyn yn awr. Rydym yn aros am yr adroddiad hwnnw ac am ganfyddiadau adroddiad Cyfoeth Naturiol Cymru.

Fi yw’r Aelod Cynulliad dros yr etholaeth a etholwyd yn uniongyrchol ac rwyf wedi gwneud yn glir fy awydd i weld y rhai sy’n gyfrifol yn cael eu henwi a’u cywilyddio a bod achos digolledu yn cael ei gynnal. Felly, ydw, rwy’n gadarn a phenderfynol ynglŷn ag erlyn y digwyddiadau hyn. Mae’n drosedd amgylcheddol ddifrifol iawn ac rwy’n edrych ymlaen at weithio’n ddefnyddiol i ddilyn trywydd adeiladol ymlaen.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf yn awr ar arweinydd y tŷ, Jane Hutt, i ymateb.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau yn y ddadl heddiw. Fis Rhagfyr diwethaf, rhoddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ddatganiad yn nodi ei blaenoriaethau ar gyfer dyfodol ynni yng Nghymru. Eglurodd sut roedd y Llywodraeth hon wedi ymrwymo i uchelgeisiau a nodir yn ein dogfen bolisi ynni, ‘Ynni Cymru’. Amlinellodd hefyd ei thair blaenoriaeth ar gyfer tymor y Cynulliad hwn: cynyddu defnydd effeithlon o ynni yng Nghymru, lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwydd ffosil, a mynd ati i reoli’r newid i economi carbon isel.

Nid yw’r blaenoriaethau wedi newid. Mae defnydd effeithlon o ynni yn allweddol i’n dull o ddatgarboneiddio a bydd yn nodwedd gref yn ein cynllun i gyflawni ein targedau carbon. Mae’r trawsnewid i economi carbon isel yn creu cyfleoedd yn ymwneud â thwf glân, swyddi o ansawdd a manteision yn y farchnad fyd-eang. Mae hefyd yn creu manteision ehangach ar gyfer lleoedd gwell i fyw a gweithio, gydag aer a dŵr glân a gwell canlyniadau iechyd.

Mae Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 yn rhoi deddfwriaeth ar waith i alluogi adnoddau Cymru i gael eu rheoli mewn ffordd fwy rhagweithiol, cynaliadwy a chydgysylltiedig. Mae’n cydnabod rôl hanfodol adnoddau naturiol a’u manteision i les a ffyniant Cymru. Mae’n gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i sicrhau bod ein hallyriadau net o leiaf 80 y cant yn is erbyn 2050 na’r llinell sylfaen a osodwyd yn y ddeddfwriaeth. Mae’r Ddeddf yn gosod y fframwaith statudol ar gyfer cyflawni’r nod hirdymor hwn drwy dargedau interim a chyllidebau carbon rhwng nawr a 2050. Bydd y targedau a’r cyllidebau interim hyn yn ein galluogi i ganolbwyntio camau gweithredu, adolygu cynnydd a sicrhau ein bod ar y trywydd iawn i gyflawni ein hamcanion.

Mewn ymateb i ddadl Plaid Cymru fis Rhagfyr diwethaf, esboniodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig sut y mae ein nod i gyrraedd targed o 80 y cant o ostyngiad erbyn 2050 yn unol â rhwymedigaethau ehangach y DU a’r UE. Eglurodd hefyd sut y mae Cymru, ynghyd â’r DU, yn rhan o grŵp arweiniol o wledydd sy’n rhoi camau deddfwriaethol ar waith i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.

Yn ymarferol, mae Llywodraeth Cymru yn chwarae ei rhan. Mae 100 y cant o’r ynni a brynir gan y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn ynni adnewyddadwy ar gyfer ei bartneriaid sector cyhoeddus, gyda thua 50 y cant yn dod o ffynonellau Cymreig, a’i nod yw cynyddu hyn i 100 y cant.

O ran y gefnogaeth a rown, byddwn yn parhau i ddatblygu ein sylfaen sgiliau yma yng Nghymru drwy gefnogaeth ymarferol ac ariannol. Rydym wedi cefnogi prosiectau effeithlonrwydd ynni drwy ein cynllun diogelu’r amgylchedd, sydd wedi helpu busnesau carbon drud-ar-garbon i leihau eu patrymau defnyddio ynni. Un o’r busnesau hynny yw Celsa Manufacturing UK, gwneuthurwr cynnyrch dur atgyfnerthu mwyaf y DU.

Mae angen cymysgedd o wahanol dechnolegau a maint, o’r raddfa gymunedol i brosiectau mawr. Mae gennym gyfleoedd i gyflawni prosiectau sylweddol, fel y nododd Simon Thomas, megis morlyn llanw arfaethedig bae Abertawe. Dylem geisio defnyddio adnoddau naturiol Cymru i ddatgarboneiddio ein cyflenwad trydan am y gost isaf, gan ysgogi buddsoddiad sylweddol ym musnesau a chymunedau Cymru ar yr un pryd. Eisoes, ynni gwynt ar y tir a systemau solar ffotofoltäig solar yw’r ffurf isaf ei chost ar ynni adnewyddadwy ar raddfa fawr, ac mae ar y trywydd iawn i fod yn hyfyw’n fasnachol heb gymhorthdal o fewn ychydig flynyddoedd yn unig. Drwy fuddsoddi yn y technolegau hyn, gallwn gyfyngu ar yr effaith ar filiau ynni o gynhyrchiant newydd. Yn wir, daw bron 70 y cant o ynni adnewyddadwy Cymru o wynt, a daw dros 10 y cant o systemau solar ffotofoltäig. Yn ddiweddar, dyfarnwyd cyllid o £4.5 miliwn gennym i Gyngor Sir Fynwy drwy ein cronfa twf gwyrdd ar gyfer fferm solar Oak Grove yn y Crug. Gallai’r prosiect gynhyrchu digon o drydan i bweru tua 1,400 o gartrefi, arbed dros 2,000 tunnell y flwyddyn o garbon deuocsid a chynhyrchu incwm o dros £0.5 miliwn i’r awdurdod lleol.

Mae tariff cyflenwi trydan Llywodraeth y DU yn rhoi cymhelliant go iawn i unigolion, cymunedau a busnesau elwa o ffynonellau ynni adnewyddadwy. Fodd bynnag, mae’r gostyngiad yn y tariffau’n golygu bod prosiectau newydd bellach yn pentyrru ar y safleoedd gorau’n unig. Felly, rydym yn edrych i weld sut y gallwn ddefnyddio ein grym prynu sector cyhoeddus i leihau risgiau buddsoddi ac ysgogi prosiectau newydd. Rydym yn cefnogi datblygiad tair fferm wynt ar y tir ar ystad Llywodraeth Cymru ym Mhen y Cymoedd, Gorllewin Coedwig Brechfa a choedwig Clocaenog, ac un o amcanion allweddol y datblygiadau hyn yw na fydd unrhyw golled net i goetiroedd o ganlyniad i ddatblygiad, a chyflawnir hyn drwy gynlluniau digolledu.

Fel y mae Simon Thomas a Huw Irranca-Davies wedi datgan heddiw yn y ddadl hon, mae ein cyfundrefnau cynllunio ar gyfer y prosiectau hyn yn darparu cyfleoedd i ddiogelu ein tirwedd unigryw yma yng Nghymru yn ogystal â hyrwyddo cyfleoedd ar gyfer cynhyrchu ynni adnewyddadwy. Mae’r gost o glirio yn debygol o olygu na fyddai coetiroedd aeddfed yn economaidd ar gyfer systemau solar ffotofoltäig. Yn wir, fel y mae Rhianon Passmore wedi dweud heddiw, nid oes unrhyw goetiroedd aeddfed wedi cael eu clirio ar gyfer datblygu ffermydd solar, yn sicr mewn perthynas ag ystad goetiroedd Llywodraeth Cymru, a byddai’r broses gynllunio annibynnol yn pennu senario o’r fath. O ran Deddf Cynllunio (Cymru) 2015 a Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, caiff hyn ei gydnabod ac rydym yn cefnogi gwelliant 5. Mae’n gosod y fframwaith ar gyfer y broses o ymgynghori ar gynlluniau statudol, sy’n rhoi cyfle i aelodau o’r cyhoedd gyflwyno eu barn ar unrhyw brosiect ynni adnewyddadwy arfaethedig.

O ran y defnydd o ynni yn ein cartrefi ac mewn adeiladau eraill, rydym yn cryfhau ein rheoliadau adeiladu drwy ein hadolygiad arfaethedig o ran L eleni, yn ogystal â’n polisïau effeithlonrwydd ynni. Rydym eisoes yn gweithredu rhaglen ôl-osod ar raddfa fawr mewn cartrefi preswyl drwy ein rhaglenni Cartrefi Cynnes, Arbed a Nyth.

Yn ei datganiad ynni, nododd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ein hymrwymiad i annog y defnydd o dechnolegau carbon isel er mwyn ein helpu i newid i economi carbon isel.

O ran y gwelliannau, byddwn yn derbyn gwelliannau 3, 4, 5, 6 a 7, ond ni allwn dderbyn gwelliant 2, oherwydd ein bod yn ymgysylltu â rhanddeiliaid dros yr haf i lywio’r broses o ddatblygu targedau i gyflawni’r amcanion pwysig hyn ac yn amlwg, byddwn yn ymgysylltu â’r Aelodau ynglŷn â’r datblygiadau hynny.

Ond y pwynt olaf a wnaeth Neil Hamilton—ac efallai y gwnaiff ymhelaethu arno, neu David Rowlands wrth ymateb i’r ddadl hon—am y dystiolaeth wyddonol ar newid yn yr hinsawdd. Gadewch i ni wneud hyn yn glir iawn: mae newid yn yr hinsawdd yn digwydd ac mae’n hynod o debygol mai allyriadau nwyon tŷ gwydr wedi’u hachosi gan bobl yw’r prif achos. Y Panel Rhynglywodraethol ar Newid yn yr Hinsawdd yw’r corff rhyngwladol arweiniol ar gyfer asesu newid yn yr hinsawdd, a dyma un o’r prosesau a welodd fwyaf o adolygu gan gymheiriaid yn y byd gwyddonol. Mae dylanwad dynol ar y system hinsawdd yn glir, ac mae allyriadau anthropogenig diweddar o nwyon tŷ gwydr ar y lefel uchaf erioed, ac rwy’n falch ein bod wedi cael cyfle i wneud hynny’n glir hefyd. [Torri ar draws.] Ie, gallwn wrando mwy arno o’r cyrion mewn munud, rwy’n siŵr, ond fel y dywedodd David Melding, gadewch i ni hefyd gydnabod pwysigrwydd gweithredu rhyngwladol. Mae Cymru a Llywodraethau gwladwriaethol a rhanbarthol eraill wedi gwneud ymrwymiad i fesurau lliniaru uchelgeisiol yn y memorandwm dealltwriaeth ar arweinyddiaeth hinsawdd fyd-eang is-genedlaethol, sy’n cynnwys 33 o wledydd a chwe chyfandir, ac sydd gyda’i gilydd yn cynrychioli mwy na $27.5 triliwn mewn cynnyrch domestig gros, sy’n cyfateb i 37 y cant o’r economi fyd-eang. Rydym yn falch yng Nghymru ein bod yn gweithio gyda phartneriaid rhyngwladol drwy rwydweithiau fel y Grŵp Hinsawdd i godi proffil y rôl bwysig y gallwn ei chwarae ac y gellir ei chwarae gan Lywodraethau gwladwriaethol a rhanbarthol sy’n gweithredu ar y cyd ar newid yn yr hinsawdd, ac rwy’n falch ein bod, unwaith eto, yn gallu amlinellu ein blaenoriaethau, cynyddu defnydd effeithlon o ynni yng Nghymru, lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwydd ffosil a mynd ati i reoli’r newid i economi carbon isel.

Diolch yn fawr iawn. Galwaf ar David Rowlands i ymateb i’r ddadl.

Diolch, Dirprwy Lywydd. Pan agorais y ddadl hon, dywedais fod nod Llywodraeth Cymru o leihau’r ôl troed carbon 80 y cant yn amcan canmoladwy. Ond rwy’n credu bod ffyrdd llawer gwell o gyflawni’r amcan hwn. Mewn dadl flaenorol, siaradodd Huw Irranca-Davies am leihau’r defnydd o ynni fel rhan o’r strategaeth i leihau ein hôl troed carbon. Rwy’n credu bod hon yn ffordd lawer mwy cynaliadwy a chosteffeithiol o gyrraedd nod y Llywodraeth.

Pe bai gan bob tŷ yng Nghymru foeler nwy modern effeithlon iawn, a phe bai gwydr triphlyg yn cael ei osod ym mhob tŷ ac yn lle araeau enfawr o baneli solar yn difetha ein cefn gwlad, eu bod yn cael eu gosod ar bob annedd, byddai’r effaith ar ein defnydd o ynni’n ddramatig. Dylai hyn i gyd gael ei ariannu gan y Llywodraeth ar gyfer pob deiliad tŷ, nid yn unig y rhai sy’n gymwys o dan y cynlluniau budd-daliadau.

Gallai’r sector cyhoeddus chwarae rhan enfawr yn y gostyngiad hwn drwy osod paneli solar ar bob adeilad cyhoeddus, yr amcangyfrifir eu bod yn eu miloedd, os ydym yn cynnwys ysgolion. Dylid annog y cynlluniau micro-hydro llawer mwy effeithlon. Mae pob afon yng Nghymru a llawer o’u his-afonydd yn gallu cynnal y gosodiadau hyn gydag ond ychydig o niwed i’r amgylchedd os o gwbl. Dylem gael ysbrydoliaeth o’r gorffennol pan oedd melinau dŵr yn pweru’r rhan fwyaf o’r chwyldro diwydiannol cyn dyfodiad trydan. Trist oedd clywed yn gynharach mewn dadl arall fod cost y datblygiadau hyn yn mynd i godi’n sylweddol iawn.

Rwyf am ddychwelyd at Fan-moel i orffen fy nghyfraniad i’r ddadl hon. Mae cwestiwn mawr yn codi ynglŷn ag effeithiolrwydd y datblygiad cyfan ym Man-moel pan fo gennym dystiolaeth fod cais cynllunio wedi’i gyflwyno i gyngor Caerffili ar gyfer gosod 32 o generaduron diesel i weithredu wrth gefn yn lle’r tyrbinau gwynt pan fyddant yn methu cynhyrchu’r capasiti trydan sy’n ofynnol i gyflenwi’r grid, neu os yw’n well gennych, fel y disgrifiant yn eu cais, ar gyfer darparu cyfleuster cynhyrchu hyblyg i ddarparu gwasanaethau cydbwyso ynni drwy’r farchnad gapasiti ar gyfer y Grid Cenedlaethol. Mae pob generadur yn 15 metr wrth 2.5 metr ac yn 6 metr o uchder. Nid unedau diesel bach yw’r rhain. Maent yn beiriannau diesel sylweddol. Os ydynt yn rhedeg am 200 awr yn unig, yn ôl yr amcangyfrif, byddant yn defnyddio 1 filiwn litr o ddiesel bob blwyddyn y byddant yn weithredol. Eironi defnyddio’r generaduron diesel hyn yw eu bod yn llai na milltir o’r dref sy’n cael ei chydnabod fel y dref fwyaf llygredig y tu allan i Lundain—Crymlyn. Rwy’n annog Llywodraeth Cymru i newid ei pholisi’n radical, nid o ran amcanion newid yn yr hinsawdd, ond o ran y strategaethau y mae’n eu defnyddio i’w cyflawni.

Rwyf am fynd ar ôl y pwyntiau a wnaeth Rhianon Passmore ynglŷn ag ai siarad gorchest yw’r hyn rwy’n ei wneud yma y prynhawn yma. Wel, y gwir amdani yw nad dyna rwy’n ei wneud—[Torri ar draws.] Nid dyna rwy’n ei wneud. Daeth pobl Man-moel ataf oherwydd na allent gael unrhyw gynrychiolydd lleol arall i roi sylw i’r hyn roeddent yn ei ddweud. Felly, dyna’n union pam rwyf fi yma heddiw.

Mae’n ymddangos bod Simon Thomas wedi methu holl ethos y ddadl hon—nad oes unrhyw amddiffyniad yn erbyn maint neu leoliad datblygiadau o’r fath. Ac mae’n amlwg ac yn eglur nad yw pwynt Huw Irranca am y gymuned leol yn gallu gwneud peth gwahaniaeth i hyn yn wir mewn perthynas â Man-moel. Dywedodd David Melding rywbeth am ddychwelyd at anffurfio cefn gwlad. Wel, dyna’n union yr hyn rwy’n ei ddweud na ddylem ei wneud yn y ddadl hon. Felly, unwaith eto, rwy’n annog Llywodraeth Cymru i newid ei pholisi’n radical, nid o ran amcanion newid yn yr hinsawdd, ond o ran y strategaeth y mae’n eu defnyddio i’w cyflawni.

Diolch yn fawr iawn. Y cynnig yw derbyn y cynnig heb ei ddiwygio. A oes unrhyw Aelod yn gwrthwynebu? [Gwrthwynebiad]. Felly, gohiriwn y pleidleisio ar hyn tan y cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio.

Oni bai bod tri Aelod yn dymuno i’r gloch gael ei chanu, rwy’n bwriadu troi at y bleidlais. Nac oes. Iawn, diolch.