Diolch, Dirprwy Lywydd. Hoffwn ddiolch i’r Aelodau am eu cyfraniadau yn y ddadl heddiw. Fis Rhagfyr diwethaf, rhoddodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ddatganiad yn nodi ei blaenoriaethau ar gyfer dyfodol ynni yng Nghymru. Eglurodd sut roedd y Llywodraeth hon wedi ymrwymo i uchelgeisiau a nodir yn ein dogfen bolisi ynni, ‘Ynni Cymru’. Amlinellodd hefyd ei thair blaenoriaeth ar gyfer tymor y Cynulliad hwn: cynyddu defnydd effeithlon o ynni yng Nghymru, lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwydd ffosil, a mynd ati i reoli’r newid i economi carbon isel.

Nid yw’r blaenoriaethau wedi newid. Mae defnydd effeithlon o ynni yn allweddol i’n dull o ddatgarboneiddio a bydd yn nodwedd gref yn ein cynllun i gyflawni ein targedau carbon. Mae’r trawsnewid i economi carbon isel yn creu cyfleoedd yn ymwneud â thwf glân, swyddi o ansawdd a manteision yn y farchnad fyd-eang. Mae hefyd yn creu manteision ehangach ar gyfer lleoedd gwell i fyw a gweithio, gydag aer a dŵr glân a gwell canlyniadau iechyd.

Mae Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 yn rhoi deddfwriaeth ar waith i alluogi adnoddau Cymru i gael eu rheoli mewn ffordd fwy rhagweithiol, cynaliadwy a chydgysylltiedig. Mae’n cydnabod rôl hanfodol adnoddau naturiol a’u manteision i les a ffyniant Cymru. Mae’n gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i sicrhau bod ein hallyriadau net o leiaf 80 y cant yn is erbyn 2050 na’r llinell sylfaen a osodwyd yn y ddeddfwriaeth. Mae’r Ddeddf yn gosod y fframwaith statudol ar gyfer cyflawni’r nod hirdymor hwn drwy dargedau interim a chyllidebau carbon rhwng nawr a 2050. Bydd y targedau a’r cyllidebau interim hyn yn ein galluogi i ganolbwyntio camau gweithredu, adolygu cynnydd a sicrhau ein bod ar y trywydd iawn i gyflawni ein hamcanion.

Mewn ymateb i ddadl Plaid Cymru fis Rhagfyr diwethaf, esboniodd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig sut y mae ein nod i gyrraedd targed o 80 y cant o ostyngiad erbyn 2050 yn unol â rhwymedigaethau ehangach y DU a’r UE. Eglurodd hefyd sut y mae Cymru, ynghyd â’r DU, yn rhan o grŵp arweiniol o wledydd sy’n rhoi camau deddfwriaethol ar waith i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.

Yn ymarferol, mae Llywodraeth Cymru yn chwarae ei rhan. Mae 100 y cant o’r ynni a brynir gan y Gwasanaeth Caffael Cenedlaethol yn ynni adnewyddadwy ar gyfer ei bartneriaid sector cyhoeddus, gyda thua 50 y cant yn dod o ffynonellau Cymreig, a’i nod yw cynyddu hyn i 100 y cant.

O ran y gefnogaeth a rown, byddwn yn parhau i ddatblygu ein sylfaen sgiliau yma yng Nghymru drwy gefnogaeth ymarferol ac ariannol. Rydym wedi cefnogi prosiectau effeithlonrwydd ynni drwy ein cynllun diogelu’r amgylchedd, sydd wedi helpu busnesau carbon drud-ar-garbon i leihau eu patrymau defnyddio ynni. Un o’r busnesau hynny yw Celsa Manufacturing UK, gwneuthurwr cynnyrch dur atgyfnerthu mwyaf y DU.

Mae angen cymysgedd o wahanol dechnolegau a maint, o’r raddfa gymunedol i brosiectau mawr. Mae gennym gyfleoedd i gyflawni prosiectau sylweddol, fel y nododd Simon Thomas, megis morlyn llanw arfaethedig bae Abertawe. Dylem geisio defnyddio adnoddau naturiol Cymru i ddatgarboneiddio ein cyflenwad trydan am y gost isaf, gan ysgogi buddsoddiad sylweddol ym musnesau a chymunedau Cymru ar yr un pryd. Eisoes, ynni gwynt ar y tir a systemau solar ffotofoltäig solar yw’r ffurf isaf ei chost ar ynni adnewyddadwy ar raddfa fawr, ac mae ar y trywydd iawn i fod yn hyfyw’n fasnachol heb gymhorthdal o fewn ychydig flynyddoedd yn unig. Drwy fuddsoddi yn y technolegau hyn, gallwn gyfyngu ar yr effaith ar filiau ynni o gynhyrchiant newydd. Yn wir, daw bron 70 y cant o ynni adnewyddadwy Cymru o wynt, a daw dros 10 y cant o systemau solar ffotofoltäig. Yn ddiweddar, dyfarnwyd cyllid o £4.5 miliwn gennym i Gyngor Sir Fynwy drwy ein cronfa twf gwyrdd ar gyfer fferm solar Oak Grove yn y Crug. Gallai’r prosiect gynhyrchu digon o drydan i bweru tua 1,400 o gartrefi, arbed dros 2,000 tunnell y flwyddyn o garbon deuocsid a chynhyrchu incwm o dros £0.5 miliwn i’r awdurdod lleol.

Mae tariff cyflenwi trydan Llywodraeth y DU yn rhoi cymhelliant go iawn i unigolion, cymunedau a busnesau elwa o ffynonellau ynni adnewyddadwy. Fodd bynnag, mae’r gostyngiad yn y tariffau’n golygu bod prosiectau newydd bellach yn pentyrru ar y safleoedd gorau’n unig. Felly, rydym yn edrych i weld sut y gallwn ddefnyddio ein grym prynu sector cyhoeddus i leihau risgiau buddsoddi ac ysgogi prosiectau newydd. Rydym yn cefnogi datblygiad tair fferm wynt ar y tir ar ystad Llywodraeth Cymru ym Mhen y Cymoedd, Gorllewin Coedwig Brechfa a choedwig Clocaenog, ac un o amcanion allweddol y datblygiadau hyn yw na fydd unrhyw golled net i goetiroedd o ganlyniad i ddatblygiad, a chyflawnir hyn drwy gynlluniau digolledu.

Fel y mae Simon Thomas a Huw Irranca-Davies wedi datgan heddiw yn y ddadl hon, mae ein cyfundrefnau cynllunio ar gyfer y prosiectau hyn yn darparu cyfleoedd i ddiogelu ein tirwedd unigryw yma yng Nghymru yn ogystal â hyrwyddo cyfleoedd ar gyfer cynhyrchu ynni adnewyddadwy. Mae’r gost o glirio yn debygol o olygu na fyddai coetiroedd aeddfed yn economaidd ar gyfer systemau solar ffotofoltäig. Yn wir, fel y mae Rhianon Passmore wedi dweud heddiw, nid oes unrhyw goetiroedd aeddfed wedi cael eu clirio ar gyfer datblygu ffermydd solar, yn sicr mewn perthynas ag ystad goetiroedd Llywodraeth Cymru, a byddai’r broses gynllunio annibynnol yn pennu senario o’r fath. O ran Deddf Cynllunio (Cymru) 2015 a Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015, caiff hyn ei gydnabod ac rydym yn cefnogi gwelliant 5. Mae’n gosod y fframwaith ar gyfer y broses o ymgynghori ar gynlluniau statudol, sy’n rhoi cyfle i aelodau o’r cyhoedd gyflwyno eu barn ar unrhyw brosiect ynni adnewyddadwy arfaethedig.

O ran y defnydd o ynni yn ein cartrefi ac mewn adeiladau eraill, rydym yn cryfhau ein rheoliadau adeiladu drwy ein hadolygiad arfaethedig o ran L eleni, yn ogystal â’n polisïau effeithlonrwydd ynni. Rydym eisoes yn gweithredu rhaglen ôl-osod ar raddfa fawr mewn cartrefi preswyl drwy ein rhaglenni Cartrefi Cynnes, Arbed a Nyth.

Yn ei datganiad ynni, nododd Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig ein hymrwymiad i annog y defnydd o dechnolegau carbon isel er mwyn ein helpu i newid i economi carbon isel.

O ran y gwelliannau, byddwn yn derbyn gwelliannau 3, 4, 5, 6 a 7, ond ni allwn dderbyn gwelliant 2, oherwydd ein bod yn ymgysylltu â rhanddeiliaid dros yr haf i lywio’r broses o ddatblygu targedau i gyflawni’r amcanion pwysig hyn ac yn amlwg, byddwn yn ymgysylltu â’r Aelodau ynglŷn â’r datblygiadau hynny.

Ond y pwynt olaf a wnaeth Neil Hamilton—ac efallai y gwnaiff ymhelaethu arno, neu David Rowlands wrth ymateb i’r ddadl hon—am y dystiolaeth wyddonol ar newid yn yr hinsawdd. Gadewch i ni wneud hyn yn glir iawn: mae newid yn yr hinsawdd yn digwydd ac mae’n hynod o debygol mai allyriadau nwyon tŷ gwydr wedi’u hachosi gan bobl yw’r prif achos. Y Panel Rhynglywodraethol ar Newid yn yr Hinsawdd yw’r corff rhyngwladol arweiniol ar gyfer asesu newid yn yr hinsawdd, a dyma un o’r prosesau a welodd fwyaf o adolygu gan gymheiriaid yn y byd gwyddonol. Mae dylanwad dynol ar y system hinsawdd yn glir, ac mae allyriadau anthropogenig diweddar o nwyon tŷ gwydr ar y lefel uchaf erioed, ac rwy’n falch ein bod wedi cael cyfle i wneud hynny’n glir hefyd. [Torri ar draws.] Ie, gallwn wrando mwy arno o’r cyrion mewn munud, rwy’n siŵr, ond fel y dywedodd David Melding, gadewch i ni hefyd gydnabod pwysigrwydd gweithredu rhyngwladol. Mae Cymru a Llywodraethau gwladwriaethol a rhanbarthol eraill wedi gwneud ymrwymiad i fesurau lliniaru uchelgeisiol yn y memorandwm dealltwriaeth ar arweinyddiaeth hinsawdd fyd-eang is-genedlaethol, sy’n cynnwys 33 o wledydd a chwe chyfandir, ac sydd gyda’i gilydd yn cynrychioli mwy na $27.5 triliwn mewn cynnyrch domestig gros, sy’n cyfateb i 37 y cant o’r economi fyd-eang. Rydym yn falch yng Nghymru ein bod yn gweithio gyda phartneriaid rhyngwladol drwy rwydweithiau fel y Grŵp Hinsawdd i godi proffil y rôl bwysig y gallwn ei chwarae ac y gellir ei chwarae gan Lywodraethau gwladwriaethol a rhanbarthol sy’n gweithredu ar y cyd ar newid yn yr hinsawdd, ac rwy’n falch ein bod, unwaith eto, yn gallu amlinellu ein blaenoriaethau, cynyddu defnydd effeithlon o ynni yng Nghymru, lleihau ein dibyniaeth ar ynni a gynhyrchir o danwydd ffosil a mynd ati i reoli’r newid i economi carbon isel.