Ond nid y preifateiddio honedig a chaledi yw’r unig bethau sy’n destun pryder am fod strwythur gwleidyddol Cymru yn rhy ddibynnol ar benderfyniadau a wneir gan wleidyddion yn Llundain. Creodd trafodaethau’r bartneriaeth masnach a buddsoddiad trawsiwerydd a oedd yn mynd rhagddynt flwyddyn neu ddwy yn ôl bryder mawr oherwydd yr effeithiau y gallai cytundeb o’r fath eu cael ar y GIG. Pe bai ffurf gynnar ar y bartneriaeth masnach a buddsoddiad trawsiwerydd wedi cael ei llofnodi, yn sicr ni fyddai unrhyw ddewis gan y GIG ond agor y ddarpariaeth i’r cwmnïau iechyd preifat niferus sy’n lobïo am gytundeb o’r fath, cofiwch. Yn wir, mynegwyd peth gwrthwynebiad i’r bartneriaeth masnach a buddsoddiad trawsiwerydd yn gyhoeddus gan y mudiad Eurosceptic fel ffordd o feithrin safbwynt gwrth-Ewropeaidd mewn pobl. Ond byddwn yn dadlau ein bod bellach efallai’n wynebu mwy fyth o berygl y bydd Llywodraeth y DU yn mynd ar ôl cytundeb o’r fath, yn unochrog gyda’r Unol Daleithiau. O leiaf mae gan yr UE bwysau gwleidyddol mewnol cryf i gynnal systemau iechyd y cyhoedd. Naïfrwydd o’r mwyaf yn fy marn i yw esgus bod y Thatcheriaid sy’n debygol o adfer rheolaeth ar Lywodraeth y DU yn mynd fod â budd y GIG yn agos at eu calonnau wrth drafod cytundebau masnach. Byddwn hyd yn oed yn ychwanegu y gallai llawer o bobl weld hyn fel ffordd o hyrwyddo’u hagenda hirdymor o breifateiddio’r GIG, a gallu osgoi bai drwy feio canlyniad anfwriadol yn dilyn hynny.

Gyda hynny, trof at yr agwedd olaf ar y ddadl hon. Ydy, mae’r GIG mewn perygl yn sgil preifateiddio. Rwy’n ymwybodol fod y Ceidwadwyr bellach yn bychanu’r graddau y mae darparwyr preifat wedi cymryd drosodd y gwaith o redeg gwasanaethau GIG mewn gwirionedd ers Deddf Iechyd a Gofal Cymdeithasol 2012 yn Lloegr, ond mae’r ffeithiau’n dangos twf: mae preifateiddio graddol wedi gweld y ganran o’r gyllideb iechyd sy’n cyrraedd dwylo preifat yn codi o 4 y cant yn 2009-10 i 8 y cant yn 2015. Gyda llaw, mae arafwch y twf hwn yn adlewyrchu rhai ffeithiau anghyfleus. Mewn gwirionedd mae’n eithaf anodd gwneud arian o rai rhannau o’r GIG, felly pam y byddai darparwr sector preifat yn awyddus i’w rhedeg? Gallech ddadlau na allwch ddechrau preifateiddio’n sylweddol mewn gwirionedd heb adael i ddarparwyr wrthod triniaeth i bobl os nad ydynt yn gallu talu.

Yn olaf, nid rheolau comisiynu a chynlluniau contract aneglur sy’n peri’r perygl mwyaf i wasanaethau craidd ond perfformiad gwael parhaus, gan arwain pobl i gredu bod yswiriant iechyd preifat, neu’r llwybr gofal iechyd preifat, yn hanfodol er mwyn sicrhau eu bod yn cael diagnosis prydlon yn rhan o’u triniaeth. Rwy’n siŵr nad fi yw’r unig Aelod yn y Siambr hon sydd wedi clywed etholwyr yn dweud eu bod wedi cael eu hannog a’u cynghori gan feddygon teulu neu feddygon ymgynghorol mewn ysbytai i gael triniaeth breifat am y byddai hynny’n sicrhau triniaeth gyflymach iddynt. Mae’r etholwyr hynny’n dweud wrthyf eu bod yn teimlo nad oes ganddynt unrhyw ddewis. Ni all darparwyr preifat ddechrau gwneud arian go iawn nes i yswiriant iechyd gynyddu, felly maent angen i restrau aros fynd yn hwy, i’r graddau fod pobl yn ofni am eu hiechyd.

Felly, nid wyf yn credu ei bod yn debygol o gyrraedd cam pan fydd plaid wleidyddol brif ffrwd yn dadlau dros system wedi’i phreifateiddio’n llawn. Caiff ei wneud yn raddol, rwy’n credu, gan yr ychydig wir gredinwyr, a bydd yn ymddangos yn araf o ganlyniad i fil o benderfyniadau a wnaed gan bragmatyddion yn gweithredu mewn amgylchiadau ariannol cyfyng. Y canfyddiad yw bod cynnig gwasanaethau ar gyfer tendro cystadleuol yn sicrhau arbedion effeithlonrwydd neu ofal gwell. Bydd hyn yn digwydd ochr yn ochr â chamau i gael gwared ar unrhyw driniaeth am ddim ar gyfer pethau y tybir gan rai eu bod yn driniaethau moethusrwydd neu ffordd o fyw—IVF, efallai; hunaniaeth rywedd.

Felly, dyma risg GIG y Ceidwadwyr: yn y tymor hir, bydd eu GIG wedi crebachu ac yn dod yn debyg i fersiwn y DU o Medicare. Os ydych yn lwcus—[Torri ar draws.] Yn bendant, fe ildiaf.